معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق تهران، تجارت ترکیه، عربستان و ایران با اتحادیه اروپا را تشریح کرد
فرصت‌سوزی در جنگ اوکراین
واکاوی تجارت ایران با اتحادیه اروپا در مقایسه با کشورهای درحال توسعه‌ای همچون ترکیه و عربستان در هفت‌ماهه نخست سال2022 نشان می‌دهد، ایران نتوانسته از فرصت‌های خود در جریان بحران اوکراین به‌خوبی استفاده کند. البته دراین مدت تجارت ایران با اتحادیه اروپا نسبت به مدت مشابه سال‌میلادی گذشته، اگرچه رشد داشته اما این رشد بسیار اندک بوده است.
در مدت مورد بررسی صادرات ایران به اتحادیه اروپا 34درصد و واردات از آن 11درصد رشد داشته است. این درحالی که منطقه اتحادیه اروپا یکی از بازارهای جذاب جهان برای تجارت است. این منطقه از 27اقتصاد تشکیل شده است. براساس مطالعه معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق تهران، ارزش واردات کالایی این منطقه اقتصادی طی هفت‌ماهه نخست سال2022 حدود 2هزار و 341میلیارد یورو بوده که نسبت به مدت مشابه سال‌قبل حدود 23درصد افزایش داشته است. در همین مدت صادرات این اتحادیه نیز حدود 2هزار و 408میلیارد یورو اعلام‌شده که با رشد 24درصدی نسبت به مدت مشابه سال2021 همراه بوده است.
به‌دنبال بروز بحران ناشی از جنگ روسیه و اوکراین و افزایش بهای کالاهای اساسی به‌ویژه نفت و گاز طبیعی، اختلالاتی در زنجیره تامین جهانی از جمله درمنطقه اروپا از حیث تامین انرژی اتفاق افتاد. واردات گروه کالایی سوختهای معدنی و روان‌کننده‌های اتحادیه اروپا از خارج از این منطقه طی هفت‌ماهه 2022 حدود 457میلیارد یورو بوده که نسبت به دوره مشابه سال‌قبل، 205 برابر شده که البته بخشی از این ناشی از افزایش قابل‌توجه بهای اقلام انرژی است. برخی اقتصادهای درحال‌توسعه از این فرصت برای تقویت تجارت میان کشورهای خود با اتحادیه اروپا به‌خصوص در راستای افزایش صادرات کالایی استفاده کردند که اقتصادهای عربستان و ترکیه نیز از جمله این کشورها محسوب می‌شوند. متاسفانه عملکرد اقتصاد ایران در تجارت با اتحادیه اروپا به‌ویژه درحوزه صادرات کالایی، قابل‌توجه و معنادار نیست.
تجارت اروپا با جهان
براساس داده‌های موجود، طی هفت‌ماهه نخست سال2022 میانگین واردات و صادرات ماهانه اتحادیه اروپا به ترتیب با افزایش 23 و 24درصدی نسبت به مدت مشابه سال‌قبل، همراه بود. این گزارش نشان می‌دهد، 72درصد از واردات 2هزار و 341میلیارد یورویی اتحادیه اروپا در این مدت، از اقتصادهای خارج از این منطقه تامین شده است. 43درصد از حدود 7/ 1هزار‌میلیارد یورو واردات این اتحادیه از خارج از آن، از منطقه آسیا و 49درصد از این رقم هم از مبدا چین که رتبه نخست را در مبادی وارداتی اتحادیه داراست، صورت‌گرفته است. این گزارش می‌افزاید؛ اقتصادهای ترکیه و عربستان‌سعودی به ترتیب رتبه‌های هفتم و چهاردهم را در واردات کالایی اتحادیه اروپا از کشورهای جهان در مدت مورد بررسی دارا هستند.
تجارت کوچک ایران با اتحادیه اروپا
این گزارش، خلاصه وضعیت تجارت کالایی ایران، ترکیه و عربستان با اتحادیه اروپا نشان می‌دهد. صادرات کالایی ترکیه و عربستان به اتحادیه اروپا در هفت‌ماهه نخست 2022 به ترتیب 90 برابر و 35 برابر رقم صادرات ایران به این اتحادیه در همین مدت برآورد شده است. در این بازه زمانی صادرات عربستان به اتحادیه اروپا در مقایسه با مدت مشابه سال2021 رشد 105درصدی داشته است. درضمن در این دوره تراز تجاری مثبت 5/ 2میلیارد یورویی ترکیه و 3/ 5میلیارد یورویی عربستان در مقابل تراز منفی 7/ 1میلیارد یورویی ایران در تجارت با اتحادیه اروپا اعلام‌شده است. واکاوی داده‌های موجود نشان می‌دهد؛ در هفت‌ماهه 2021 صادرات ترکیه به اتحادیه اروپا 43میلیارد و 579میلیون یورو و وارداتش 44میلیارد و 990میلیون یورو بوده است.
