مطالبه احیای معاونت اقتصادی وزارت خارجه

گروه بازرگانی: احیای معاونت اقتصادی وزارت امورخارجه به همراه بررسی کارنامه رایزنان بازرگانی مستقر در کشورهای مختلف و ارائه پیشنهادهایی برای بهبود عملکرد آنها، سه محور سیزدهمین نشست ستاد اقتصادی پساتحریم در اتاق بازرگانی تهران بود. فعالان اقتصادی حاضر در جلسه ضمن انتقاد از نحوه عملکرد رایزنان بازرگانی، حذف پست معاونت اقتصادی وزارت امورخارجه را نیز به‌عنوان یکی از عوامل ضعف رایزنی بازرگانی در کشورهای هدف دانستند. بنابراین پیگیری احیای این بخش در وزارت امور خارجه در دستورکار اتاق بازرگانی تهران قرار گرفت. بر این اساس مقرر شد، این ستاد طی نامه‌ای با امضای رئیس اتاق تهران، خطاب به وزیر امورخارجه، احیای معاونت اقتصادی این وزارتخانه را مطالبه کند. همچنین پیشنهاد شد که رایزنان، تحت آموزش اتاق بازرگانی قرار گیرند. از سویی کشورهایی که قرار است رایزن‌ها به آنجا اعزام شوند را اتاق بازرگانی مشخص کند. همچنین تاسیس مراکز تجاری کاملا خصوصی در چند کشور در مناطق بزرگ تجاری از دیگر پیشنهادهای مطرح شده در این جلسه بود.

در این جلسه، محمدرضا بختیاری، رئیس کمیته بین‌الملل ستاد اقتصادی پساتحریم، به موضوع رایزنان بازرگانی پرداخت و گفت: در چارچوب فعالیت‌های پساتحریم، موضوع نحوه گزینش رایزنان و اعزام آنها نیز موردتوجه قرار گرفته است. این موضوع در کمیسیون تسهیل تجارت و توسعه صادرات اتاق تهران نیز با حضور متولیان رایزنی بازرگانی بررسی شد. پس از بحث و تبادل‌نظر در باب این موضوع نهایتا مقرر شد، جلسات جانبی با نمایندگان سازمان توسعه تجارت برگزار شود تا روند اعزام رایزنان و عملکرد آنان در کشورهای هدف بهبود پیدا کند. وی گفت: اکنون درصد عمده‌ای از اقتصاد ایران در دست دولت و نهادهای عمومی غیردولتی است؛ در چنین وضعیتی نمی‌توان انتظار داشت که رایزنانی برگزیده و اعزام شوند که همه خواسته‌های بخش خصوصی را تحقق ببخشند.

معاون امور بین‌الملل اتاق تهران بی‌توجهی به امور هیات‌های تجاری اعزامی و خواسته‌های مدیران بخش خصوصی در کشورهای هدف را از جمله انتقاداتی برشمرد که به عملکرد رایزنان وارد می‌شود. وی با بیان اینکه نوع فعالیت‌های اقتصادی در کشورهای مختلف متفاوت است، گفت: برخی کشورها به‌عنوان کشور هدف صادراتی مطرح هستند و برخی دیگر به‌عنوان هدف سرمایه‌گذاری شناخته می‌شوند، ضمن اینکه سیاست داخلی کشور نیز بر فعالیت رایزنان بازرگانی اثرگذار است. بختیاری سپس به برخی درخواست‌های اتاق از متولیان اعزام رایزنان اشاره کرد و گفت: درخواست ما این است که دولت خواسته‌های بخش خصوصی را در اعزام رایزنان رعایت کند، ضمن اینکه درخواست کردیم که شرح وظایف بازرگانان را برای بررسی به اتاق ارائه کنند. همچنین این پیشنهاد را نیز ارائه کردیم که رایزنان پیش از اعزام با اتاق در ارتباط باشند تا اطلاعات لازم به آنها ارائه شود.

در ادامه این نشست، محمد لاهوتی نیز توضیحاتی در مورد کارنامه رایزنان بازرگانی ارائه کرد و گفت: حدود ۲۷ سال است که رایزنان بازرگانی فعالیت خود را با هدف توسعه مراودات تجاری و جذب سرمایه‌گذاری خارجی آغاز کرده‌اند اما بررسی کارنامه آنها نشان می‌دهد عملکرد رایزنان خروجی قابل‌قبولی در پی نداشته است. عضو هیات نمایندگان اتاق تهران با اشاره به شاخص‌هایی که برای گزینش رایزنان مورد توجه قرار می‌گیرد، گفت: به‌رغم همه شاخص‌های تعیین شده، وقتی با رایزنان بازرگانی مواجه می‌شویم، درمی‌یابیم که آنها حائز بخشی از این معیارهای تعیین شده نیستند. رئیس کنفدراسیون صادرات ادامه داد: یکی دیگر از مسائلی که موجب ضعف رایزنی بازرگانی ایران در سایر کشورها شده، این است که رایزنان الزاما باید از کادر وزارت صنعت، معدن و تجارت باشند. در این میان سازمان توسعه تجارت اخیرا به دو کشور رایزن افتخاری اعزام کرده که اقدام مثبتی تلقی می‌شود. امیدواریم، اعزام رایزنان بازرگانی افتخاری رواج بیشتری پیدا کند و در گزینش این رایزنان از ایرانیان مقیم در کشورهای هدف استفاده شود. محمد لاهوتی همچنین حذف پست معاونت اقتصادی وزارت امورخارجه را نیز به‌عنوان یکی از عوامل ضعف رایزنان بازرگانی در کشورهای هدف دانست.

