در این راستا طرف ایرانی نیز از تشکیل کارگروهی برای حل مشکلات تجاری ایران و روسیه سخن گفت. در عین حال، اجرایی شدن موافقت‌نامه تجارت آزاد در اتحادیه اوراسیا نیز می‌تواند موتور محرکی برای توسعه روابط با روسیه باشد که به گفته متولیان تجاری ایران، این موافقت‌نامه در پاییز امسال نهایی می‌شود. همچنین در این رویداد تجاری اعلام شد که روسیه دفتر تجاری خود را در ایران بازگشایی می‌کند. در مقابل ایران هم قصد دارد با بازگشایی دفاتر تجاری در روسیه، زمینه‌ای برای حضور در این بازار را برای تجار ایرانی فراهم آورد. در گردهمایی تجاری ایران و روسیه، مهم‌ترین زمینه‌های همکاری ایران و روسیه نیز معرفی شدند که برخی از آنها عبارتند از: انرژی، حمل‌‌ونقل، فناوری اطلاعات، معدن، دارو و تجهیزات پزشکی، صنایع غذایی، کشاورزی، موضوعات علمی، مصالح ساختمانی، خودرو و قطعات و... . افزون بر این، تقلیل نقش دلار در همکاری دوجانبه و استفاده از تهاتر در مبادلات تجاری نیز موضوعی است که طرف ایرانی بر آن تاکید کرد.

رئیس اتاق بازرگانی تهران در این گردهمایی با تاکید بر تحکیم و توسعه هر چه بیشتر روابط اقتصادی بین دو کشور عنوان کرد که اگر چه مناسبات ایران و روسیه در طول تاریخ، فراز و فرود‌‌های بسیاری را تجربه کرده، اما به اذعان تحلیلگران بین‌‌المللی، هیچ‌‌گاه مساله گسترش همکاری‌‌های اقتصادی بین دو کشور به اهمیت این سال‌ها نبوده است. مسعود خوانساری گفت: در چشم‌‌انداز منطقه‌‌ای و جهانی، روابط ایران و روسیه بر اصل احترام متقابل و همزیستی مسالمت‌آمیز استوار است. تحولات منطقه‌‌ای نیز همواره به همکاری بیش از پیش ایران و روسیه منجر شده و این دو کشور منافع مشترک و همسویی در آسیای مرکزی، دریای خزر، حوزه قفقاز و خلیج‌فارس با در نظر گرفتن قابلیت‌‌های ژئوپلیتیک، ژئواستراتژیک، ژئواکونومیک و انرژی داشته و دارند. او با اشاره به تحمیل تحریم‌‌های غیرقانونی غرب علیه ایران و روسیه، این مساله را عامل نزدیک‌‌تر شدن دو کشور و ارتقای بیش از پیش روابط تجاری دانست که انگیزه فراوانی برای همکاری بین دو همسایه در زمینه‌های مختلف اعم از انرژی، حمل‌‌ونقل، فناوری اطلاعات، معدن، دارو و تجهیزات پزشکی، صنایع غذایی، کشاورزی، موضوعات علمی و... ایجاد کرده است.

خوانساری ادامه داد: سفر رئیس‌‌جمهور ایران به روسیه و تبادل هیات‌‌های متعدد در سایر سطوح بین دو کشور پس از آن، تاثیر مستقیمی بر تقویت صادرات ایران به روسیه به‌‌خصوص از زمان آغاز مناقشه با اوکراین داشته است. امضای توافق‌نامه تجارت آزاد با اتحادیه اقتصادی اوراسیا نیز که پیش‌تر به‌صورت موقت اجرا شده بود، این روند را روان‌‌تر خواهد کرد و مضاف بر آن، تقلیل نقش دلار در مبادلات تجاری دوجانبه نیز گسترش بی‌‌سابقه همکاری‌‌ها را به سطح ۱۰میلیارد دلار در مرحله اول و بسط آن تا سطح ۲۵میلیارد دلار در مراحل بعدی در پی خواهد داشت. به‌‌علاوه، استفاده از تهاتر کالا میان تجار بخش‌های خصوصی دو کشور با حمایت دولت‌ها، مشارکت اقتصادی را بهبود خواهد بخشید.

