آیا ایران و کره جنوبی به روزهای طلایی تجارت دوجانبه باز می‌گردند؟
شروط احیای روابط تجاری با شریک قدیمی
با نگاهی به ترکیب و نوع کالاهای صادراتی ایران به کره جنوبی مشخص می‌شود که در تمامی سال‌های همکاری تجاری دو کشور، بیش از ۹۵درصد صادرات ایران به کره مربوط به نفت و فرآورده‌های نفتی بوده است. اما در دوران تحریم‌ها نیز به‌رغم محدودیت‌های شدید، سطح مبادلات تجاری دو کشور هرگز متوقف نشد، به طوری که حتی در سال ۲۰۱۵ ارزش مبادلات دو کشور حدود ۶ میلیارد دلار بود. از همان زمان مسیر صادرات محصولات سنتی و معدنی ایران به کره جنوبی باز شد. پس از انعقاد موافقت‌نامه برجام در سال ۲۰۱۵ و گشایش‌های ایجادشده، حجم تجارت دو کشور از سال ۲۰۱۶ رو به افزایش گذاشت و به ۱۲میلیارد دلار در سال ۲۰۱۷ رسید که شامل ۸میلیارد دلار صادرات و ۴میلیارد دلار واردات بود و به این ترتیب کره جنوبی در جایگاه ششم شریک تجاری ایران در صادرات و جایگاه سوم در واردات قرار گرفت. خروج آمریکا از برجام و محدودیت‌های ایجادشده پس از آن، انقباض شدید تجارت دوجانبه ایران و کره جنوبی را به دنبال داشت؛ به‌طوری‌که تجارت دوجانبه به حدود ۲میلیارد دلار و پایین‌ترین سطح طی دهه اخیر تا آن زمان رسید. کره جنوبی در بازخورد تحریم‌های آمریکا رویکرد سختگیرانه‌ای نسبت به گذشته در رابطه با ایران در پیش گرفت و سطح روابط تجاری خود را با ایران به حداقل ممکن کاهش داد. از آنجایی که بیش از ۹۰درصد تجارت کره جنوبی با ایران توسط بنگاه‌های کوچک و متوسط آن کشور انجام می‌شود، در نتیجه این گروه بیشترین تاثیر را از تحریم‌ها پذیرفته‌اند. از ابتدای ژوئیه سال
۲۰۱۳ که تحریم‌های جدید آمریکا علیه ایران به اجرا گذاشته شد، بسیاری از تولیدکنندگان کوچک و متوسط کره‌ای در حوزه آهن، فولاد و قطعات خودرو از انجام تجارت با ایران منع شدند. کره جنوبی یکی از تامین‌کنندگان اصلی قطعات صنعتی، مجتمع‌های پالایشگاهی، پتروشیمی، نیروگاهی و زیرساختی و همچنین یکی از تامین‌کنندگان قطعات یدکی و مجموعه‌های اصلی خودرو بوده و از خریداران اصلی نفت خام و میعانات گازی و محصولات پتروشیمی ایران محسوب می‌شود؛ از ا‌ین‌رو آثار محدودیت در تجارت این کشور با ایران قابل‌اعتناست. مطابق آمار گمرک، برخلاف تراز تجاری با احتساب نفت خام ایران و کره، تراز تجاری غیرنفتی این دو کشور در ۱۰ سال گذشته در اکثر سال‌ها به نفع کره جنوبی بوده است. پس از خروج آمریکا از برجام (سال ۲۰۱۸)، صادرات غیرنفتی ایران به کره جنوبی و واردات از این کشور روند نزولی را از سرگرفت و در سال ۲۰۱۹ با افت شدید مواجه شد؛ به گونهای که ارزش صادرات و واردات در سال ۲۰۲۲ به کمتر از ۸۰۰میلیون دلار رسید.
با این وجود اخبار جدید از آزادسازی پول‌های بلوکه‌شده ایران در کره جنوبی، فصل جدیدی را در احیای روابط اقتصادی با این کشور گشوده است؛ به گونهای که سفیر کره جنوبی در تهران نسبت به گسترش روابط با ایران ابراز امیدواری کرده و عنوان کرده است که در این سال‌ها کره نیز به دنبال راهکارهایی برای آزادسازی پول‌های ایران بوده و به‌تازگی توانسته این هدف را محقق کند.
حال هیاتی از موسسه سیاستگذاری اقتصادی بین‌المللی کره‌جنوبی به ایران آمده و نشستی با همکاری دانشگاه تهران، دانشگاه اصفهان و اتاق بازرگانی مشترک ایران و کره جنوبی برگزار کرده‌اند. اتاق بازرگانی تهران میزبان گروهی از اساتید و مسوولان موسسه سیاستگذاری اقتصادی بین‌المللی کره جنوبی بود که هرساله برای برگزاری یک نشست دوجانبه به کشور می‌آیند و با همکاری دانشگاه‌های تهران، و اصفهان و اتاق‌های بازرگانی، چالش‌ها و چشم‌انداز همکاری‌های دوجانبه را بررسی می‌کنند.
