سرنوشت تجارت با کره ‌جنوبی عکس: رضا جلالی

گروه بازرگانی: روابط اقتصادی ایران با کره‌جنوبی به‌عنوان یکی از شرکای اصلی تجاری، در دوره پساتحریم به کدام سو خواهد رفت؟ فعالان اقتصادی در پاسخ به این پرسش معتقدند روابط تجاری بین ایران و کره‌جنوبی باید از سطح عادی خود خارج شده و به سمت همکاری‌های مشترک سوق پیدا کند.

البته به گفته کارشناسان، مشارکت صرفا به مبادلات کالایی در سطح تجارت ختم نمی‌شود و ابعاد وسیع‌تری دارد. به بیان دیگر، روابط باید در سطح گسترده باشد و تاکید بر سرازیر کردن سرمایه به ایران کافی نیست. در همین رابطه موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی ایران با برگزاری همایش تخصصی به بررسی فرصت‌ها و چالش‌های پیش روی دو کشور در دوره پساتحریم پرداخت. روز گذشته چهارمین مجمع همکاری‌های دو‌جانبه ایران و کره‌جنوبی با همکاری موسسه مطالعات سیاست‌های اقتصادی بین‌المللی و موسسه مطالعات سیاسی کره‌جنوبی و با حضور محمدرضا رضوی، رئیس موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی و «کیم سونگ‌هو» سفیر کره‌جنوبی در تهران برگزار شد. خروجی این نشست ترسیم نقشه راهی برای تجارت ایران و کره‌جنوبی در دوره پساتحریم بود. بر اساس این گزارش، استراتژی ایران برای همکاری با کشورهای خارجی در شرایط پساتحریم، از جمله کره‌جنوبی نسبت به گذشته تغییر کرده است؛ به طوری که ایران مرتبا بر این نکته تاکید می‌کند هدف ایران در همکاری اقتصادی با کره‌جنوبی، سرمایه‌گذاری، انتقال تکنولوژی و تولید مشترک است. البته کره‌ای‌ها نیز معتقدند که می‌توانند با ایرانی‌ها سرمایه‌گذاری مشترکی داشته باشند. سیاست کنونی ایران «بازار در مقابل بازار است» و کره‌ای‌ها نباید ایران را به چشم خریدار کالاهای خود نگاه کنند بلکه محور همکاری‌ها بین ایران و کره‌جنوبی باید سرمایه‌گذاری‌های مشترک و راه‌اندازی خط تولید جدید باشد. البته کره‌جنوبی در بین کشورهای تازه صنعتی شده، یکی از مهم‌ترین کشورهایی است که طی نزدیک به سه دهه (۱۹۶۰ تا ۱۹۹۰) با طراحی مجموعه منسجمی از مقررات صنعتی و تجاری توانست استراتژی صنعتی شدن از طریق توسعه صادرات را با موفقیت اجرا کند. با وجود این، کره‌جنوبی با موفقیت در برنامه‌ریزی اقتصادی، در ردیف کشورهای صنعتی جای گرفت، اما ایران همچنان کشوری وابسته به درآمدهای نفتی باقی ماند. نسخه دولتمردان کره‌جنوبی در دهه ۱۹۶۰ برای عبور از اقتصاد جنگ‌زده آن زمان، صنعتی‌سازی کشورشان بود. بنا براین می‌توان گفت کره‌جنوبی یکی از کشورهای موفق صنعتی است که ایران سطح تجارت نسبتا بالایی با این کشور دارد. البته آمار تجاری بین دو کشور تا پایان سال ۹۴ نشان از این دارد که میزان واردات ایران از جمهوری کره سه میلیارد و ۶۸۲ میلیون دلار بوده و در مقابل میزان صادرات غیرنفتی ایران به کره‌جنوبی معادل ۱۳۴ میلیون و ۳۳۷ هزار دلار است. این آمارها نشان می‌دهد که ایران در تجارت با کره‌جنوبی بیش از اینکه صادرکننده کالا باشد، واردکننده بوده است.