خوانساری استفاده از ظرفیت‌‌ها و تجارب ایران در زمینه کم‌‌اثر کردن و خنثی‌‌سازی تحریم‌‌ها، ایجاد کنسرسیوم حمل‌‌ونقل ریلی بین ایران، روسیه، قزاقستان و ترکمنستان با توجه به ظرفیت محدود حمل‌‌ونقل دریایی و افزایش تقاضای کالاهای ترانزیتی از خاک ترکمنستان، فعال شدن مرز گمرکی دوم ماگارام کِنسکی در ضلع جنوبی مرز کنونی برای توسعه حمل‌‌ونقل جاده‌‌ای، افزودن سفرهای ریلی ترکیبی شامل واگن روباز و روبسته، واگن یخچالی و پلت‌فرم برای حمل کانتینرهای یخچالی از مسکو به آستارا در ایران برای تعدیل فشار حمل‌‌ونقل جاده‌‌ای و دریایی در شرایط کمبود کشتی، تشکیل کمیته‌های مشترک صنعتی بین دو کشور با توجه به رشد بی‌‌نظیر فعالان ایرانی در حوزه دانش‌‌بنیان برای تامین نیازهای مصنوعات صنعتی، ایجاد هرچه سریع‌‌تر کانال الکترونیک بین گمرکات ایران و روسیه برای شفاف‌‌سازی رویه تبادل اسناد، انجام عملیات لایروبی رود ولگا توسط بنگاه‌های اقتصادی ایرانی در تهاتر با نهاده‌های دامی و روغن خوراکی، انتقال برخی کشتی‌‌ها با ظرفیت کمتر از هزار تن توسط روسیه از دریای سیاه به دریای خزر و کاهش نرخ بهره «جنرال کارگو» را به‌عنوان پیشنهادهایی در جهت ارتقای مناسبات دو و چندجانبه عنوان کرد.

رئیس اتاق بازرگانی تهران در ادامه با اشاره به اینکه اتاق‌‌های بازرگانی در ایران حدود ۵۰هزار عضو دارند و در همه زمینه‌های تجاری و اقتصادی، سهم بالایی از تولید ناخالص داخلی کشور دارند، آمادگی این نهاد بخش خصوصی را برای همکاری کامل با بخش خصوصی روسیه در تمامی زمینه‌ها اعلام کرد. او گفت: اکنون که دو کشور در مسائل منطقه‌‌ای و جهانی بیش از پیش تفاهم دارند، تامین نیازهای طرف مقابل در ظرفیت‌‌های مکمل به تعمیق روابط و پایدار شدن همکاری‌‌های اقتصادی منجر خواهد شد. خوانساری همچنین گفت: از بازرگانان و همکاران روسی درخواست می‌‌کنم مشکلات و موانع موجود در تجارت با ایران را به‌‌صورت شفاف مطرح کنند تا اتاق بازرگانی تهران تلاش خود را برای رفع یا حداقل کردن آنها بکار ببندد.

تسهیل واردات به روسیه

در این گردهمایی تجار ایران و روسیه، الکساندر نوواک، معاون نخست‌‌وزیر فدراسیون روسیه از کاهش برخی محدودیت‌‌های وارداتی از سوی این کشور خبر داد و یادآور شد که بخشی از بازار خالی‌مانده روسیه که ناشی از تحریم‌‌های اخیر علیه این کشور است، از طریق محصولات ایرانی قابل تامین خواهد بود. معاون نخست‌‌وزیر فدراسیون روسیه، از برنامه‌‌ریزی تجاری روسیه برای توسعه ۱۰درصدی مبادلات بازرگانی با ایران طی سال۲۰۲۲ در مقایسه با حجم تبادلات سال گذشته خبر داد. الکساندر نوواک با بیان اینکه دولت روسیه در پی شرایط پیش‌آمده برای این کشور طی ماه‌های اخیر و اعمال برخی تحریم‌‌ها از سوی دولت‌های غربی، به دنبال تقویب اقتصاد داخلی و گسترش همکاری‌‌های تجاری با کشورهای همسایه است، به افزایش ۱۵درصدی واردات این کشور از اتحادیه اوراسیا اشاره کرد و گفت: از جمله سیاست‌‌های روسیه در شرایط کنونی، تسهیل واردات محصولات مورد نیاز این کشور است و بسته‌های مالی و بودجه اضافی برای برخی مناطق روسیه برای توسعه زیرساخت‌‌های اقتصادی در این مناطق تصویب شده است.

