«دنیای‌اقتصاد» در گفت‌‌‌‌‌‌‌‌وگو با فعالان بخش کشاورزی، طرح اجرای الگوی کشت را بررسی کرد
شرط موفقیت یک طرح ۵۰ساله
به عقیده آنان، در حال‌حاضر چالش‌هایی در مسیر اجرای الگوی کشت وجود دارد. نوسان‌های تعرفه‌‌‌‌‌‌‌‌ای صادرات، فقدان تنظیم‌‌‌‌‌‌‌‌گری صحیح در بازار کشاورزی، فقدان زیرساختها برای ورود به کشاورزی صنعتی و... از جمله چالش‌های پیش‌روی کشاورزان است. آنها می‌گویند: باید از کشاورزان حمایت کرد و باتوجه به اینکه کشاورزی با امنیت غذایی در ارتباط است، اعطای سوبسید به کشاورزان در تمام دنیا رایج است، ولی در این‌باره نیز ابتدا باید سیاست‌های غلط مورد بازنگری قرار گیرند تا شاهد اتلاف منابع و... نباشیم. کشاورزان معتقدند: سیاست‌های فعلی دولت، در جهتی مخالف با حمایت از کشاورزان پیش می‌رود و تا زمانی‌که این سیاست‌ها ادامه دارد، اجرای الگوی کشت سیاست موفقی نخواهد بود.
در سمتی دیگر کارشناسان نیز معتقدند اجرای الگوی کشت، مصرف آب را تا ۵۰درصد کاهش خواهد داد و باید حکمرانی آب به سمتی برود که الگوی کشت در ایران اجرایی شود.
یارانه برای رعایت الگوی کشت؟
روز گذشته وزیر جهادکشاورزی در خبری اعلام کرد: «به‌دنبال این هستیم یارانه الگوی کشت به کشاورزان داده شود و چنانچه موفق شویم در بودجه۱۴۰۲ آن را بگنجانیم قطعا این اتفاق خواهد افتاد.» البته الگوی کشت، طرح جدیدی نیست و سابقه‌‌‌‌‌‌‌‌ای ۵۰ساله در کشور دارد و حال دولت سیزدهم قصد دارد این سیاست را به جد پیگیری کند. وزیر جهادکشاورزی پیشتر نیز در این‌باره گفته بود: «۵۰ سال‌است طرح الگوی کشت را هر دولتی تلاش کرده اجرایی کند اما نتوانسته است و اکنون دولت سیزدهم با اقدام جسورانه خود آن را آغاز کرده اما برای تداوم اجرا باید همه نهادها با آن همکاری کنند. از سال۱۳۵۰ بحث مربوط به الگوی کشت در ایران مطرح بود. نیم قرن است که الگوی کشت جزو چالش‌های بخش کشاورزی است. به دلایل مختلف در این ۵۰ سال‌الگوی کشت اجرایی نشده‌است. برخی معتقدند که دانش اجرای آن را نداریم و برخی می‌گویند کشاورزان آمادگی ندارند ولی معتقدم نهتنها هیچ مشکلی در دانش الگوی کشت نداریم، بلکه کشاورزان ما هم آمادگی اجرای الگوی کشت را دارند.» حالا نیز به‌نظر می‌رسد قرار است الگوی کشت بالاخره پس از سال‌ها در ایران اجرایی شود و دولت نیز به افرادی که الگوی کشت را رعایت می‌کنند، یارانه دهد. «دنیای‌اقتصاد» به گفت‌‌‌‌‌‌‌‌وگو با فعالان بخش کشاورزی برای بررسی نظرات آنها در این راستا پرداخته است.
اول مشکلات کشاورزان حل شود
فریدون همتی، عضو کمیسیون کشاورزی اتاق ایران، در این‌باره به «دنیای‌اقتصاد» گفت: رعایت الگوی کشت از سوی کشاورز مستلزم آن است که وزارت جهادکشاورزی نیز کمک کند. برای مثال در بحث صادرات، هند کیوی‌‌‌‌‌‌‌‌های ایران را نمی‌‌‌‌‌‌‌‌خرد. علت هم آن است که کیوی‌‌‌‌‌‌‌‌های ایران آفتی دارند که نباید داشته باشند و دولت باید کمک کند تا این مسائل حل شوند. اگر قرار است کشاورزان به سیاست‌هایی چون الگوی کشت و... پایبند باشند، باید کمک کنیم تا این مسائل حل شوند.
الگوی کشت وقتی موفق است که بازار تنظیم شود
مجتبی جلالوندی، عضو کمیسیون کشاورزی اتاق ایران نیز به «دنیای‌اقتصاد» گفت: به‌نظر من الگوی کشت تا به امروز مشکلات زیادی را برای کشاورزان ایجاد‌کرده‌است و باید این سیاست را رها کنیم تا کشاورز کار خود را بکند. او می‌گوید: برای مثال ممنوعیت صادرات یا تصویب تعرفه بر محصولات جالیزی موضوعی است که مدت‌‌‌‌‌‌‌‌هاست توسط دولت مطرح می‌شود. در بحث سیب‌زمینی قرار بود تعرفه کاهش یابد و ۱۵درصد باشد. این اتفاق هم افتاد و صادرکنندگان اقدام به صادرات کردند، اما پس از مدتی این رقم دوباره به ۷۰درصد رسید و محصولات کشاورزان در انبار ماند، در نتیجه مجبور شدند محصولی که هزینه تمام‌شده آن، ۸هزار‌تومان است را ۶هزار‌تومان به‌فروش برسانند که این ضرر و زیان بالایی برای کشاورزان است. جلالوندی در ادامه گفت: الگوی کشت زمانی موفق است که بازار تنظیم باشد. وقتی تنظیم‌بازاری صورت نگرفته و تنها راه تنظیم‌بازار، فشار به کشاورز انگاشته می‌شود، نمی‌توان امیدی به اصلاح الگوی کشت داشت.