حمیدرضا آصفی اما بر این عقیده بود که توفیق رایزنان بازرگانی دارای موانع نرم‌افزاری و سخت‌افزاری است. وی گفت: مهم نیست که رایزنان بازرگانی چه کسانی هستند، مهم تفکر آنان است. آصفی با اشاره به اینکه تفکرات باید اصلاح شود، گفت: در وزارت خارجه چنین مرسوم است که افراد پیش از اعزام به ماموریت تحت‌آموزش قرار می‌گیرند. رایزنان نیز می‌توانند پیش از اعزام به محل ماموریت در اتاق‌های بازرگانی تحت آموزش قرار بگیرند. این عضو ستاد اقتصادی پساتحریم اتاق تهران با اشاره به شرح وظایف تعیین شده برای رایزنان بازرگانی، گفت: شرح وظایف رایزنان باید از دل ارگان‌هایی نظیر اتاق‌های بازرگانی، وزارت امورخارجه و وزارت صنعت، معدن و تجارت بیرون بیاید. وی در بخش دیگری از سخنانش توصیه کرد اتاق تهران درخواست احیای معاونت اقتصادی وزارت امورخارجه را مورد پیگیری قرار دهد.

فریدون وردی‌نژاد، سفیر سابق ایران در چین نیز در این جلسه با اشاره به پست‌هایی که در سفارتخانه‌ها وجود دارد، بر این عقیده بود که ارتقا کیفیت عملکرد رایزنان بازرگانی باید از طریق مذاکره و توافق با سفرا و وزارت امورخارجه صورت گیرد. وی با تاکید بر توجیه وزارت صنعت، معدن و تجارت و وزارت امور خارجه بر تقسیم کار و تقویت جایگاه بخش خصوصی در امر رایزنی بازرگانی، گفت: در بسیاری از کشورها رایزن بازرگانی نماینده بخش خصوصی است. حسین سلیمی، دیگر عضو هیات نمایندگان اتاق تهران نیز گفت: اغلب مواقع نگاه سیاسی بر اعزام افراد به‌عنوان رایزن بازرگانی حاکم بوده است.

بهروز علیشیری، رئیس سابق سازمان سرمایه‌گذاری خارجی و کمک‌های فنی و اقتصادی نیز گفت: اینکه گفته می‌شود همه سفرا باید تفکر اقتصادی داشته باشند، شدنی نیست. اتاق باید نهادسازی خود را داشته باشد. وی چند توصیه را مطرح کرد و گفت: کشورهای هدفی که قرار است در آن رایزنی بازرگانی صورت گیرد را اتاق بازرگانی انتخاب کند و برای رایزنان نیز هدف کمی تعیین شود. توصیه دیگر این است که چند کشور در مناطق بزرگ تجاری نظیر کنیا در آفریقا، آلمان در اروپا و چین در آسیا برگزیده شده و در این کشورها مرکز تجاری کاملا خصوصی ایجاد شود. در ادامه این جلسه بختیاری، معاون امور بین‌الملل اتاق تهران تاکید کرد: عملکرد رایزنان به تفکر سفرا بستگی دارد. ضمن اینکه اتاق تهران، در راستای پیشنهاد معاونت اقتصادی می‌تواند اطلاعات پایه در مورد کشورها را روی سایت خود قرار دهد و بخشی از کار را برعهده بگیرد. محمد اتابک نیز با بیان اینکه نمی‌توان از چرخه‌ای معیوب انتظار خروجی داشت، پیشنهاد کرد بخش خصوصی، در حوزه رایزنی بازرگانی فعالانه‌تر ظاهر شود.

در پایان این جلسه، مهدی جهانگیری که ریاست ستاد اقتصادی پساتحریم اتاق تهران را برعهده دارد، در جمع‌بندی مباحث مطرح شده پیرامون رایزنان بازرگانی، گفت: ما باید واقع‌نگر باشیم و انتظارات را طوری تنظیم کنیم که بتوانیم متناسب با آن، به خواسته‌هایمان عینیت ببخشیم. اینکه انتظار داشته باشیم در همه سفارتخانه‌ها سفرای اقتصادی مستقر شوند، شدنی نیست اما می‌توانیم این مطالبه را از دولت داشته باشیم که نقش اتاق‌ها باید در دیپلماسی اقتصادی پررنگ‌تر شود. جهانگیری با استقبال از اعزام رایزنان بازرگانی افتخاری به برخی کشورهای خارجی، گفت: در راستای این اقدام، اتاق‌ها نیز می‌توانند از بخش خصوصی ساکن در کشورهای هدف کمک بگیرند. اگر اتاق‌ها بتوانند در این بخش موثر واقع شوند، سفارتخانه‌ها و وزارتخانه‌های متولی نیز به نظر اتاق توجه خواهند داشت. رئیس ستاد اقتصادی پساتحریم نسبت به احیای معاونت اقتصادی وزارت امور خارجه نیز تاکید کرد. بر این اساس مقرر شد، این ستاد طی نامه‌ای با امضای رئیس اتاق تهران، خطاب به وزیر امورخارجه، احیای معاونت اقتصادی این وزارتخانه را مطالبه کند. در عین حال جهانگیری این ماموریت را به رئیس کمیته بین‌الملل و معاون اقتصادی اتاق داد که شاخص‌های مورد نظر بخش خصوصی برای رایزنان بازرگانی را احصا کنند تا این مساله در جلسه آتی با حضور رئیس سازمان توسعه تجارت مورد بررسی قرار گیرد.