مسیر حمایتی از مشاغل نوپا

دنیای اقتصاد: کسب‌و‌کارهای نوپا این روزها در مرکز توجه جامعه قرار گرفته‌اند. کسب‌و‌کارهایی که مبتنی‌بر فناوری بوده و به‌رغم جوان بودنشان در ایران، تا حدی توانسته‌اند اعتماد مردم را به خود جلب کنند. البته تغییراتی که این نوع فعالیت‌های اقتصادی در سیستم کسب‌و‌کار ایجاد می‌کند، در ابتدا با مقاومت‌هایی نیز مواجه می‌شود. محیط کسب‌و‌کار ایران نیز از این شرایط مستثنی نیست. اما حمایت از استارت‌آپ‌ها (کسب‌و‌کارهای نوپا) در دستور کار نهادهایی است که به نحوی نقش موثری در فعال‌سازی آنها دارند. از این رو سه کمیسیون تخصصی اتاق بازرگانی ایران در یک نشست هم‌اندیشی، به چگونگی حمایت از کسب‌و‌کارهای نوپا یا استارت‌آپ‌ها پرداخته اند. کمیسیون‌ فناوری اطلاعات، ارتباطات و اقتصاد رسانه؛ کمیسیون جوانان، کارآفرینی، کسب‌وکارهای نوین و دانش‌بنیان و کمیسیون حقوقی و حمایت قضایی اتاق ایران راهکارهای حمایتی را در این باره بررسی کرده‌اند. همچنین در این نشست علاوه‌بر بررسی راهکارهای حمایتی، با نگاهی به نماگر شروع کسب‌و‌کار سال ۲۰۱۷، چالش‌های اساسی در جهت ارتقای جایگاه بین‌المللی کشور نیز مورد بررسی قرار گرفت و در همین راستا پیشنهادهایی نیز ارائه شد. تجربه کشورهای توسعه یافته در حمایت از کسب‌و‌کارهای نوپا نیز از دیگر محورهای این نشست بود.

عبدالرضا نوروزی، نایب رئیس کمیسیون فناوری اطلاعات، ارتباطات و اقتصاد رسانه اتاق ایران، بررسی وضعیت فعلی و شناخت راهکارهای مناسب برای حمایت از کسب‌وکارهای نوین در بستر فناوری اطلاعات را مهم دانست.

افشین کلاهی، نایب رئیس کمیسیون جوانان، کارآفرینی و کسب‌وکار نوین و دانش‌بنیان اتاق ایران نیز هدف از برگزاری این نشست را بررسی راه‌های حمایت از شرکت‌های فعال در زمینه فناوری اطلاعات به‌ویژه استارت‌آپ‌ها دانست و گفت: باید ببینیم کسب‌وکارهای دانش‌بنیان چگونه می‌توانند از موانع موجود عبور کرده و کسب‌وکار خود را رشد دهند. وی همچنین در مورد حمایت از مالکیت معنوی گفت: حمایت از مالکیت معنوی روی شرکت‌های دانش‌بنیان و رشد آنها تاثیرگذار است و با توجه به اینکه لایحه‌ای در این زمینه به مجلس ارائه‌ شده است، می‌توانیم موارد موردنظر بخش خصوصی را در این زمینه به مجلس ارائه کنیم. وی افزود: یکی از مهم‌ترین موضوعات مربوط به مالکیت معنوی این است که قوانین و مقررات، روال مشخص دارد، اما باید ببینیم که خوب اجرا شده است یا خیر. اولین مشکل در این زمینه این است که خود دولت و شرکت‌های دولتی به این قانون اهمیت نمی‌دهند و دولت برای زیرساخت‌های نرم‌افزاری خود هم هزینه‌ای نمی‌کند. بعضی از قوانین فعلی حوزه مالکیت معنوی کارآیی لازم را ندارند. این قوانین باید منطبق بر واقعیت بازبینی شوند. همچنین در حوزه فاوا قوانین و مقررات دست و پاگیری وجود دارد. این عضو هیات نمایندگان اتاق ایران لزوم پایبندی به کنوانسیون‌های بین‌المللی را هم مورد توجه قرار داد و گفت: اگر در کنوانسیون‌های بین‌المللی مالکیت معنوی عضو هستیم، باید مواد قانونی این کنوانسیون‌ها را هم رعایت کنیم.