این موسسه در ۱۰ سال اخیر با همکاری و همراهی دانشگاه اصفهان و اتاق بازرگانی این استان، نشست‌های حضوری و مجازی برگزار کرده است و یازدهمین نشست دوجانبه با این گروه نیز در اتاق تهران برپا شد. هیات اعزامی کره‌ای متشکل از ۱۲ نفر از اعضای موسسه سیاست اقتصادی بین‌الملل کره جنوبی بود که به همراه سفیر این کشور در اتاق تهران حاضر شدند.
به گزارش روابط عمومی اتاق تهران، در این نشست ابتدا فرزین فردیس، عضو هیات‌رئیسه اتاق تهران، با خوشامدگویی به اعضای هیات، از سابقه درخشان همکاری‌های دو کشور در حوزه‌های مختلف از جمله اقتصاد و دانشگاه گفت و ابراز امیدواری کرد که با اقدامات جبرانی، روابط هرچه زودتر از سرگرفته و احیا شود.
سفیر کره‌جنوبی در ایران در این گردهمایی با اشاره به همکاری اخیر دو کشور در آزادسازی منابع بلوکه‌شده ایران در کره جنوبی گفت: در طول دو سالی که در ایران حضور دارم به مناطق مختلفی از ایران سفر کرده‌ام و کاملا متوجه شده‌ام که مردم از روابط اقتصادی دو کشور و همکاری شرکت‌ها و کارآفرینان ایران و کره تصور روشن و خوبی دارند و خواستار توسعه روابط هستند.
ون کانگ هیون افزود: از طرفی همیشه با این سوال مردم مواجه می‌شدم که تکلیف پول‌های ما در کره چه می‌شود. واقعیت این است که کره در چهار سال گذشته دائما به دنبال یافتن راه‌حلی برای انتقال این پول‌ها بود. خوشبختانه این امکان به‌تازگی فراهم شد و با همکاری چند کشور این منابع بلوکه‌شده در اختیار ایران قرار گرفت.
سفیر کره جنوبی با استقبال از نشستی که در اتاق تهران برپا شده بود، ادامه داد: امیدوارم به‌زودی بتوانیم روابط گسترده اقتصادی و تجاری را از سر بگیریم. اگرچه هنوز مساله تحریم‌ها پابرجاست و مانع بزرگی محسوب می‌شود، اما به گفته شاعر ایرانی «پایان شب سیه سپید است». من معتقدم ما به این پایان بسیار نزدیک هستیم.
حسین تنهایی، رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و کره جنوبی، نیز در این نشست ضمن گلایه از عدم امکان استفاده از منابع مالی ایران در سال‌های گذشته، با اشاره به سخنان سفیر کره، عنوان کرد که شرایط نسبت به گذشته بهبود یافته و امکان ازسرگیری روابط تجاری بین بخش خصوصی دو کشور در حال فراهم شدن است. تنهایی تاکید کرد که ظرفیت‌های فعلی دو کشور باعث می‌شود که در صورت رفع مشکلات باقیمانده، و اقدامات جدی دولت کره و شرکت‌های کره‌ای، نه‌تنها روابط گذشته احیا شود بلکه مراودات دو کشور از سطح گذشته پیشی بگیرد.
لی کانگ هیون که ریاست هیات کره‌ای را بر عهده داشت، با برشمردن زمینه‌های متفاوت همکاری گسترده و ظرفیت‌های متنوع ایران، از علاقه شرکت‌های کره‌ای به بازار ایران گفت و بزرگ‌ترین مشکل و چالش پیش روی همکاری‌های بین دو کشور را تحریم‌های آمریکا اعلام کردند.
معاون امور بین‌الملل اتاق بازرگانی تهران نیز با اشاره به همکاری دو کشور در پروژه آزادسازی منابع ارزی بلوکه‌شده ایران نزد بانک‌های کره‌ای، بر ترسیم یک مدل همکاری اقتصادی تاکید کرد. حسام‌الدین حلاج عنوان کرد که دو کشور می‌توانند تنظیم یک یادداشت سیاستی مبتنی بر حضور پررنگ بخش خصوصی را در دستورکار قرار دهند و تدوین این امر را به اتاق بازرگانی تهران و موسسه سیاستگذاری اقتصادی بین‌المللی کره بسپارند. در ادامه این نشست یک‌روزه، سه پنل با عناوین «فرصت‌های جدید همکاری در حوزه تجارت و انرژی»، «فرصت‌ها و چالش‌های همکاری دوجانبه ایران و کره» و «کشف فرصت‌ها برای توسعه مشارکت اقتصادی بین دو کشور» با حضور تحلیلگران و صاحب‌نظران برگزار شد.