وی با این توضیح که دولت روسیه اقداماتی در راستای حمایت بیشتر از تجارت و کسب‌‌و‌‌کارها در این کشور در دست اجرا دارد، افزود: تصویب قوانین جدید برای تسهیل در واردات برخی محصولات مورد نیاز روسیه از جمله تجهیزات پزشکی، مواد اولیه برخی صنایع، همچنین خدمات مربوط به ساخت و مهندسی، از دیگر اقداماتی است که از سوی دولت فدراسیون روسیه به اجرا گذاشته شده است. معاون نخست‌‌وزیر روسیه سپس با یادآوری اینکه به دنبال اعمال تحریم‌‌های علیه روسیه، حجم زیادی از کمبودها و نواقص در بازار روسیه نمایان شده است، افزود: ما به دنبال آن هستیم تا ظرفیت‌‌های خالی در بازار روسیه توسط محصولات و تولیدات ایران پر شود. نوواک با تاکید دوباره بر اینکه، فدراسیون روسیه محدودیت‌‌های مربوط به واردات را که تا پیش از تحریم‌‌ها علیه این کشور برقرار بود کاهش داده است، افزود: در زمینه تبادلات مالی و پولی، مقررات تضمین‌شده‌‌ای در روسیه به اجرا درآمده است که در همکاری با ایران قابل پیاده‌‌سازی است.

تشکیل کارگروه ویژه تجاری

محمدصادق مفتح، قائم‌‌مقام وزیر صنعت، معدن و تجارت هم در همایش تجاری ایران و روسیه اظهار کرد: روابط حسنه و خوب سیاسی و اقتصادی ایران سابقه طولانی دارد و دیدار متعدد روسا و مقامات دو کشور گویای این موضوع است. وی افزود: ایران با داشتن منابع غنی، دسترسی به آب‌‌های آزاد، تنوع اقلیمی، نیروی کار جوان و تحصیلکرده ظرفیت تبدیل به هاب منطقه‌‌ای و سرمایه‌‌‌‌گذاری و صادرات به کشورهای خاورمیانه را دارد. قائم‌‌مقام وزیر صنعت، معدن و تجارت در همایش تجاری ایران و روسیه تصریح کرد: تحریم‌‌های بین‌‌المللی وضع‌شده علیه ایران موجب شده است که در بخش‌های صنعتی و خدماتی به پیشرفت‌‌های قابل توجهی دست یابیم و از توان خوبی برای صادرات محصولات کشاورزی، مواد غذایی، مصالح ساختمانی، خودرو و قطعات و سایر حوزه‌ها برخوردار شویم. ازاین‌رو، با توجه به توانمندی‌‌های ایران ما از همکاری با طرف‌‌های روسی در تمام حوزه‌های یادشده استقبال می‌‌کنیم.

مفتح خطاب به نوواک، معاون نخست‌‌ وزیر روسیه عنوان کرد: در راستای فعال کردن هر چه بیشتر دیپلماسی تجاری و تسهیل مبادلات تجاری دو کشور ضروری است بخش‌های دولتی دو کشور در جهت رفع موانع بانکی و مالی و تسهیل انجام مبادلات پولی و مالی، رفع موانع موجود در بخش حمل‌ونقل و تجهیز ناوگان حمل‌ونقل، تسهیل مقررات گمرکی، حذف یا کاهش عوارض صادراتی و برقراری ارتباط مستقیم فروشگاه‌های زنجیره‌‌ای وارد عمل شوند. وی تاکید کرد: ما برای پیگیری مسائل و مشکلات و توسعه هر چه بیشتر همکاری‌‌های تجاری با کشور روسیه کارگروه ویژه‌‌ای را در سطح معاون اول رئیس‌جمهور و با حضور مدیران سازمان توسعه تجارت و تمام وزارتخانه‌های ذی‌ربط تشکیل داده‌ایم که موضوعات مختلف را به‌صورت مرتب رصد می‌کنند و بررسی و اقدامات لازم برای حل مشکلات و تامین اقلام موردنیاز روسیه در حال انجام است و در سفر اخیر هیات تجاری ایران در ماه آوریل به شهر مسکو‌‌ شرکت‌های ایرانی اقدامات و مراودات لازم را در این راستا انجام دادند. معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت خارجه هم در این همایش گفت: ایران بر مبنای اصول سیاست خارجی اهتمام ویژه‌‌ای به توسعه روابط با کشورهای همسایه به‌ویژه روسیه دارد و نگاه ما در روابط با روسیه اصیل و بلندمدت است و متاثر از تحولات منطقه‌‌ای و بین‌‌المللی مقطعی نیست.