شروع کسب‌و‌کار در ایران

پروژه انجام کسب‌وکار، سهولت شروع کسب‌وکار در یک اقتصاد را از طریق ثبت تمامی مراحل و زمان و هزینه‌ای که به‌طور رسمی مورد نیاز است یا عموما ازسوی فعالان اقتصادی برای راه‌اندازی یک کسب‌وکار انجام می‌شود اندازه‌گیری می‌کند. در این پروژه حداقل سرمایه شرکت پیش از ثبت نیز لحاظ می‌شود. ثبت شرکت به‌صورت رسمی منافع مستقیمی برای فعالان اقتصادی دارد. شرکت‌هایی که به صورت قانونی ثبت می‌شوند، می‌توانند از خدمات مختلفی نظیر خدمات مربوط به نهادهای حقوقی، مالی و بازارهای جدید، همچنین از حمایت‌های قانونی بهره‌مند شوند. با ساده‌تر شدن فرآیندهای ثبت شرکت، فعالان اقتصادی بیشتری اقدام به شروع فعالیت اقتصادی در بخش رسمی می‌کنند و به این ترتیب درآمد بیشتری برای دولت نیز ایجاد می‌شود. امتیاز فاصله تا اقتصاد پیشرو ایران در نماگر شروع کسب‌و‌کار در گزارش ۲۰۱۷ بهبود یافته است. این در حالی است که به‌رغم کاهش هزینه شروع کسب‌و‌کار، به‌دلیل بهبود وضعیت سایر کشورها، رتبه ایران در این بخش تنزل یافته است. رئیس اداره ثبت شرکت‌ها و موسسات غیرتجاری تهران در این باره گفت: شاخص شروع کسب‌وکار در نگاه بانک جهانی بسیار مورد دقت و تمرکز نمایندگان بانک جهانی است و در طول سال‌های گذشته دچار تغییر شده است. این متغیر در سه زمینه مراحل، زمان و هزینه انجام ثبت شرکت مورد ارزیابی نمایندگان بانک مرکزی قرار می‌گیرد و هرچه میزان این سه عامل کمتر باشد، امتیاز بیشتری به آن کشور تعلق می‌گیرد. اقداماتی که برای بهبود رتبه کسب‌وکار صورت می‌گیرد فقط شامل بهبود فرآیند ثبت شرکت‌ها نیست و بهبود شاخص‌های مالیاتی، تامین اجتماعی و نظارتی را هم در برمی‌گیرد.

از این رو رئیس اداره ثبت شرکت‌ها و موسسات غیرتجاری تهران، در نشست مشترک سه کمیسیون حضور یافت و چالش‌های اساسی در جهت ارتقای جایگاه بین‌المللی کشور را مورد بررسی قرار داد.

