بازگشت گرانی به بازار جهانی غذا

دختر، مادر را در حال خرد کردن دانه‌های ذرت تماشا می‌کند

افزایش شدید قیمت شکر و غلات در یک ماه

تاثیر سیاست‌های محدودکننده صادرات کشور‌ها بر بحران غذایی مینا یوسفی

گرانی بار دیگر به بازار مواد غذایی جهان بازگشت. پس از ۳ ماه کاهش و ثبات قیمت کالاهای اساسی خوارکی، شیب نرخ اقلام پنج‌گانه به سمت بالا متمایل شد تا به این ترتیب نگرانی در مورد بحران احتمالی غذا در کشورهای فقیرتر شدت گیرد.

شاخص قیمت مواد غذایی سازمان خواربار و کشاورزی سازمان ملل متحد (فائو) که بیانگر تغییرات ماهانه اقلام اساسی مصرفی مردم از جمله غلات، لبنیات، شکر، روغن و گوشت است در یک ماه گذشته با ۶ درصد رشد مواجه و از ۲۰۱ به ۲۱۳ واحد رسیده است. با وجود همه این افزایش قیمت‌ها، هنوز گرانی غذا در جهان به شدت اوایل سال گذشته نرسیده است. در فوریه سال ۲۰۱۱ (بهمن و اسفند ۱۳۹۰) شاخص قیمت مواد غذایی به ۲۳۸ رسید که در ۱۰ سال گذشته بی‌سابقه بود. البته افزایش قیمت شکر و غلات نیست هر یک در ماه میلادی گذشته (تیر- مرداد) ۱۲ و ۱۷ درصد گران تر شده‌اند، از جمله علل اصلی افزایش شاخص قیمت مواد غذایی در فائو است. به گفته کارشناسان خشکسالی شدید در بخش‌های زیادی از مزارع ذرت آمریکا از جمله علل اصلی افزایش قیمت غلات در جهان است. پیش بینی برداشت ضعیف غلات در ماه‌های آینده نیز تاثیر خاص خودش را در این میان داشته است. فقط در ماه ژوئیه قیمت دانه‌های ذرت ۲۳ درصد افزایش داشت.

سیاست‌های محدودکننده صادرات

سازمان خواربار کشاورزی ملل متحد (فائو) هشدار می‌دهد: در صورت به کارگیری سیاست ممنوعیت صادرات از سوی کشورهای تولیدکننده، ممکن است جهان با بحران غذایی جدیدی مشابه بحران به وقوع پیوسته در سال ۲۰۰۸-۲۰۰۷ روبه‌رو شود. به گفته این سازمان دیده‌بان، مجموعه‌ای از رویدادها شامل بالا رفتن قیمت‌های نفت، رشد استفاده از سوخت‌های زیستی، آب و هوای بد و سیاست‌های محدودکننده صادرات به گرانی غذا در جهان دامن می‌زند. این در حالی است که پیش از این فائو از تداوم کاهش قیمت‌ها در سال جاری خبر داده بود.

به نظر می‌رسد به‌دنبال خشکسالی که موجب از بین رفتن محصولات شده است، تولیدکنندگان غله در جهان به ویژه روسیه ممکن است به اعمال محدودیت‌های صادراتی بپردازند که این افزایش قیمت‌ها را به دنبال خواهد آورد. قیمت‌های بالاتر مواد غذایی به معنی هزینه بیشتر واردات برای کشورهای فقیری است که تولید داخلی محصولات غذایی آنها به میزان کافی نیست.

برگزاری نشست اضطراری

در شرایطی که افزایش قیمت غلات در کنار رشد بهای شکر، پرچمدار گرانی‌های اخیر در بازار غذای جهان عنوان شده‌اند، کشورهای آمریکا، فرانسه و مکزیک سرگرم برنامه ریزی گفت‌و‌گوهایی به منظور بررسی ضرورت برگزاری نشستی برای مقابله با افزایش قیمت غلات هستند.

به گزارش ایسنا این سه کشور به دنبال وقوع بدترین خشکسالی نیم قرن گذشته در آمریکا که موجب صعود چشمگیر قیمت ذرت شده است، کنفرانس از راه دوری در پایان ماه جاری خواهند داشت و در این کنفرانس در مورد برگزاری نخستین نشست گروه واکنش سریع که از سوی گروه هفت تشکیل شده است، تصمیم‌گیری خواهند کرد. به گفته یکی از مقام‌های وزارت کشاورزی در صورتی‌که شرایط ایجاب کند، نشست گروه واکنش سریع ممکن است تا ابتدای سپتامبر (اواسط شهریور) برگزار شود. گروه واکنش سریع هیچ قدرت اجرایی برای تحمیل تصمیم‌هایش بر کشورهای عضو ندارد، اما امیدوار است این مذاکرات مانع انجام اقدامات یک جانبه از سوی کشورها شود.

نگرانی بیهوده و مشکل غذایی

البته با وجود همه این نگرانی‌ها، عبدالرضا عباسیان، کارشناس فائو نسبت به واکنش منفی و توام با هراس به مشکل غذایی جهان و تاثیر آن بر بروز بحران غذایی ناشی از آن هشدار داده است. به گفته اقتصاددان ارشد فائو هنوز بحران غذایی در جهان بروز نکرده است، اما وحشت جهانی در این مورد می‌تواند به زودی سبب وقوع بحران غذایی شود. عباسیان توضیح می‌دهد: در اقتصاد وقتی قیمت‌ها افزایش می‌یابد، بلافاصله

جیره‌بندی اقلام مصرفی صورت می‌پذیرد و مصرف مردم کاهش می‌یابد؛ چراکه مردم قادر به خرید این اقلام نخواهند بود. او در عین حال معتقد است: این اوضاع برای بسیاری از کشورها به ویژه کشورهای فقیر نگران کننده شده است. این کشورها برای تامین نیازهای غذایی خود باید به بازارهای جهانی و واردات تکیه کنند.

عباسیان همچنین در تشریح وضع بازار کالاهای کشاورزی و مواد غذایی جهان می‌گوید: اگر وضع عرضه مواد غذایی و فرآورده‌های کشاورزی در بازارهای جهانی به صورت فعلی باقی بماند و بدتر از این نشود، امیدواریم که بحران نیز به وجود نیاید؛ اما این احتمال وجود دارد که قیمت مواد غذایی از این هم بالاتر برود. به گفته این کارشناس غذا درست است که سازمان‌های مرتبط با امنیت غذایی نمی‌توانند شرایط آب و هوایی را تغییر بدهند تا سبب بهبود وضع برداشت محصولات کشاورزی شود، اما می‌توانند اقداماتی در این زمینه صورت بدهند. به اعتقاد عباسیان مسوولان نباید همان اشتباه‌هایی را مرتکب شوند که در سال‌های ۲۰۰۷ و ۲۰۰۸ مرتکب شدیم. در آن زمان، شماری از کشورها به علت وحشتی که از بحران اقتصادی پیدا کرده بودند، محدودیت‌هایی درباره صادرات کالاها و محصولات خود اعمال کردند. اقتصاددان ارشد فائو با تاکید بر اینکه شرایط نگرانی پیش آمده در عرصه کشاورزی و مواد غذایی در سطح جهانی، وحشتناک است، می‌گوید: هنوز عرضه این مواد غذایی و کشاورزی ادامه دارد و کشورها نباید واکنش منفی نشان بدهند و سیاست‌های اشتباه در پیش بگیرند.