چشم‌انداز جهانی بازار کالاها

دنیای اقتصاد: بانک جهانی گزارش جهانی «چشم‌انداز بازار کالاها» را منتشر کرد و در آن افزایش قیمت را برای کالاهای صنعتی به‌ویژه انرژی و فلزات طی سال جاری میلادی و سال پس از آن، پیش‌بینی کرد. بانک جهانی در این گزارش پیش‌بینی‌هایی را برای قیمت نفت و سایر کالاهای بخش انرژی ارائه کرده است که می‌توانید در صفحه نفت و انرژی همین روزنامه مطالعه کنید.

به گزارش گروه اقتصاد بین‌الملل روزنامه «دنیای اقتصاد»، در این گزارش، بانک جهانی پیش‌بینی خود در مورد قیمت کالاهای بخش‌های غیرانرژی شامل کالاهای بخش کشاورزی، کودها، فلزات و مواد معدنی را نیز ارائه کرده که شامل ۴۶ نوع کالاست. بر این اساس، پیش‌بینی می‌شود که قیمت کالاهای بخش غیر‌انرژی در سال ۲۰۱۷، سال میلادی جاری، ۴ درصد افزایش یابد. این نخستین افزایش طی پنج سال اخیر خواهد بود. پیش‌بینی بانک جهانی نشان می‌دهد که تقویت تقاضا و محدودیت‌های عرضه موجب خواهد شد که قیمت فلزات در سال میلادی جاری ۱۶ درصد جهش یابد. بیشترین جهش مربوط به فلز روی با ۳۲ درصد افزایش قیمت خواهد بود. تقویت تقاضا نیز به‌ویژه از سوی چین، مشاهده خواهد شد و محدودیت‌های تقاضا عمدتا ناشی از وقفه استخراج از معادن شیلی، اندونزی و پرو خواهد بود. بانک جهانی همچنین اعلام کرده است اعتصاب‌های کارگری و اختلاف بر سر قراردادها در معادن بزرگ از هم اکنون به افزایش قیمت مس منجر شده است. با وجود این، بانک جهانی انتظار دارد قیمت فلزات گرانبها در سال میلادی جاری تا یک درصد کاهش یابد و این کاهش یک درصدی در سال آینده میلادی نیز تکرار خواهد شد. این موضوع به این دلیل خواهد بود که نرخ‌های بهره افزایش می‌یابد و خریدهایی که با هدف یافتن مأمنی امن برای سرمایه‌ها انجام می‌شد، کاهش خواهد یافت. در این گزارش یکی از بخش‌های کالاهای غیرنفتی، مربوط به شاخص قیمت‌های کل بخش کشاورزی است و انتظار می‌رود در سال میلادی جاری این شاخص ثابت بماند چون افت شاخص قیمت‌های ذرت با افزایش قیمت روغن‌ها و بلغورها و مواد خام جبران می‌شود. جان بافس، اقتصاددان ارشد و نویسنده اصلی این گزارش بانک جهانی می‌گوید: «شرایط مساعد برای تولید گندم، ذرت و برنج، موجب افزایش نسبت موجودی کالاها به میزان مصرف شده است و برآوردها نشان می‌دهند که در سال جاری و سال پس از آن شاهد مازاد عرضه غلات اساسی خواهیم بود.»

پیش‌بینی بانک جهانی در مورد کالاهای مربوط به نوشیدنی‌ها شامل قهوه، کاکائو و چای نشان می‌دهد که به‌دلیل عرضه بیش از انتظار، قیمت این کالاها دچار کاهش خواهد شد. بر این اساس، پیش‌بینی می‌شود که قیمت مواد خام بخش کشاورزی ۴ درصد افزایش یابد که علت آن کاهش عرضه کائوچوی طبیعی خواهد بود. بر این اساس، اما پایان پدیده جوی ال‌نینو موجب محدود شدن ریسک افزایش قیمت‌ها در بخش کالاهای کشاورزی خواهد شد.

نگاهی به بازار کالاهای ایران

بانک جهانی بخشی از گزارش ماه آوریل بازار کالاهای خود را به بررسی وضعیت کشورها در برخی بازارهای کالا اختصاص داده است که درخصوص چند کالا داده‌های مربوط به ایران نیز به چشم می‌خورد‌. بر این اساس در بخش کودها که یکی از پنج گروه کالایی اصلی مورد بررسی است، پیش‌بینی شده که در بازار جهانی اوره، مازاد عرضه به‌وجود خواهد آمد. در این رابطه افزایش ظرفیتی که در برخی کشورهای دارای تولید ارزان گاز طبیعی همچون آمریکا، ایران، نیجریه و مالزی وجود دارد دلیل اصلی این مازاد عرضه اعلام شده است. یکی از داده‌های دیگری که در این بخش ارائه شده تولید کود نیتروژن ایران برای سال‌های ۱۹۷۰ تا ۲۰۱۴ است. بر این اساس تولید این ماده در ایران که در سال ۱۹۷۰ در سطح ۳۱ هزار تن قرار داشت، در سال ۲۰۱۲ به حداکثر مقدار خود یعنی ۲۰۵۸ هزار تن رسید. اما از این سال به بعد با روندی کاهشی مواجه شد تا اینکه در سال ۲۰۱۴ سطح تولید این کود به ۱۷۸۴ هزار تن رسید.

