همسایگان مشغول توافقات و اقدامات بزرگ
مرکز پژوهش‌های اتاق ایران در حرکتی منسجم و کارشناسی، تهیه و انتشار سلسله گزارش‌های «پایش تحولات تجارت جهانی» را با هدف بررسی رویدادهای کلیدی در محیط ژئواکونومیک ایران، در دستور کار قرار داده است و در این گزارش‌ها مسائل مهم روز از منظر تاثیرگذاری بر دیپلماسی اقتصادی و موقعیت ژئواکونومیک ایران مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرند. در پنجاه‌و‌دومین گزارش از سلسله‌گزارش‌های «پایش تحولات تجارت جهانی»، گلچینی از تحولات اخیر در دو لایه جهانی و منطقه‌ای محیط ژئواکونومیک ایران ارائه شده و آخرین روندها و پیش‌بینی‌های اقتصادی تهیه‌شده توسط بزرگ‌ترین نهادهای اقتصادی بین‌المللی، در قالب داده‌های تازه مورد واکاوی قرار گرفته‌اند.
در بخش تحولات جهانی، به گزارش تازه آنکتاد پرداخته شده است که چشم‌انداز چندان مثبتی از آینده تجارت جهانی ارائه نمی‌دهد. از منظر این نهاد، باوجودآنکه تجارت جهانی باید به رکورد ۳۲تریلیون دلار در سال ۲۰۲۲ برسد، اما طبق تازه‌ترین گزارش که توسط آنکتاد منتشر شده است، انتظار می‌رود کاهشی که در نیمه دوم سال ۲۰۲۲ آغاز شد در سال ۲۰۲۳ بدتر شود، زیرا تنش‌های ژئوپلیتیکی و شرایط سخت مالی تداوم خواهد داشت؛ هرچند تصویر تجارت جهانی کاملا تیره‌وتار نیست. براساس این گزارش، باوجود کاهش ارزش تجارت جهانی، حجم کل تجارت در طول سال ۲۰۲۲ به رشد خود ادامه داد که نشانه‌ای از تقاضای جهانی انعطاف‌پذیر است. علاوه بر این، بخشی از کاهش ارزش تجارت بین‌الملل در نیمه دوم سال ۲۰۲۲ به دلیل کاهش قیمت محصولات اولیه است.
در خبری دیگر، گمرک چین اخیرا اعلام کرد: روسیه با افزایش ۱۷درصدی تحویل نفت به چین در ماه نوامبر نسبت به سال گذشته، از عربستان سعودی پیشی گرفت و به بزرگ‌ترین تامین‌کننده نفت وارداتی این کشور تبدیل شد. این روند نشان می‌دهد چین عزم خود را برای کمک به اقتصاد بحران‌زده روسیه جزم کرده و همچنان بازار را به روی نفت روسیه باز نگه داشته است. مقایسه این روند با کاهش شدید واردات نفت چین از ایران در دوره پس از خروج آمریکا از برجام، به‌خوبی تفاوت جایگاه ایران و روسیه را در رادار سیاست خارجی چین نشان می‌دهد.
در تحولات منطقه نتایج اقتصادی سفر رئیس‌جمهور چین به عربستان مورد بررسی قرار گرفته است. طی این سفر، عربستان سعودی و چین، توافقنامه مشارکت استراتژیک جامع امضا کردند. بر اساس گزارش‌ها، شرکت‌های سعودی و چینی
۳۴ قرارداد سرمایه‌گذاری در زمینه انرژی سبز، فناوری اطلاعات، خدمات ابری، حمل‌ونقل، لجستیک، صنایع پزشکی، مسکن و ساخت‌وساز را امضا کردند.
تلاش کشورهای منطقه برای گسترش روابط تجاری هم موضوع قابل‌تامل دیگر در این گزارش است. فدراسیون اتاق‌های عربستان و آژانس توسعه تجارت شرکت‌های کوچک و متوسط آذربایجان از امضای توافق‌نامه‌ای برای ایجاد یک شورای تجاری مشترک عربستان و آذربایجان برای تقویت تجارت دو کشور و افزایش حجم تجارت و همکاری‌های سرمایه‌گذاری بین دو کشور خبر دادند. از سوی دیگر، رئیس شورای تجارت ترکیه و عراق اخیرا اعلام کرده است ترکیه و عراق در تلاش‌اند حجم مبادلات تجاری بین دو کشور را به بیش از ۲۰میلیارد دلار افزایش دهند.
