بانک مرکزی به دنبال مهار هیجان در کنار بازآرایی بازار است؛
۶ گام در سیاست ارزی
بازار ارز در معاملات روز گذشته بیش از آنکه تحتتاثیر نوسانهای مقطعی باشد، به سیگنالهای سیاستی تازه بانک مرکزی واکنش نشان داد. اعلام بسته جدید مدیریت بازار ارز، شامل بازآرایی نظام تخصیص، تسریع تامین ارز و گسترش ابزارهای مالی ارزی، فضای معاملات را وارد فاز احتیاطی کرد و نوسان دلار را محدود ساخت. با این حال، واکنش محتاطانه بازار نشان میدهد اثرگذاری این سیاستها تدریجی خواهد بود.
بازار ارز در معاملات روز گذشته صحنه رفتوبرگشتهای قیمتی معناداری بود؛ رفتاری که بیش از هر چیز، نشاندهنده تلاقی دو نیروی متضاد در بازار است: از یکسو سیگنالهای سیاستی بانک مرکزی برای ثباتبخشی و از سوی دیگر، ماندگاری انتظارات تورمی و رفتارهای احتیاطی معاملهگران. دلار آزاد در نهایت با کاهش محدود ۳۰۰ تومانی از ۱۲۸ هزار و ۸۰۰ تومان به ۱۲۸ هزار و ۵۰۰ تومان رسید؛ کاهشی که اگرچه در ظاهر نشانه عقبنشینی قیمت است، اما در بطن خود پیامهای مهمتری از وضعیت بازار مخابره میکند.
دلار معاملات روزانه خود را با نرخ ۱۲۸ هزار و ۶۰۰ تومان آغاز کرد؛ قیمتی که تحتتاثیر خبرهای منتشرشده از سوی بانک مرکزی و مرکز مبادله ارز شکل گرفت. در ساعات ابتدایی، بازار واکنشی سریع و نسبتا هیجانی نشان داد و قیمت تا محدوده ۱۲۷ هزار و ۷۰۰ تومان عقب نشست. اما این افت پایدار نماند. با گذشت زمان و کاهش فشار فروش، بار دیگر تقاضای احتیاطی به بازار بازگشت و قیمتها به مدار صعودی بازگشتند؛ بهگونهای که دلار در نهایت در سطح ۱۲۸ هزار و ۵۰۰ تومان به کار خود پایان داد. این الگو نشان میدهد بازار همچنان در وضعیت «حساس به خبر» قرار دارد و هر سیگنال سیاستی میتواند نوسانهای کوتاهمدت اما پرشتابی ایجاد کند.
بازار سکه نیز رفتار مشابهی را تجربه کرد. سکه امامی با کاهش جزئی ۹۵ هزار تومانی از ۱۳۸میلیون و ۵۰۵ هزار تومان به ۱۳۸میلیون و ۴۱۰ هزار تومان رسید؛ افتی محدود که بیش از آنکه نشانه تغییر روند باشد، بیانگر احتیاط معاملهگران در مواجهه با اخبار جدید سیاستگذار است. در مقابل، بازار طلا مسیر متفاوتی را طی کرد. طلای ۱۸ عیار با افزایش ۲ هزار تومانی، سقف تاریخی جدید ۱۳میلیون و ۳۷۷ هزار تومان را به ثبت رساند؛ رخدادی که نشان میدهد اثر رشد قیمتهای جهانی و انتظارات تورمی همچنان در بازار طلا دست بالا را دارد. در چنین فضایی، بانک مرکزی با انتشار بستهای از تصمیمات عملیاتی، تلاش کرده است نقشه راه خود برای مدیریت بازار ارز و طلا را شفافتر کند.
به گفته دکتر شیریجیان، معاون اقتصادی بانک مرکزی، این تصمیمات در جلسهای مهم با حضور ارکان مختلف سیاستگذاری اتخاذ شده و از امروز در دستور کار اجرایی قرار گرفته است. بستهای که میتوان آن را در قالب «۶ گام سیاستگذاری ارزی» خلاصه کرد؛ گامهایی که هدف اصلی آنها، کاهش التهاب، افزایش عمق بازار و بازآرایی سازوکار تخصیص و تامین ارز است.
