چرا بمباران بنادر اوکراین توسط روسیه باعث افزایش قیمت غلات شده‌است؟
آتش جنگ اوکراین در خرمن گندم
برای سایر نقاط جهان نیز اوضاع نگران‌کننده به‌نظر می‌رسد. به‌عنوان یک معیار جهانی، قیمت قراردادهای آتی گندم در شیکاگو از ساعات اولیه ۱۷ ژوئیه، زمانی‌که روسیه اعلام کرد مانند گذشته قراردادهای یکساله که به کشتیهای حامل مواد غذایی اوکراینی اجازه عبور از دریای‌سیاه را می‌دهد، تمدید نمی‌کند، ۱۱درصد افزایش یافته‌است. تا قبل از این اتفاق، روسیه با وجود شکایت از اینکه تحریم‌های غرب، صادرات مواد غذایی این کشور را کاهش داده‌است، ماه‌ها به کشتیهای اوکراینی اجازه عبور داده بود. محمولههای غلات اوکراین بین مارس و ژوئن تقریبا به نصف کاهش یافته بود، اما به‌نظر می‌رسد که حملات موشکی بازارها را از حالت رکود خارج کرده‌است.
واکنش ناگهانی تا حدودی ریشه در ناامیدی دارد. در طول ۱۲ ماه از عمر این قرارداد، روسیه به حدود ۳۳میلیون تن غلات و دانه‌‌‌‌‌‌‌های روغنی اوکراینی اجازه خروج داده و به جلوگیری از بحران جهانی غذا کمک‌کرده است که به کاهش بیش از یک‌سوم قیمت گندم که در مارس ۲۰۲۲ به ۱۲۰۰ دلار در هر بوشل رسید‌کمک کرد؛ در ماه مه قیمت گندم به ۵۹۱ دلار در هر بوشل کاهش یافت که کمترین قیمت در نزدیک به دو سال‌و‌نیم اخیر است. جو گلابر از اعضای اندیشکده IFPRI، در همین رابطه گفت «برخی امیدوار بودند که اوکراین به صادرات از طریق دریای‌سیاه ادامه دهد، یا با کمک نیروی دریایی ترکیه یا با ارائه بیمه‌نامه خطر جنگ که به کشتیهای تجاری ارائه می‌شود.» حملات اخیر روسیه و اطلاعیه‌‌‌‌‌‌‌ای که این کشور در ۱۹ ژوئیه درباره اینکه تمام کشتیهای اوکراینی که عازم بنادر دریای‌سیاه می‌شوند را تهدید نظامی می‌داند، منتشر کرده، باعث بدبینی شده‌است. اوکراین هنوز هم می‌تواند مقداری غلات صادر کند.
از زمان شروع جنگ، این کشور و متحدانش تلاش کرده‌اند تا حمل‌ونقل را به دریای‌سیاه گسترش دهند. مسیرهای زمینی و رودخانه‌ای از طریق اروپا، در حال‌حاضر ظرفیت حمل ۵/ ۳میلیون تن گندم در ماه را دارد. در ماه ژوئن ۳میلیون از ۵میلیون تن صادرات اوکراین از طریق این مسیرها ارسال شده‌است، اما چون این مسیرها گرانتر هستند نمی‌توانند به‌طور کامل جایگزین تجارت دریایی شوند. همچنین این اتفاقات خطر تنش بین اوکراین و همسایگان اروپای‌شرقی را تشدید می‌کند زیرا این کشورها ادعا می‌کنند مازاد غلات باعث سقوط قیمت‌ها در بازارهای داخلی آنها شده‌است. در ۱۹ژوئیه لهستان و چهار کشور دیگر اتحادیه اروپا از کمیسیون اروپا خواستند که واردات غلات اوکراینی را محدود کند (اولین‌بار این کار را در ماه مه انجام دادند.) وزارت کشاورزی آمریکا تخمین می‌زند که مجموع صادرات ذرت و گندم اوکراین در این فصل به ۳۰میلیون تن خواهد رسید‌که یک‌سوم کمتر از سال۲۰۲۱-۲۰۲۲ است. اوکراین معمولا ۱۰درصد از صادرات جهانی گندم و ۱۰ تا ۱۵درصد از صادرات ذرت را به خود اختصاص می‌دهد، بنابراین کاهش صادرات اوکراین مساله‌ای قابل‌توجه است، اما هنوز با فاجعه فاصله داریم. صادرات فوق‌‌‌‌‌‌‌العاده قوی گندم از استرالیا و روسیه در فصل گذشته به این معنی است که هنوز می‌توان کمبود در بازار را جبران کرد. محمولههای گندم کانادا پس از خشکسالی‌های فلج کننده در سال‌های اخیر در حال افزایش است.
