آنکتاد بررسی کرد
ردپای بحران اوکراین در تجارت دریایی
به گزارش گروه اقتصاد بین‌الملل «دنیای اقتصاد»، این عوامل همچنین در گران‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تر شدن و غیرقابل پیش‌بینی شدن فضای تجارت و کشتیرانی جهانی دخیل بوده‌اند. بسیاری از کشورها مجبور شده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند به‌دنبال تامین‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کنندگان نفت، گاز و غلات در فواصل دورتری باشند، در نتیجه فواصل کشتیرانی و به‌دنبال آن زمان و هزینه افزایش یافته است. البته نمی‌توان تمام تحولات کشتیرانی جهان را به یک علت خاص مرتبط کرد. جنگ اوکراین درحال‌حاضر یکی از موضوعات اساسی اثرگذار بر حملونقل دریایی جهان است، اما چالش‌های دیگری چون همه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گیری کرونا، ازدحام در بنادر و تغییر به سمت سوخت‌های کم‌کربن نیز وجود دارند، با این‌وجود روشن است که اختلال‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها و افزایش تقاضای حمل از تنش در اوکراین تا حد زیادی در افزایش هزینه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های حملونقل دخیل هستند.
افزایش قیمت انرژی چالش‌های شرکت‌های کشتیرانی را افزایش داده است. روسیه یکی از صادرکنندگان بزرگ نفت و گاز جهان است، با این حال محدودیت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها و تغییر در الگوهای تجارت ناشی از تنش اوکراین به افزایش تقاضای حمل منجر شده است. نرخ‌های روزانه برای تانکرهای کوچک که در تجارت منطقه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای نفت در دریای‌سیاه، بالتیک و مناطق دریای مدیترانه کلیدی هستند، تا حد زیادی افزایش یافته است. از سوی دیگر، افزایش هزینه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های انرژی به افزایش قیمت سوخت‌رسانی دریایی منجر شده و هزینه حملونقل را برای تمامی بخش‌های حمل دریایی افزایش داده است. تا پایان ماه می2022 میانگین قیمت جهانی برای نفت کوره بسیار کم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گوگرد (VLSFO) به بیش از هزار دلار در هر تن رسیده، به‌طوری‌که 64درصد نسبت به ابتدای سال افزایش داشته است. میانگین اضافه‌بهای سوخت که توسط خطوط کانتینری دریافت می‌شود نزدیک به 50درصد از زمان شروع تنش افزایش یافته است.
افزایش قیمت غذا به‌دنبال حمل غلات کمتر
روسیه و اوکراین بازیگران برجسته‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای در بازار محصولات غذایی و کشاورزی از جمله خوراک دام هستند. حدود 53درصد تجارت‌جهانی روغن آفتابگردان و دانه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های روغنی و 27درصد تجارت گندم جهان متعلق به این دو کشور است. در مجموع 36 کشور بیش از 50درصد از گندم خود را از روسیه و اوکراین وارد می‌کنند. اوکراین در 2021 حدود 50میلیون تن غلات صادر کرده است. قبل از تنش پیش‌بینی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها رشد 3درصدی در صادرات دریایی غلات جهان را نشان می‌دادند، حالا اما انتظار می‌رود صادرات دریایی غلات جهان در 2022 با 8/ 3درصد کاهش مواجه باشد. پیش‌بینی می‌شود محموله‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های جهانی کود و نهاده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های آن مانند پتاس در 2022 تا 7درصد کاهش یابد.
کاهش صادرات غلات از اوکراین تا حدی توسط افزایش حمل از سوی تامین‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کنندگان دیگر جبران شده است. به‌عنوان مثال انتظار می‌رود برزیل صادرات گندم و غلات سخت خود را در 2022 تا 37درصد افزایش دهد و قرار است انگلستان، ایرلند‌شمالی و اتحادیه اروپا صادرات خود را در این دوره 8درصد افزایش دهند. انتظار می‌رود صادرات دانه سویا نیز از سوی آرژانتین، برزیل و آمریکا افزایش یابد. در میان‌مدت می‌توان انتظار داشت که استرالیا، برزیل و آمریکا کاهش صادرات غلات به آمریکای‌شمالی و خاورمیانه را جبران کنند. با وجود کاهش کلی در حجم کالاها، تقاضای حمل برای کشورهای واردکننده مواد غذایی احتمالا با افزایش روبه‌رو خواهد شد، چراکه بارهای جایگزین از مناطق دورتری تامین می‌شوند. تغییر در الگوهای تجارت غلات در توقف‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های بندری کشتی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های فله خشک در دریای سیاه منعکس شده است.