براساس گزارش عنوان شده ازسوی وی، عدم‌برقراری ارتباط الکترونیکی بین اداره ثبت شرکت‌ها و موسسات غیرتجاری با سازمان امور مالیاتی کشور و سازمان تامین اجتماعی به‌منظور تسهیل فرآیندهای ثبت شرکت یکی از چالش‌های مهم در این زمینه محسوب می‌شود. به‌رغم برگزاری جلسات متعدد و پیگیری‌های مکرر، تاکنون ارتباط الکترونیکی سازمان امور مالیاتی با اداره ثبت شرکت‌ها برقرار نشده است. همچنین با وجود شروع همکاری سازمان تامین اجتماعی و اداره‌کل ثبت شرکت‌ها، این اقدامات درخصوص برقراری ارتباط الکترونیکی تاکنون به نتیجه نرسیده است. عدم امکان اجرای فرآیندهای شروع کسب‌وکار بر پایه امضای الکترونیکی و طولانی بودن فرآیند اخذ گواهی عدم‌سوءپیشینه نیز از دیگر مشکلات ارتقای جایگاه بین‌المللی کشور است. راهکارهای پیشنهادی این سازمان برای بهبود شرایط فعلی نیز حاکی از آن است که در صورت لزوم برقراری ارتباط الکترونیکی بین اداره‌کل ثبت شرکت‌ها با سازمان‌های امور مالیاتی و تامین اجتماعی؛ به‌نحوی‌که فرآیندهای مربوط به این سازمان‌ها از طریق درگاه ثبت شرکت‌ها صورت پذیرد، می‌توان به بهبودی وضعیت کنونی کمک کرد. همچنین با لزوم فراهم ساختن امکان استفاده از امضای الکترونیکی در فرآیند ثبت شرکت ازسوی دستگاه‌های مسوول در این حوزه و برقراری ارتباط بین اداره‌کل ثبت شرکت‌ها و موسسات غیرتجاری با اداره‌کل عفو و بخشودگی و سجل کیفری قوه قضائیه به‌منظور حذف مرحله اخذ گواهی عدم سوءپیشینه، شرایط بهتری را در این باره شاهد خواهیم بود.

تجربه کشورهای دنیا

در بخش دیگری از نشست، امیرحسین خالقی، پژوهشگر و تحلیلگر اقتصادی با اشاره به تجربه کشورهای توسعه‌یافته مانند ژاپن، چین و سنگاپور گفت: دلیل اصلی توسعه این کشورها جدا از عواملی مانند حضور افراد تاثیرگذار یا حکومت‌های مقتدر، ارتباط این کشورها با خارج از مرزهای خودشان بوده است. ما هم باید در روند‌های توسعه‌ای خود به دنبال ارتباط با جهان باشیم و بدانیم که بدون گشوده شدن مرزها به روی ایده‌های خلاق و نوآورانه، هیچ راهی برای توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات وجود ندارد. خالقی قوانین و مقررات، فرهنگ، تمرکز، تامین مالی و سرمایه‌های انسانی را پنج محور «تجربه موفق زیست‌بوم‌های نوآوری» برشمرد.

این پژوهشگر اقتصادی درباره سرمایه انسانی گفت: کشورهای موفق حوزه فناوری به استفاده از مهاجران و در واقع ایده‌ها و افکار نوآورانه دیگران بسیار اهمیت می‌دهند و برنامه‌هایی با محوریت استفاده از مهاجران برای توسعه استارت‌آپ‌ها دارند. در ایران هم می‌توان با جذب هر چه بیشتر این‌گونه افراد و باز کردن مرزها از این فرصت استفاده کرد. خالقی تمرکز فعالیت‌های فناوری اطلاعات و ایجاد هاب فیزیکی را هم مهم خواند و گفت: متمرکز کردن فعالیت‌ها می‌تواند شبکه‌سازی و ایجاد ارتباط میان آنها را افزایش دهد. این پژوهشگر اقتصادی افزود: نهاد دولت هیچ‌گاه نمی‌تواند قدرتمند عمل کند و کمک‌های دولتی مستعد فساد هستند؛ اما دولت‌ها می‌توانند با روش‌های دیگر از شرکت‌های دانش‌بنیان حمایت کنند. خالقی با اشاره به تجربه کشورهای موفق گفت: در بریتانیا سرمایه‌گذاری‌های تا سقف ۱۰۰ هزار پوند از ۵۰ درصد تخفیف مالیاتی برخوردار هستند. همچنین در آمریکا برای سرمایه‌گذاری روی کسب‌وکارهای کوچک و واجد شرایط، معافیت مالیاتی قرار داده می‌شود.