به‌نظر می‌رسد آمریکا و اروپا تولید را نسبت به سال۲۰۲۲ افزایش می‌دهند و هرگونه کمبود ذرت اوکراینی احتمالا با تولید برزیل جبران می‌شود. پیش‌بینی می‌شود تجارت بین‌المللی غلات در سال‌های ۲۰۲۳-۲۰۲۴ در به بالاترین سطح خود برسد که باعث شد قیمت محصولات در سطح قبل از جنگ باقی‌بماند. با این حال، محاصره اوکراین توسط روسیه، عرضه را درمیان چند صادرکننده بزرگ متمرکز خواهد کرد. الکسیس الندر از شرکت داده‌پردازی Kpler عنوان می‌کند که این مساله به‌طور خاص در مورد ذرت صادق است، جایی‌که برزیل از یک تامین‌کننده جزئی قبل از سال۲۰۰۰ میلادی، به صادرکننده بیش از ۳۰درصد ذرت جهان در سال‌های ۲۰۲۲-۲۰۲۳ تبدیل شده‌است. این اتفاق در مورد گندم نیز صدق می‌کند، جایی‌که پنج صادرکننده برتر (آمریکا، استرالیا، کانادا، اتحادیه اروپا و روسیه) در مجموع ۷۰درصد از سهم بازار را در اختیار دارند. اتفاقی که بسیار احتمال وقوع دارد آن است که تمرکز بیشتر عرضه، بازار را در‌برابر شوک بیشتر آسیب‌پذیرتر کند. هوای خشک در حال‌حاضر باعث کاهش تولید در آرژانتین، کانادا و اتحادیه اروپا شده‌است. علاوه‌بر این گرما غرب میانه آمریکا را تهدید می‌کند. به‌طور قطع صادرات کمتر از این مناطق ممکن است تا حدی با واردات بیشتر از روسیه که سهم بازار صادرات گندم آن در این فصل می‌تواند به ۲۲درصد برسد جبران شود، اما این مساله هم اطمینان‌بخش نیست. تجارت گندم روسیه اگرچه تحت‌تحریم نیست، اما بازرگانان به آن روی‌خوش نشان نمی‌دهند و به همین دلیل به قلمرو دلالان مشکوک تبدیل شده‌است که به کشتیهای کمتری دسترسی دارند. همچنین بیمه برای آنها یا در دسترس نیست یا بسیار گران است.
در ۲۰ ژوئیه، اوکراین اعلام کرد که با هر کشتی روسی به‌عنوان هدف برخورد خواهد کرد که این امر تجارت را حتی سخت‌‌‌‌‌‌‌تر می‌کند. روسیه خود می‌تواند تصمیم بگیرد که مالیات صادرات گندم را برای تامین مالی عملیات نظامی خود در اوکراین افزایش دهد و محموله‌ها را کنترل کند. در همین حال، انتظار می‌رود تقاضا برای غلات افزایش یابد. به‌نظر می‌رسد آمریکا در حال عبور از رکود اقتصادی است که تقاضا برای سوخت‌های زیستی ساخته‌شده از ذرت را افزایش خواهد داد. همچنین واردات مواد غذایی کشاورزی چین در حال افزایش است. پیش‌بینی می‌شود که ذخایر جهانی گندم در سال‌جاری برای چهارمین‌بار متوالی کاهش یابد. نسبت موجودی انبار به مصرف می‌تواند به ۲۰درصد کاهش یابد و صادرات صادرکنندگان بزرگ که بیشترین اهمیت را برای قیمت‌های جهانی دارند، حتی بیشترکاهش خواهند یافت.
بنابراین، امنیت بازار احتمالا کاهش می‌یابد و امکان وقوع فاجعه در میان‌مدت را بیشتر می‌کند. مشخص نیست وضعیت بازار چه زمانی بهبود می‌یابد. مسیرهای صادراتی گرانتر، کشاورزان اوکراینی را از کاشت منصرف می‌کند که می‌تواند صادرات آنها را برای همیشه محدود کند. تحلیلگران پروژه JPMorgan Chase معتقدند ممکن است عرضه گندم در سال‌های ۲۰۲۳-۲۰۲۴ به نصف سطح نرمال خود سقوط کند. آنها معتقدند بمباران‌های روسیه هنوز بازارهای گندم جهان را به آتش نکشیده است.