در بخش کشاورزی یکی از آمارهای مهم ارائه شده، وضعیت ایران در واردات برنج است. بر این اساس واردات برنج ایران در سال ۱۹۷۰ درسطح ۱/ ۰ میلیون (صدهزار تن) تن قرار داشت. اما پس از این سال واردات این محصول با روندی رو به رشد مواجه شد تا درنهایت در سال ۲۰۱۰/ ۲۰۱۱ به بیش از ۲ میلیون تن رسید. اما در سال‌های اخیر واردات برنج ایران روندی کاهشی یافت تا در نهایت واردات این محصول در سال ۲۰۱۶/ ۲۰۱۷ به ۱/ ۱ میلیون تن برسد. همچنین بر اساس آمارهایی که بانک جهانی در گزارش خود ارائه کرده است، ایران هشتمین کشور بزرگ جهان در زمینه تولید چای و چهارمین کشور بزرگ در مصرف چای است (براساس آخرین آمارهای موجود که مربوط به سال‌های ۲۰۱۳ و ۲۰۱۴ است). در این رابطه سطح تولید چای ایران که در سال ۲۰۱۰ با ۱۶۶ هزار تن در بیشترین مقدار خود قرار داشت، در سال ۲۰۱۴ به ۱۱۹ هزار تن رسید. همچنین مصرف این محصول در سال ۲۰۱۳ به بیشترین سطح خود یعنی ۲۲۸ هزار تن رسید.

واردات موز از دیگر آمارهایی است که در بخش کشاورزی داده‌های آن برای ایران بین سال‌های ۱۹۷۰ تا ۲۰۱۳ ارائه شده است. بر این اساس، واردات موز ایران که در سال‌ ۱۹۷۰ در سطح دو هزار تن قرار داشت و در سال ۱۹۸۰ هیچ وارداتی از این محصول صورت نگرفت، در سال ۲۰۱۰ با ۶۶۱ هزار تن به بیشترین مقدار خود رسید. همچنین در سال ۲۰۱۳ (آخرین سالی است که داده‌های آن برای این محصول ارائه شده است) واردات موز ایران ۵۹۵ هزار تن بود. در فهرست واردات‌کنندگان این محصول که کشورهای آمریکا، آلمان و روسیه در رتبه‌های اول تا سوم بزرگ‌ترین واردکنندگان قرار دارند، ایران با وارد کردن ۵۹۵ هزار تن موز در سال ۲۰۱۳، نهمین واردکننده بزرگ این محصول لقب گرفته است. از دیگر محصولات مورد بررسی در بخش کشاورزی ذرت است که ایران با داشتن ۶ میلیون تن ذخیره ذرت در سال‌ ۲۰۱۷/ ۲۰۱۶ پنجمین کشور بزرگ در زمینه ذخایر ذرت است. از طرفی واردات ذرت ایران در سال ۲۰۱۷/ ۲۰۱۶ به بیشترین مقدار خود یعنی ۵/ ۸ میلیون تن رسید که باعث شد ایران به‌عنوان ششمین واردکننده بزرگ این محصول لقب گیرد. در بازار طلا، گرچه ایران در فهرست برترین تولیدکنندگان طلای خام جایگاهی ندارد اما در بخش طلاهای ساخته شده در رتبه هشتم ایستاده است (براساس آمارهای سال ۲۰۱۶). بر این اساس، در سال ۱۹۹۵ مقدار طلای ساخته شده ایران که در سطح ۳۷ تن قرار داشت، در سال ۲۰۱۳ به بیشترین مقدار خود یعنی ۹۳ تن رسید. از این سال به بعد نیز ساخت این کالا روندی کاهشی یافت و در سال ۲۰۱۶ به سطح ۴۷ تن رسید. همچنین در بخش سنگ آهن، بیشترین تولید ایران در سال ۲۰۱۳ رخ داد (در این سال سطح تولید به ۴۹ میلیون تن رسید) اما با وجود کاهشی که از این سال به بعد تجربه شد، در سال ۲۰۱۵ سطح تولید ۳۹ میلیون تنی برای این محصول به‌دست آمد که باعث قرار گرفتن ایران در جایگاه دهم بزرگ‌ترین تولیدکنندگان سنگ‌آهن شد. در تولید فولاد خام نیز سطح تولید ایران که در سال ۱۹۹۰ در سطح یک میلیون تن قرار داشت، در سال ۲۰۱۵ به ۱۶ میلیون تن رسید. در بازار سرب اما آمارهای ایران تنها برای تولیدات معدنی ارائه شده است. بر این اساس تولید سرب معدنی ایران از سال ۱۹۸۰ همواره روندی صعودی داشته و در سال ۲۰۱۶ با تولید ۴۹ هزار تن به بیشترین مقدار رسیده است.