اجرای الگوی کشت ضروری است
بهنام تاج‌‌‌‌‌‌‌‌الدینی، یکی دیگر از اعضای کمیسیون کشاورزی اتاق ایران نیز در این‌باره معتقد است: الگوی کشت طرح مهمی است و باید اجرا شود. این مساله تنها منوط به ایران نیست و در تمام دنیا باتوجه به تغییرات اقلیمی و... مورد‌استفاده قرار می‌گیرد و تردیدی در اجرای آن نیست.
او می‌افزاید: همچنین در تمام دنیا، دولت‌ها از بخش کشاورزی حمایت می‌کنند، زیرا تامین مایحتاج بشر در دست کشاورزان است و این سوبسید باید به‌موقع تخصیص داده شود.
به گفته او، اما در حال‌حاضر، سیاست‌ها در جهت حمایت از کشاورزان نیست. برای مثال وضع تعرفه بر صادرات موضوعی کارشناسی نیست و دولت باید در ابتدا، زیرساختها را آماده کند و به سمت کشاورزی صنعتی برود. بعد از آماده‌شدن زیرساختها، می‌توان تعرفه متعادلی وضع کرد، اما اینکه زیرساخت نداشته باشیم و تنها بخواهیم با وضع تعرفه، الگوی کشت و... مساله را حل کنیم، شدنی نیست. تاج‌‌‌‌‌‌‌‌الدینی ادامه داد: در همه‌جا برای کشاورزی هزینه شده و به آن اولویت داده می‌شود. در ایران نیز باید همین سیاست را در پیش بگیریم و آماده‌بودن زیرساختها شرط مهمی برای اجرایی‌شدن سیاست‌هاست.
کاهش ۵۰درصدی مصرف آب با اجرای الگوی کشت
سیروس جعفری، استاد دانشگاه علوم کشاورزی نیز می‌گوید: اجرای الگوی کشت می‌تواند تا ۵۰درصد، مصرف آب را کاهش دهد. باید بتوانیم شرایطی ایجاد کنیم که بین شرایط گیاه، اکوسیستم، جامعه و... تناسبی ایجاد شود. الگوی کشت مقتضیات سیاسی، اجتماعی، آب، منطقه و... را درنظر می‌گیرد. در حال‌حاضر، آب چالش بزرگی است و حکمرانی آب مساله‌ای است که باید مورد‌توجه قرار بگیرد.
شرط موفقیت الگوی کشت
باتوجه به آنچه کشاورزان و فعالان بخش‌خصوصی می‌گویند، اجرای الگوی کشت مساله‌ای مهم در کشور است که باید بدان پرداخته شود، چراکه در سال‌های اخیر بحث کمبود آب نیز به‌صورت جدی مطرح‌شده و بسیاری از نقاط کشور در خطر، بی‌‌‌‌‌‌‌‌آبی و کم‌‌‌‌‌‌‌‌آبی قرار دارند.
بخش کشاورزی نیز یکی از بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان آب در کشور است و بازنگری قوانین در این حوزه جهت مقابله با کمبود آب، امری ضروری است، اما باید به این نکته توجه داشت که اجرای هر سیاستی نیازمند مهیاشدن زیرساخت‌‌‌‌‌‌‌‌هاست. برای مثال در حال‌حاضر کشاورزان بدون اجرای الگوی کشت هم یارانه‌‌‌‌‌‌‌‌های بالایی در بحث آب و انرژی ارزان دریافت می‌کنند. تا زمانی‌که پرداخت بی‌‌‌‌‌‌‌‌مهابای این یارانه‌‌‌‌‌‌‌‌ها ادامه دارد، طبیعتا کشاورزی به این شکل هم برای کشاورز به‌صرفه خواهد بود و کشاورز ترجیح می‌دهد تا در زمین خود، برای کسب سود، محصول آب‌‌‌‌‌‌‌‌بر کشت کند، بنابراین پیش از هر سیاستی، لازم است زیرساختها فراهم شوند و مهم‌تر از آن، یارانه‌‌‌‌‌‌‌‌های انرژی و... در این حوزه مورد بازنگری قرار بگیرند. تنها در این‌صورت می‌توان به موفقیت اجرای الگوی کشت در کشور امید داشت، در غیر‌این‌صورت تنها در این شرایط که کشور با کسری‌بودجه و... نیز مواجه است، منابع عظیمی صرف پرداخت یارانه و... خواهد شد، اما نتیجه مطلوب سیاستگذار کسب نمی‌شود.