روندی که در هفت‌ماهه نخست سال‌جاری میلادی رشد داشته است. در هفت‌ماهه سال2022 صادرات ترکیه به اتحادیه اروپا 57میلیارد و 719میلیون یورو بوده و واردات از این اتحادیه 55میلیارد و 211میلیون یورو بوده است. بر اساس این داده‌ها صادرات ترکیه به اتحادیه اروپا 33درصد و واردات از این اتحادیه 23درصد رشد داشته است. در این مقطع زمانی مبادلات تجاری عربستان با اتحادیه اروپا نیز رشد داشته است. در هفت‌ماهه نخست سال2021 صادرات عربستان به اتحادیه اروپا 10میلیارد و 811میلیون یورو و واردات آن از این اتحادیه 14میلیارد و 702میلیون یورو گزارش شده است.
طبق داده‌های موجود واردات این کشور از اتحادیه اروپا در هفت‌ماهه نخست 2022 معادل 16میلیارد و 894میلیون یورو و صادرات آن معادل22میلیارد و 183میلیون یورو بوده است. براساس این داده‌ها صادرات عربستان به اتحادیه اروپا در هفت‌ماهه امسال نسبت به مدت مشابه سال‌گذشته 105درصد و واردات از این اتحادیه 15درصد رشد داشته است. در این مقطع اگرچه تجارت ایران با اتحادیه اروپا نیز رشد داشته اما چندان چشمگیر نیست. صادرات ایران در هفت‌ماهه نخست سال2021 معادل 447میلیون یورو گزارش شده؛ این رقم در هفت‌ماهه سال‌جاری میلادی 640میلیون یورو است. درمقابل واردات از این اتحادیه در این بازه زمانی 2میلیاردو 356میلیون یورو برآورد شده است. در هفت‌ماهه نخست سال‌میلادی گذشته واردات ایران از اتحادیه اروپا 2میلیارد و 115میلیون دلار اعلام‌شده است. بدین ترتیب در مدت مورد‌بررسی صادرات ایران به اتحادیه 34درصد و واردات از آن 11درصد رشد داشته است.
رشد صعودی تجارت عربستان با اتحادیه اروپا
روند ماهانه تجارت کالایی ایران، ترکیه و عربستان با اتحادیه اروپا نشان می‌دهد؛ صادرات 86میلیون یورویی ایران به این اتحادیه در مقابل صادرات 2/ 8میلیارد یورویی ترکیه و 7/ 4میلیارد یورویی عربستان به اتحادیه اروپا درماه ژوئیه 2022 بسیار اندک است. همچنین داده‌های موجود نشان می‌دهد؛ استمرار روند افزایشی صادرات کالایی عربستان به اتحادیه اروپا و افت صادرات ایران و ترکیه در ماه ژوئیه 2022 نسبت به ماه ژوئن همین سال‌نشان‌دهنده شتابی به مراتب بیشتر در صادرات عربستان به این اتحادیه است. براساس این گزارش روند ماهانه صادرات نفتی عربستان به اتحادیه اروپا یعنی صادرات سوختهای معدنی و روان‌کننده‌ها به‌شدت رشد داشته که بخش قابل‌توجهی از این رشد ناشی از بحران اوکراین و عدم‌صادرات نفت و مشتقات آن از روسیه به اتحادیه اروپاست.
براساس داده‌های موجود درماه ژوئیه2022 درمقایسه با ماه مشابه سال‌قبل صادرات اقلام نفتی عربستان‌سعودی به اتحادیه اروپا به لحاظ ارزشی 7/ 2برابر شده است. در ضمن در هفت‌ماهه نخست سال2022 درمقایسه با مدت مشابه سال‌قبل ارزش صادرات نفتی عربستان به این اتحادیه 3/ 2برابر شده است. به‌این‌ترتیب در این بازه زمانی سهم اقلام نفتی از کل صادرات عربستان به اتحادیه اروپا 80درصد است.