در همین زمینه رئیس موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی، در گفت و گو با «دنیای اقتصاد» با اشاره به اینکه یکی از مشکلات اصلی ایران‌ برداشت‌های محدودی است که از تجربیات انجام شده در دیگر کشورها دارد، گفت: برگزاری این نوع نشست‌ها به فعالان اقتصادی ایران این امکان را می‌دهد با شناخت عمیق‌تری تجربیات دیگر کشورها را مورد مطالعه و بررسی قرار دهند. در واقع تلاش ما این است تا این نوع گفت وگوها در سطح وسیع‌تری برقرار شود و ایده‌های مفید استخراج و به وزارت صنعت، معدن وتجارت برای عملیاتی شدن ارائه شود. محمدرضا رضوی گفت: در فضای جدید کره‌جنوبی باید بی‌مهری خود را نسبت به ایران در دوره تحریم‌ها جبران کند. یکی دیگر از موضوعاتی که مورد تاکید وی قرار گرفت این بود که نگاه کره‌جنوبی باید به ایران به عنوان یک منبع نفتی و بازار فروش تغییر کند؛ چرا که ایران می‌تواند یک «پلت فرم منطقه‌ای» برای همکاری‌های مشترک باشد. رضوی گفت: توقع ما از شرکای تجاری‌مان به‌ویژه کره‌جنوبی این است که با این رویکرد وارد ایران شوند و تولیدات مشترک را از طریق ایران به کشورهای منطقه که حدود ۴۰۰ میلیون نفر جمعیت دارند، صادر کنند. به گفته رضوی، اولویت وزارت صنعت، معدن و تجارت افزایش همکاری‌های اقتصادی با جهان و پیوستن به بازارهای جهانی است.

وی کاهش همزمان تنش‌ها با جهان، افزایش ثبات برای ساختن آینده‌ای بهتر برای کشور و منطقه را از مهم‌ترین اولویت‌های وزارت صنعت، معدن و تجارت برشمرد. رضوی همچنین ادامه داد: متاسفانه برخی ایران هراسی را گسترش می‌دهند؛ اما امیدواریم این گفت و گوها به شناخت بیشتر جهان از ایران و کاهش تاثیر تبلیغات ایران‌هراسی کمک کند. رضوی یکی از اهداف موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی را مطالعه روش‌های ایجاد ارزش افزوده در مواد خام معدنی و ارتقای کیفیت کالاهای تولیدی عنوان کرد و گفت: ایران علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری شرکت‌های کره‌جنوبی در ایران است. اگرچه تجار کره‌جنوبی ممکن است هنوز به این نتیجه نرسیده باشند در ایران سرمایه‌گذاری کنند، اما امیدواریم این گفت و گوها در تصمیم آنها موثر باشد. رضوی افزود: موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی اتاق فکری است که به وزارت صنعت، معدن و تجارت در ایجاد تعادل بین قوانین و مقررات و پتانسیل‌ها کمک می‌کند.

دوران شعار سپری شده

در ادامه سفیر کره‌جنوبی در تهران معتقد است دوران شعار در روابط تجاری ایران و کره‌جنوبی تمام شده و اکنون باید به‌طور جدی برای افزایش همکاری‌های اقتصادی تلاش کنیم. «کیم‌ سونگ هو» لغو تحریم‌ها را برای ایران سرآغاز فصل نوینی در توسعه اقتصادی و گسترش همکاری‌ها دانست و تاکید کرد که به مذاکراتی از این دست نباید به‌عنوان مذاکراتی دوجانبه نگریسته شود. ایران در مسیر پیش‌رو با چالش‌های فراوانی روبه‌رو است؛ ولی امید است با غلبه بر این چالش‌ها بتوان روابط دوطرفه‌ بلندمدت داشته باشیم. وی تاکید کرد: این گفت‌وگوها فرصت مناسبی برای به‌دست آوردن دستاوردهای روزافزون آینده است و بدون شک، چالش‌های زیادی وجود دارد که باید به‌طور مشترک برای حل آنها تلاش و با یکدیگر هماهنگی داشته باشیم؛ به طوری که هر روز بر تنوع همکاری‌ها اضافه شود. سفیر کره‌جنوبی با تاکید بر معنای «مشارکت» و مقایسه‌ آن با یک رابطه‌ تجاری عادی، گفت: مشارکت صرفا به مبادلات کالایی در سطح تجارت ختم نمی‌شود. مشارکت ابعاد وسیعی دارد و همراه شدن دو کشور در تمامی ابعاد فرهنگی، اقتصادی و سیاسی است. ایران را تشویق می‌کنم که وارد رابطه‌ شراکتی با کره‌جنوبی شود. به بیان دیگر، روابط باید متنوع‌ باشد و تاکید روی سرمایه‌گذاری و سرازیر کردن سرمایه به ایران کافی نیست. سفیر کره‌جنوبی در تهران به اهمیت افزایش بهره‌وری نیروی کار در ایران برای تضمین دوره گذار موفق پیش‌روی این کشور اشاره کرد و گفت: بوروکرات، کسی است که همان‌طور که از ریشه واژه‌ آن برمی‌آید عادت به پشت‌ میز نشینی دارد و تنها دغدغه‌ وی سیاه کردن کاغذ است. در مقابل، یک محقق مسوولیت‌پذیر است و برای موفقیت و پیشرفت خود به تحقیق روی می‌آورد. چنین فرهنگی باید در همه‌ جوانب اقتصاد ایجاد شود.