بنادر دریای سیاه در حالت عادی بیش از 90درصد از حملونقل دریایی خارجی اوکراین را سرویس می‌دادند، اما با تعلیق عملیات بندری، ارسال غلات به خارج از کشور به حمل از طریق مرزهای غربی و از طریق ریل و بنادر کوچک رنی و ایزمائیل واقع در رودخانه دانوب، محدود شده است، اما این راه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های جایگزین برای جبران ظرفیت ازدست‌رفته بنادر دریای سیاه اوکراین کافی نیستند. از زمان شروع عملیات نظامی روسیه توقف‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های هفتگی در بنادر اوکراین از 60درصد به نزدیک صفر رسیده و در بنادر روسیه و ترکیه نیز تا حدی کاهش یافته است. در عین حال توقف کشتی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های فله‌خشک با افزایش اندکی در بنادر بلغارستان و رومانی روبه‌رو بوده که نشان‌دهنده تغییر مسیر بخشی از تجارت از اوکراین است، با این‌وجود ظرفیت ذخیره‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌سازی فعلی غلات مربوط به کشت سال‌گذشته است که منجر به ایجاد این نگرانی شده که کشت جدید نمی‌تواند ذخیره شود و بنابراین آسیب خواهد دید.
در فاصله زمانی فوریه تا می2022، شاخص بالتیک که یک معیار جهانی برای نرخ محموله‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های فله‌خشک است، تا 59درصد افزایش یافت. این مساله می‌تواند به افزایش 7/ 3درصدی در قیمت مواد غذایی مصرفی در سطح جهان منجر شود. تقریبا نیمی از این افزایش به علت افزایش هزینه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های حمل است که ناشی از نرخ‌های حمل بالاتر و فاصله‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های دورتر است. انتظار می‌رود اقتصادهای با درآمد متوسط رشد قیمت مواد غذایی را اندکی بیشتر تجربه کنند، چراکه واردات غذای آنها بیش از متوسط جهانی آن به حملونقل فله‌خشک وابسته است. انتظار می‌رود اثر افزایش نرخ محموله‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های فله خشک بر اقتصادهای کم‌درآمد کمتر باشد، چراکه واردات غذای آنها به‌جای مواد غذایی پایه بر غذاهای فرآوری‌شده متمرکز است.
اختلال در حملونقل و زنجیره‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های ارزش
گرچه روسیه و اوکراین چندان عمیق در شبکه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های حملونقل کانتینری جهان و زنجیره ارزش ادغام نشده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند، ولی تنش میان دو کشور و محدودیتهای تجاری بر این بخش حملونقل نیز اثرگذار بوده است. کانتینربرها ظرفیت حمل کشتی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های اختصاص داده‌شده به روسیه را کاهش داده و عملیات در بنادر اوکراین را به حالت تعلیق درآورده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند. با بسته شدن بنادر و توقف خدمات کشتیرانی به روسیه و اوکراین، کشتی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها و کانتینرها مجبور به تغییر مسیر شدند. محموله‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها به مقصد روسیه و اوکراین در حال‌حاضر در بنادری از جمله هامبورگ، روتردام، کنستانتسا و استانبول انباشته شده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند. کشتیرانی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها با تاخیر مواجه هستند و می‌توان انتظار داشت با هزینه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های معطلی بار در بنادر مواجه شوند. محموله‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های روسیه هم در بنادر معطل شده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند. این مساله بر فشارهای ظرفیت انبار و ذخیره‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌سازی می‌افزاید و هزینه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها را افزایش می‌دهد. شبیه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌سازی آنکتاد نشان می‌دهد که افزایش هزینه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های حمل کانتینری در 22-2021 به افزایش بیشتر در قیمت‌های مصرف‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کننده تا 6/ 1درصد در سطح جهان منجر می‌شود. این شبیه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌سازی همچنین نشان می‌دهد که سطح قیمت‌های وارداتی در نتیجه افزایش مستمر نرخ حمل به‌طور میانگین تا 9/ 11درصد افزایش خواهد داشت.