آغاز مذاکرات تجارت آزاد امارات و اوکراین خبر دیگر مورد تاکید در این گزارش است. امارات متحده عربی اخیرا اعلام کرد مذاکرات خود را با اوکراین بر سر توافق تجارت آزاد بالقوه موسوم به توافقنامه مشارکت اقتصادی جامع در راستای آزادسازی گسترده‌تر روابط تجاری آغاز کرده است. این مذاکرات در شرایطی آغاز می‌شود که اوکراین، یکی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان گندم و غلات در جهان، به دنبال راه‌هایی برای حمایت از اقتصاد آسیب‌دیده خود است، در‌حالی‌که امارات به دنبال تضمین امنیت غذایی خود است. از منظر وزیر تجارت خارجی امارات، این توافق فرصت‌های جدید را برای صادرکنندگان، سرمایه‌گذاران و تولیدکنندگان اماراتی فراهم می‌کند و همچنین دسترسی به بازارهای جدید در آسیا، آفریقا و خاورمیانه را برای تولیدات کشاورزی و صنعتی اوکراین می‌گشاید.
رئیس اداره مناطق ویژه اقتصادی پاکستان اخیرا مدعی شده چهار منطقه ویژه اقتصادی (SEZ) که در چارچوب کریدور اقتصادی چین و پاکستان (CPEC) ایجاد می‌شوند، احتمالا حدود ۵۷۵هزار شغل مستقیم و بیش از یک‌میلیون شغل غیرمستقیم در پاکستان ایجاد خواهند کرد. شایسته است سیاستگذاران به پتانسیل‌های عبور مسیرهای ترانزیتی از خاک کشور توجه ویژه داشته باشند. همچنین دو شرکت امارات متحده عربی اخیرا قراردادی با سودان برای ساخت یک بندر جدید در سواحل دریای سرخ امضا کردند. در قالب این قرارداد سودان به Group Ports AD و Investment Invictus حق توسعه، مدیریت و بهره‌برداری از مناطق اقتصادی و دارایی‌های بندری در سودان را اعطا کرد.
Group Ports AD و Investment Invictus قادر خواهند بود برای حمایت از پروژه‌های خود در سودان سرمایه‌گذاری‌های مشترک، شراکت و سایر قراردادهای تجاری ایجاد کنند. در بخش داده‌های تازه، سرمایه‌گذاری ۲۱۴میلیارددلاری چین در زیرساخت‌ها مورد توجه قرار گرفته است. کمیسیون توسعه و اصلاحات ملی چین در بیانیه‌ای اعلام کرد تا پایان ماه نوامبر، بیش از ۲۷۰۰ پروژه که توسط ابزارهای مالی مبتنی بر سیاست و توسعه کشور تامین مالی شده‌اند، همگی روند اجرایی را آغاز کرده‌اند.
بانک جهانی اخیرا آخرین گزارش سالانه بدهی خارجی پایان سال خود را منتشر کرد. در این گزارش آمده است بدهی مصر، ایران و ترکیه در سال گذشته به میزان قابل توجهی افزایش یافته است. از منظر بانک جهانی، بدهی خارجی ایران به ۴/ ۱۰میلیارد دلار رسید. این تقریبا دو برابر ۴/ ۵میلیارد دلار در سال
۲۰۲۰ است. اما برخی رسانه‌ها گزارش داده‌اند که بدهی خارجی ایران در حال کاهش است. بدهی خارجی ترکیه در سال ۲۰۲۲، حدود ۵/ ۴۳۵ میلیارد دلار بوده که نسبت به ۲/ ۴۴۱میلیارد دلار در سال ۲۰۲۰ کاهش داشته است. در ماه ژوئن، آژانس رتبه‌بندی اعتباری Global P&S گزارش داد ترکیه به دلیل بدهی‌های بالا و مشکلات اقتصادی، در برابر بحران نقدینگی آسیب‌پذیر است. تورم بسیار بالا معضلی اساسی است.