معاون رئیس موسسه سیاست‌های اقتصادی بین‌المللی کره‌جنوبی نیز در این همایش گفت: ایران و کره‌جنوبی از سال ۱۹۶۲ روابط اقتصادی و تجاری دارند و در سال ۲۰۱۵ ارزش تجارت میان دو کشور در مقایسه با دهه ۱۹۷۰ حدود ۱۴۰ برابر شده است. «لی یانگ» ادامه داد: کره‌جنوبی از ایران نفت و محصولات پتروشیمی وارد و محصولاتی از قبیل لوازم الکترونیکی و لوازم منزل به ایران صادر می‌کند. وی گفت: این موسسه همه تلاش خود را برای همکاری با موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی ایران در راستای توسعه روابط اقتصادی دو کشور در دوران پساتحریم انجام می‌دهد. وی اضافه کرد: بانک صادرات - واردات کره‌جنوبی نیز خدمات بانکی مربوط به روابط تجاری دو کشور را تسهیل خواهد کرد.

خانم بای جیونگ (BAE Jiyoung) وکیل متخصص در حقوق شرکتی نیز در این همایش گفت: با لغو تحریم‌ها، بسیاری از شرکت‌های دنیا با اهداف مختلف و به‌ویژه سرمایه‌گذاری، بررسی شرایط کشور ایران را آغاز کردند. بسیاری از این تحقیقات به انجام رسیده و خروجی این تحقیقات، چالش‌های اصلی پیش‌روی این سرمایه‌گذاران را نشان می‌دهد. وی ادامه داد: در کنار معضلات نظام بانکی و بازارهای مالی نه چندان پیشرفته، یکی از اصلی‌ترین مشکلات ایران «نظام مالیاتی» ناکارآ است. نرخ مالیات، با در نظر نگرفتن تفاوت‌ها، برای شرکت‌های داخلی ۲۵ درصد است. اما برای شرکت‌ها و سرمایه‌گذارهای خارجی نرخ‌های مالیات دارای پیچیدگی‌های زیاد و سطوح بسیار بالا و غیرمعقول توصیف شده است. علاوه بر این از نگاه یک سرمایه‌گذار خارجی، نه تنها این نرخ‌ها بالا است بلکه پیش‌بینی میزان مالیاتی که برای شروع کار و راه‌اندازی یک کسب‌و‌کار باید بپردازد، بسیار دشوار است. در هر پروژه‌ سرمایه‌گذاری، ریسک بالا باید همراه با بازدهی بالا باشد. در ایران، با در نظر گرفتن مشکلات عدیده نظام مالی، وجود کمبودهای سرمایه‌ای و منابع تامین مالی، سرمایه‌گذاری با ریسک بالا همراه است و به همین دلیل باید بازده‌ بالایی نیز برای سرمایه‌گذاری وجود داشته باشد تا سرمایه‌گذار حاضر به ورود به بازار این کشور شود. البته سیاست‌های نوین دولت فعلی برای کاهش سهم درآمدهای نفتی از بودجه‌ دولتی و حرکت به سمت جایگزینی آن با درآمدهای مالیاتی قابل تحسین است.

«جوو دانگ جو» محقق ارشد موسسه سیاست‌های اقتصادی بین‌المللی کره‌جنوبی (KIEP) نیز در این همایش گفت: کره‌جنوبی بعد از سال ۲۰۱۲ به‌دلیل تحریم‌ها در ایران سرمایه‌گذاری نکرده است. وی با بیان اینکه کره‌جنوبی ششمین صادرکننده بزرگ جهان در سال ۲۰۱۴ بود و از تولیدکنندگان صنعتی پیشتاز جهان است، ایران را اقتصاد بزرگی دانست که پتانسیل‌های فراوان و تاریخی پرافتخار دارد. وی با بیان اینکه در گذشته همکاری‌های اقتصادی کره‌جنوبی و ایران محدود به بخش‌های انرژی، ساختمان و تجارت بود، گفت: اکنون زمینه‌های اقتصادی بسیار متنوعی برای همکاری از قبیل خودرو و قطعات، محصولات پتروشیمی، محصولات الکترونیکی، پوشاک، آهن و فولاد، فلزات، دارو و بهداشت وجود دارد. این محقق گفت: مشکلات زیادی بر سر راه انجام سرمایه‌گذاری‌های مشترک مانند کمبود آمار و اطلاعات و فاصله‌های جغرافیایی وجود دارد که باید به کمک یکدیگر آنها را رفع کنیم.‌