مهدی صفری، معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت امورخارجه ایران اظهار کرد: خوشبختانه روابط ایران و روسیه به‌ویژه در حوزه اقتصادی، روند رو به رشدی پیدا کرده است و در سال گذشته افزایش چشمگیری در حجم مبادلات بازرگانی صورت گرفته است. در ماه‌های اخیر نیز تعاملات خوبی بین مقامات دولتی و نمایندگان بخش خصوصی دو کشور برای رفع موانع توسعه همکاری‌‌های اقتصادی صورت گرفته است. از این بابت، امیدواریم که با اجرای توافق‌‌های صورت‌گرفته در حوزه‌های مختلف از جمله انرژی، حمل‌ونقل، ایجاد مراکز لجستیک و افزایش مبادلات بازرگانی نیز تسریع پیدا کند. معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت امورخارجه تصریح کرد: دو کشور علاوه بر همکاری اقتصادی دوجانبه می‌‌توانند با همکاری و هم‌افزایی، زمینه حضور و فعالیت در بازارهای ثالث را فراهم کنند. صفری عنوان کرد: ما علاقه‌مندیم علاوه بر تلاش بر افزایش مبادلات بازرگانی و تامین نیازهای وارداتی متقابل، زمینه فعالیت سرمایه‌گذاران روسی در ایران برای تولید کالاها و خدمات موردنیاز را فراهم کنیم. از این رو، وزارت خارجه آمادگی خود را برای تسهیل و تقویت ارتباطات و همکاری بین فعالان اقتصادی دو کشور اعلام می‌کند.

بازگشایی دفتر صادرات روسیه در تهران

رئیس مرکز صادرات روسیه نیز در این همایش، در سخنانی با اشاره به اینکه یکی از اولویت‌‌های کاری این مرکز، توسعه روابط تجاری روسیه با ایران است، از بازگشایی دفتر نمایندگی مرکز صادرات روسیه در تهران طی آینده‌‌ای نزدیک خبر داد و گفت: با شروع به کار این دفتر نمایندگی، زمینه تبادل هیات‌‌های تجاری میان دو کشور و مذاکرات مستقیم شرکت‌های دو طرف توسعه خواهد یافت. ورونیکا نیکی‌‌شینا، همچنین از آمادگی این مرکز برای راه‌‌اندازی پاویون دائمی تولیدات ساخت روسیه در ایران خبر داد و افزود: صادرات محصولات کشاورزی از ایران به روسیه و همچنین تولید مشترک محصولات پتروشیمی و نیز ساخت ماشین‌‌آلات صنعتی در ایران از جمله فرصت‌‌های همکاری میان دو کشور است. وی افزود: فدراسیون روسیه در محصولاتی که در اولویت اول تولید در ایران جای دارد، آماده هرگونه همکاری و مشارکت است. اتاق بازرگانی تهران و مرکز صادرات روسیه طی ماه سپتامبر ۲۰۲۰ تفاهم‌نامه همکاری مشترک در زمینه توسعه مبادلات کالایی و خدمات تجاری از جمله در زمینه استعلام از وضعیت بنگاه‌های دو کشور، به امضا رساندند.

فعال‌‌سازی ارتباط بین‌‌بانکی

رئیس سازمان توسعه تجارت ایران نیز در این همایش، عدم شناخت کافی متقابل تجار و بنگاه‌های دو کشور را یکی از معضلات پیش‌‌روی توسعه مناسبات اقتصادی دو طرف عنوان کرد و گفت: طی سال‌های گذشته تاکنون، روابط تجار ایران و روسیه، از طریق فعالان اقتصادی دیگر کشورها از جمله جمهوری آذربایجان شکل گرفته است که باید با حذف واسطه‌ها، ارتباط مستقیم میان تجار و شرکت‌های دو کشور را فراهم کرد و در این رابطه، سازمان توسعه تجارت ایران و نهاد متناظر آن در روسیه، می‌‌توانند ایفای نقش مهمی داشته باشند. علیرضا پیمان‌‌پاک، با اشاره به تلاش دولت‌های ایران و روسیه برای گسترش مناسبات و رفع موانع موجود در همکاری‌‌های اقتصادی مشترک میان تجار ایرانی و روسی افزود: مذاکرات مربوط به توافق‌‌نامه تجارت آزاد اوراسیا از سوی ایران و کشورهای طرف مذاکره در این اتحادیه تسریع شده است و به این ترتیب، ابتدای نیمه دوم امسال، موافقت‌‌نامه تجارت آزاد ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا به امضا خواهد رسید.