گام نخست: بازآرایی نظام تخصیص ارز
نخستین محور این بسته، بازنگری و بازآرایی نظام بودجهبندی، تخصیص و تامین ارز است؛ با اولویت دادن به بنگاههای اقتصادی ارزآور. این رویکرد، نشاندهنده تغییر نگاه سیاستگذار از توزیع صرف ارز به سمت تقویت جریانهای پایدار ارزی است. در واقع، بانک مرکزی تلاش دارد تخصیص منابع محدود ارزی را به فعالیتهایی گره بزند که خود مولد ارز هستند و میتوانند در میانمدت، فشار بر بازار را کاهش دهند.
گام دوم: کاهش فاصله تخصیص تا تامین ارز
یکی از چالشهای مزمن فعالان اقتصادی، فاصله زمانی طولانی میان تخصیص و تامین ارز بوده است. در گام دوم، بانک مرکزی بر کاهش این فاصله، بهویژه در تالار دوم مرکز مبادله ایران، تاکید کرده است. اولویت در این بخش با متقاضیان خرد زیر ۵۰ هزار دلار است؛ اقدامی که میتواند هم به تسهیل فعالیت کسبوکارهای کوچک کمک کند و هم از شکلگیری تقاضای فشرده و ناگهانی در بازار آزاد جلوگیری کند.
گام سوم: گسترش پیشفروش ارز
سیاست گسترش پیشفروش ارز برای شرکتهایی که بهموقع رفع تعهد ارزی انجام دادهاند، گام سوم این بسته است. این ابزار، علاوه بر آنکه امکان مدیریت بهتر جریانهای ارزی را برای سیاستگذار فراهم میکند، به فعالان اقتصادی نیز اجازه میدهد ریسک نوسانهای آتی نرخ ارز را تا حدی پوشش دهند. پیشفروش ارز، در صورت اجرای شفاف و مستمر، میتواند بخشی از تقاضای سفتهبازانه را از بازار نقدی دور کند.
گام چهارم: توسعه تامین مالی ارزی پروژهها
در گام چهارم، بانک مرکزی به سراغ ابزارهای مالی رفته است. انتشار انواع صکوک ارزی، از جمله اوراق مرابحه ارزی، صندوق پروژه ارزی و صندوق درآمد ارزی، بهعنوان مسیرهای جدید تامین مالی پروژهها معرفی شدهاند. این سیاست میتواند هم به جذب سرمایههای ارزی سرگردان کمک کند و هم بار تامین مالی پروژههای بزرگ را از دوش بودجه و بازار نقدی ارز بردارد.
گام پنجم: تشدید نظارت بر رفتارهای سوداگری
تنظیم اقدامات نظارتی و انضباطی برای مواجهه با گردشهای مالی کلان با قصد سوداگری و اخلال در بازارهای ارز و طلا، گام پنجم سیاستگذار است. این بخش، پیام روشنی به بازیگران بزرگ بازار میدهد: بانک مرکزی قصد دارد رفتارهای مخرب و سفتهبازانه را با ابزارهای نظارتی هدفمند کنترل کند. هرچند موفقیت این سیاست، به نحوه اجرا و هماهنگی با سایر نهادها وابسته است.
گام ششم: تعمیق بازار در تالار دوم
آخرین گام، تقویت عمق بازار و تسریع تامین ارز در بازار توافقی تالار دوم مرکز مبادله ایران است؛ آن هم همزمان با تامین موثر ارز در تالار اول. هدف این اقدام، افزایش شفافیت، کشف بهتر قیمت و کاهش وابستگی بازار به معاملات غیررسمی است. هرچه سهم معاملات رسمی و توافقی افزایش یابد، امکان مدیریت نوسانها نیز بیشتر خواهد شد. مجموع این ۶ گام نشان میدهد بانک مرکزی بهدنبال ترکیبی از ابزارهای تخصیصی، مالی و نظارتی برای مدیریت بازار ارز است. با این حال، واکنش روز گذشته بازار حاکی از آن است که اثرگذاری این سیاستها تدریجی خواهد بود.
کاهش محدود قیمت دلار در کنار ثبت سقف جدید در بازار طلا، نشان میدهد انتظارات تورمی همچنان بهعنوان نیرویی قدرتمند در بازار حضور دارد. بنابراین، موفقیت بسته ارزی جدید، نهتنها به اجرای دقیق آن، بلکه به تداوم، شفافیت و همراهی آن با سیاستهای کلان اقتصادی بستگی دارد؛ مسیری که اگر بهدرستی طی شود، میتواند از هیجانهای کوتاهمدت عبور کرده و ثباتی پایدارتر برای بازار ارز به ارمغان آورد.