دانگ‌جو ادامه داد: بر اساس رتبه‌بندی کشورها از سوی بانک جهانی به لحاظ آسانی انجام کسب و کار، کره‌جنوبی در سال ۲۰۱۶ چهارمین کشور جهان اعلام شد، اما ایران در جایگاه ۱۱۸ قرار دارد و نشان می‌دهد ایران باید سخت تلاش کند تا با ارتقای جایگاه خود بتواند سرمایه‌گذاران خارجی را جذب کند. وی تاکید کرد: اصلاح قوانین و مقررات، بهبود محیط کسب و کار، اعطای مشوق‌های لازم و تهیه آمار و اطلاعات مورد نیاز از مهم‌ترین اقدام‌هایی است که باید در ایران انجام شود. محمد خاقانی، کارشناس اقتصادی نیز در این همایش گفت: ایران تنها یک شریک تجاری قابل اعتماد نیست بلکه «‌دروازه‌ طلایی تجارت بین اروپا، آسیای میانه و کشورهای حاشیه‌ دریای خزر» به شمار می‌رود. خاقانی با اشاره به دیدگاه‌ها و منفعت‌های متناقض بازیگرانِ بازار انرژی به‌ویژه نفت‌و‌گاز گفت: سقوط قیمت‌ نفت نمی‌تواند در بلندمدت به نفع اقتصاد جهانی تمام شود. تولیدکنندگان نفت مانند ایران و دیگر اعضای اوپک بیشتر به تثبیت و حفظ تقاضا اهمیت می‌دهند؛ اما در مقابل کشورهای مصرف‌کننده و صنعتی مانند چین و اتحادیه اروپا بر ثبات عرضه در این بازار تاکید دارند. این در شرایطی است که واسطه‌گران از افزایش رقابت و نوسان در این بازارها منفعت می‌برند. دو دسته اول، یعنی صادرکنندگان و واردکنندگان، خواهان ثبات قیمت‌ها هستند. در واقع اگر به نفت و گاز به‌عنوان یک کالا نگاه کنیم، متوجه می‌شویم کاهش قیمت آنها نمی‌تواند در بلندمدت به نفع هیچ‌کس تمام شود. این کارشناس اقتصادی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به زمان‌بر بودن مذاکرات دولت‌ها، حضور بخش خصوصی و مذاکرات بین شرکت‌ها را کارآ و ضروری‌تر توصیف‌ کرد. وی ادامه داد: باید نوع ارتباط ما با کره جنوبی مشارکتی باشد. تنها از طریق این نوع ارتباط است که می‌توان تکنولوژی را به کشور انتقال داد. باید در روش تجارت و تولید نیز چنین مشارکتی وجود داشته باشد. «لی کون هیونگ»، رئیس بخش آفریقا و خاورمیانه در موسسه KIEP از دیگر سخنرانان این همایش بود که گسترش بازار انرژی را از عوامل ضروری توسعه اقتصادی خواند و گسترش روابط دوجانبه را نوعی توسعه بخش زیرساختی برای هر دو کشور برشمرد. بر همین اساس رابطه بین دو کشور باید بر مبنای برنامه‌ریزی میان‌مدت و بلندمدت دو کشور و سیاست‌های متناظر این دو باشد و از قالب صرف یک رابطه‌ تجاری خارج شود. وی در ادامه به ضرورت اهمیت دادن به انرژی‌های تجدیدپذیر و راه‌اندازی نیروگاه‌های هسته‌ای برای تامین انرژی اشاره کرد و با ذکر پیشرفت‌های کره‌جنوبی در این زمینه، این صنایع را بستری جدید برای همکاری‌های دو کشور عنوان کرد. وی گفت: یکی از مسیرهای اصلی همکاری‌های اقتصادی در بازار انرژی، ایجاد «سرمایه‌گذاری‌های مشترک» برای ساخت ‌و ‌تولید است.ادیبی، پژوهشگر پست‌دکترای دانشکده اقتصاد و تجارت بین‌الملل دانشگاه «اینها»، شهر «اینچئون» کره‌جنوبی نیز گفت: تجارت، یکی از عوامل اصلی افزایش تولید ناخالص داخلی است و کشورهای ترکیه و کره جنوبی نیز در دوران گذار خود از تجارت برای رشد اقتصادی منفعت‌های فراوانی کسب کردند.