معاون وزیر صمت سپس با تاکید بر توسعه همکاری‌‌های ایران و روسیه در حوزه لجستیک و گمرکی، از انجام برخی مذاکرات در زمینه همکاری‌‌های پولی و بانکی میان دو کشور خبر داد و افزود: مذاکرات خوبی میان دو طرف در زمینه بیمه تجارت متقابل صورت گرفته است و به زودی توافق‌‌نامه همکاری در حوزه صندوق‌های ضمانت میان ایران و روسیه به امضا می‌‌رسد. پیمان‌‌پاک همچنین با اشاره به شکل‌‌گیری برخی تعاملات و همکاری‌‌ها میان بانک مرکزی دو کشور ایران و روسیه افزود: به زودی نظام حرفه‌‌ای بین بانکی میان دو کشور فعال خواهد شد و ایجاد سیستم شبه‌‌سوئیفت میان ایران و روسیه نیز در حال پیگیری است.

ضرورت رفع مشکلات ترانزیتی

کاظم جلالی، سفیر ایران در روسیه نیز طی سخنانی، با بیان اینکه اراده دولت‌ها در ایران و فدراسیون روسیه، بر گسترش روابط اقتصادی و تجاری شکل گرفته است، به برخی موانع موجود پیش روی توسعه مناسبات اشاره کرد و از آن جمله، ترانزیت را یکی از آن موارد دانست که دو کشور باید هرچه سریع‌‌تر گشایش‌‌هایی در این حوزه ایجاد کنند. وی با اشاره به اینکه ارتباط زمینی میان ایران و روسیه از طریق کشور جمهوری آذربایجان و مرز سامور در این کشور، برقرار است، تصریح کرد که این مرز را باید توسعه داد تا از شلوغی کامیون‌‌های در حال تردد میان این دو بازار، کاسته شود. جلالی با تاکید بر اینکه اسکله‌های دریایی که یکی دیگر از محل‌‌های ترانزیتی میان ایران و روسیه است، باید توسعه و تقویت یابد، افزود: لایروبی رود ولگا که ترانزیت دریایی دو کشور از طریق آن صورت می‌‌گیرد، ضروری است و این امر نیز باید از سوی دو کشور در دستورکار قرار گیرد. سفیر ایران در مسکو همچنین، به تسریع در توسعه خط ریلی رشت-آستارا اشاره کرد و در این رابطه یادآور شد که این طرح باید از سوی دو کشور به‌صورت مشترک به سرانجام برسد.

وی همچنین تبدیل ارز دو کشور در تبادلات تجاری میان بنگاه‌های دو طرف را یکی دیگر از موانع پیش روی گسترش روابط عنوان کرد و اضافه کرد که در حوزه گمرکی نیز گرفتاری‌‌هایی وجود دارد که دو کشور باید هرچه سریع‌‌تر به رفع آن اقدام کنند. جلالی اضافه کرد: لزوم توسعه روابط با روسیه فقط به خاطر شرایط تحریم و مناقشات اوکراین نیست، به هر حال هم مسائل هسته‌‌ای ما و هم مناقشات اوکراین حل و فصل می‌‌شود‌‌، ما دو کشو‌‌ر همسایه هستیم و باید بیش از پیش توسعه روابط تجاری داشته باشیم. همچنین لوان جاگاریان، سفیر روسیه در ایران نیز با اشاره به اینکه انتظار می‌‌رود پس از سفر اخیر رئیس‌جمهوری ایران به روسیه فصل جدیدی در روابط دو کشور گشوده شود، گفت که پس از اجرایی شدن برجام، رفت‌‌‌‌و آمدهای متعددی میان استان‌های مختلف دو کشور صورت گرفت و قراردادهایی نیز میان دو طرف به امضا رسید؛ اما متاسفانه اغلب این قراردادها اجرایی نشد و به نحوی توافقات به فراموشی سپرده شد.

او گفت: ما نباید اشتباهات گذشته را تکرار کنیم؛ این موضوع باید مورد توجه قرار گیرد که استان‌های ایران و روسیه ظرفیت بسیاری برای توسعه مراودات دارند و باید از این ظرفیت‌‌ها برای ارتقای سطح مناسبات بهره گرفت. جاگاریان همچنین از آمادگی سفارت روسیه در ایران برای کمک به تجار ایرانی برای ورود به بازار روسیه و همکاری با شرکت‌های این کشور سخن گفت.