مهدی غضنفری *

این روزها اقتصاد مقاومتی و چگونگی اجرای آن به یکی از مباحث مهم حوزه‌های اقتصاد تبدیل شده است. برای بررسی اقتصاد مقاومتی، به بحث درخصوص این مهم از منظر مهندسی سیستم‌ها خواهیم پرداخت. اقتصاد در یک نگاه ساده، سیستمی با مجموعه پارامترهای مختلف است. دشمنان اگر بخواهند به کشور ضربه بزنند هرگز نخواهند توانست کل سیستم را مختل کنند، بلکه قاعدتا تلاش خواهند کرد تا در ابتدا اجزای این سیستم را مختل کنند. پس به طور قطع برای مقابله با ایجاد اخلال در چنین اقتصادی باید اجزای سیستم را به خوبی شناسایی و مورد بررسی قرار دهیم.

یکی از موضوعاتی که همواره به عنوان یک زیرسیستم مورد توجه همگان بوده، نیروی انسانی است که به عنوان زیرسیستمی اساسی از جمله اهداف تحریم‌کنندگان به شمار می‌آید. کارگر، مدیر و همه آنهایی که به عنوان انسان قرار است در این اقتصاد نقشی داشته باشند می‌توانند یکی از اهداف تحریم باشند، باید تلاش کنیم نیروی انسانی، امیدوار، بهره‌ور، برنامه‌ریز و پرتلاش باشد.

حوزه دومی که ممکن است هنگام تحریم در سیستم اقتصاد مورد مخاطره واقع شود، ابزار، تجهیزات و نظام‌های تولید و توزیع است. مثلا فناوری‌های نو را به ما ندهند یا در تهیه آن هزینه‌های بالایی صرف کنیم. در اینجا نیز ابتکارات و نوآوری‌ها باید مبنای عمل باشد.

زیرسیستم بعدی را می‌توان قواعد کاری و مقررات برشمرد. مساله‌ای که امروزه به عنوان فضای کسب‌و‌کار به شدت مورد توجه قرار گرفته است. با وجود اینکه فضای کسب‌و‌کار مهم است؛ اما زیرسیستمی نیست که تنها بتوانند از بیرون در آن مشکل ایجاد کنند، بلکه خودمان باید آن را بهبود دهیم. برخی از فعالان اقتصادی بر این باورند که قوانین و فرآیندهای دست‌وپاگیر و غیرضرور در کشورمان خود به نوعی به تحریم داخلی تبدیل شده است که در صورت حذف آنها، قادر خواهند بود بر تحریم‌های خارجی غلبه کنند.

زیرسیستم چهارم در اقتصاد مقاومتی، نهادهای مالی یعنی پول، سرمایه، ارز، انتقال پول و سرمایه‌گذاری خارجی است. البته کنترل همه آنها در اختیار ما نیست و برخی کنترل‌ها دست خارجی‌هاست. بنابراین این زیرسیستم به شدت آسیب‌پذیر شده و می‌تواند مشکل ایجاد کند. پس این زیرسیستم توسط دشمن هوشمندانه انتخاب شده و از سوی ما نیز هوشمندانه باید مدیریت شود.

زیرسیستم بعدی، ارتباطات تجارت خارجی یعنی همان صادرات و واردات است. این مهم نیز به دلیل جنبه بین‌المللی آن تا حدی مورد تهاجم واقع شده است. نباید بگذاریم حجم تجارت خارجی ما کاهش یابد. به ویژه باید از صادرات مراقبت کنیم. نهادهای رسانه‌ای که وظیفه شکل‌دهی به افکار عمومی را داراست از دیگر زیرسیستم‌های اقتصاد مقاومتی به شمار می‌آید. به طوری که می‌توانند در مدیریت اقتصاد مکل مسوولان و هادی افکار مردم باشند. این در حالی است که در مقابل، با عملکرد نادرست رسانه‌ها به نوعی تحریم به بدنه اجتماع نفوذ داده می‌شود. بر همین اساس می‌توان گفت که این بار با پیچیدگی‌هایی در تحریم‌ مواجه هستیم که در تحریم‌های گذشته وجود نداشته است که برای مقابله با این پیچیدگی‌ها نهادهای رسانه‌ای باید در اقتصاد مقاومتی به درستی حرکت کنند. رسانه‌ها باید بدانند که ما به انسان‌ها و اندیشه‌هایی نیاز داریم که مقاومتی باشد. دسته‌دسته کردن مردم و ایجاد بدبینی، اعتمادشکنی و ترویج اختلافات، خلاف اقتصاد مقاومتی است.

زیرسیستم بعدی، اتحاد و انسجام ملی و عدالت اجتماعی است. شاید این سوال در اذهان ایجاد شود که چه ارتباطی بین این زیرسیستم‌ها و اقتصاد مقاومتی وجود دارد. در پاسخ به این سوال باید گفت که بازخوردهای دریافتی از دشمنان کشور موید این مطلب است که بیشترین شادکامی آنها در عدم تحقق این موارد است.

این در حالی است که در اقتصاد مقاومتی این احساس باید در مردم ایجاد شود که منافع آنها توسط حکومت و حاکمیت، مراقبت و محافظت می‌شود. توازن و عدالت در جامعه وجود دارد. فرصت‌ها برابر بوده و هیچ رانتی در کشور وجود ندارد. فناوری، تحقیقات، دانشگاه و تجاری‌سازی زیرسیستم بعدی است. تحریم‌ها برخلاف آنچه که مدعی هستند نمی‌توانند در مورد این زیرسیستم موفق باشند، چرا که ما در کشورمان با جوانان و دانشمندانی مواجه هستیم که می‌توانند به راحتی پاسخگوی نیازهای کشورمان در این زمینه باشند.

محور یا زیرسیستم بعدی، بنگاه، سودآوری، بهره‌وری و رقابت است. اگر می‌خواهیم اقتصاد ما آسیب نبیند یکی از محورهای بسیار مهم در سال تولید ملی، بهره‌وری، قیمت، رقابت‌پذیری و سودآوری در بنگاه است.

زیرسیستم‌های دیگر همچون نهادهای قضایی و حضور بخش خصوصی نیز در اقتصاد و به‌تبع آن در اقتصاد مقاومتی نقش دارند که توضیح و تشریح آن در این مجال نمی‌گنجد. با وجود بررسی همه عوامل موثر و زیرسیستم در اقتصاد مقاومتی باید گفت که تحریم‌ها نمی‌توانند خلل مهمی برای کشوری با قدرت جمهوری اسلامی ایران و با این مرزهای گسترده و منابع خدادادی ایجاد کنند. کشوری که به خدا اتکا دارد و ملتی استوار و هوشمند دارد حتما پیروز این میدان خواهد بود.

* وزیر صنعت، معدن و تجارت