مبنای آماری تراز تجاری چیست؟
بنده همه آمارهای جهانی برای کشورهای مختلف را مشاهده و بررسی کردم و هرکس هم که علاقه‌مند است، می‌تواند برود و تمام مراکز آماری بینالمللی مثل صندوق بینالمللی پول، بانک جهانی و... را مشاهده کند. او افزود: به‌طور مثال وقتی ما می‌خواهیم کشور ایران را با سایر کشورهای دنیا در شاخص‌های اقتصادی ارزیابی کنیم، مرجع آماری ما برای مقایسه‌های بین کشوری یا بانک جهانی یا صندوق بینالمللی پول است یا سازمان‌هایی است که برای حوزه کسب‌وکار و حوزه نوآوری و سرمایه‌گذاری خارجی مانند سازمان ملل گزارش منتشر می‌کنند. این اقتصاددان ادامه داد: هیچ جای دنیا، تفکیک بین نفت و غیر نفت را تاکنون ندیده‌ایم و وجود هم ندارد، الان اگر گزارش صادرات کشورهای دنیا را از بانک جهانی دریافت کنید، می‌بینید که برای عربستان سعودی، امارات، قطر، روسیه و حتی برای ایالات متحده آمریکا وقتی گزارش منتشر می‌کنند، دیگر چیزی به نام صادرات نفتی و صادرات غیرنفتی وجود ندارد، تنها یک عدد منتشر می‌کنند، مثلا برای عربستان عددی که منتشر کردند، ۴۴۲میلیارد دلار برای صادرات است یا برای امارات ۳۷۰میلیارد دلار صادرات اعلام شده است.
شقاقی عنوان کرد: حال برای ترکیه و سایر کشورهای هم نفت‌خیز و هم غیر نفت‌خیز، فقط یک عدد منتشر می‌شود و هیچ‌کدام از این نهادهای جهانی وقتی درباره صادرات یا واردات یا تراز تجاری گزارش منتشر می‌کنند، تفکیکی بین نفت و غیر نفت انجام نمی‌دهند و فقط یک عدد منتشر می‌شود. او توضیح داد: بدیهی است که وقتی شما به گزارش تفکیک یا تفصیلی و یا جامع صادرات کشورهای مختلف مراجعه می‌کنید، آنجا گزارش تحلیلی نیز داده می‌شود که مثلا صادرات خدمات چقدر بوده، صادرات نفت چقدر بوده، صادرات مجدد چقدر بوده و... و در نهایت یک گزارش تحلیلی منتشر می‌شود؛ ولی درنهایت در نهادهای آماری جهانی فقط و فقط یک عدد منتشر می‌شود و اگر کسی علاقه‌مند باشد که ببیند مثلا صادرات ۴۴۲میلیارد دلاری سال۲۰۲۲ عربستان در حوزه‌های مختلف چقدر بوده است، باید برود و گزارش جامع و تحلیلی این کشور را مطالعه کند.
شقاقی خاطرنشان کرد: آنچه اکنون دچار آن شده‌ایم این است که ما چیزی را در کشورمان ایجاد کرده‌ایم با عنوان نفت و غیر نفت و حتی درخصوص رشد اقتصادی نیز رشد با نفت و بدون نفت را بررسی می‌کنیم؛ اما هیچ‌جای دنیا در آمارهای جهانی چیزی با عنوان رشد اقتصادی با نفت و رشد اقتصادی بدون نفت نداریم؛ رشد اقتصادی یک عدد دارد، صادرات و... نیز فقط یک عدد دارند و همان عدد در گزارش نهادهای اقتصادی منتشر می‌شود. این استاد دانشگاه یادآور شد: ما همیشه باید خودمان را با ادبیات انتشار شاخص‌های بینالمللی مطابقت دهیم. این مناسب نیست که مسوولان اقتصادی کشور ما وقتی گزارشی را منتشر می‌کنند، از شاخص‌هایی استفاده کنند که اصلا در جهان مرسوم نیست؛ به هیچ عنوان نمی‌توانید گزارشی در نهادهای بینالمللی پیدا کنید که صادرات و یا تراز تجاری کشور آمریکا و یا روسیه و... را با تفکیک نفت و غیر نفت یا صادرات بدون خدمات یا تراز تجاری بدون گاز و... منتشر کرده باشند.
در دنیا فقط و فقط یک شاخص وجود دارد و آن مثلا صادرات کشور قطر یا صادرات کشور روسیه، امارات و... است و هیچ‌گاه به‌طور مثال صادرات غیرنفتی روسیه و یا آمریکا و دیگر کشورها را نمی‌توانید ببینید. این اقتصاددان گفت: یک نهاد اقتصادی بینالمللی وقتی درباره بحث تجارت خارجی گزارش کلانی منتشر می‌کند، شاخص‌ها، صادرات، واردات و تراز تجاری است. بنابراین اینکه ما اکنون واژه‌ای به نام آمارسازی یا آماربازی استفاده کنیم، آنگاه در ادبیات جهانی باید همین را درباره عربستان، امارات، روسیه و حتی برای آمریکا و... نیز آن را بررسی کنیم. آیا این دوستان وقتی آمریکا که یکی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان نفت است، تراز تجاری را اعلام می‌کند، به مسوول اقتصادی آمریکایی می‌گویند که دارد آمارسازی یا آماربازی می‌کند؟
وی اضافه کرد: روسیه کشوری هم نفتی و هم گازی است، عربستان کشوری نفتی است، قطر کشوری گازی است، آمریکا زمانی واردکننده نفت بود و اکنون خودش صادرکننده نفت است؛ الان آمریکا بزرگ‌ترین تولیدکننده و صادرکننده نفت است، آیا این افراد برای تراز تجاری قطر هم بدون گاز و با گاز را حساب می‌کنندیا وقتی تراز تجاری آمریکا یا روسیه منتشر می‌شود، می‌گویند که این کشورها دارند آمارسازی یا آماربازی می‌کنند؟ شقاقی افزود: ما برای اعلام آمار باید خودمان را با بانک جهانی و دیگر نهادها مطابقت دهیم. نمی‌توان برخی شاخص‌ها را با بانک جهانی مطابقت داد و برخی آمار را بی‌پایه محاسبه کنیم. ما باید تعاریف نهادهای بینالمللی رسمی را که در حال انتشار گزارش‌های اقتصادی کشورها هستند، بپذیریم؛ در غیر این‌صورت نمی‌توانیم خودمان را با دیگر کشورها مقایسه کنیم. به‌طور مثال ممکن است که کشور آفریقایی ۸۰درصد صادراتش گندم باشد، آنگاه باید بگوییم که این کشور باید تراز تجاری خودش را بدون گندم محاسبه کند وگرنه در حال آمارسازی است؟
اگر می‌خواهیم خودمان را با تعاریف و شاخصه‌های بینالمللی در بخش تجارت هماهنگ کنیم، در بخش تجارت خارجی تنها ۳آمار صادرات، واردات و تراز تجاری وجود دارد. حتی درخصوص رشد اقتصادی نیز در آمارهای جهانی تفکیکی وجود ندارد، فقط یک عدد برای رشد اقتصادی کشورها اعلام می‌شود. به‌طور مثال اگر در آینده صادرات پتروشیمی ما از بقیه اقلام پیشی گرفت؛ آیا دوستان می‌خواهند تراز تجاری و صادرات با پتروشیمی و بدون پتروشیمی مبنای مقایسه قرار دهند؟ شقاقی بیان کرد: در بانک جهانی، صندوق بینالمللی پول و... فقط یک عدد برای صادرات، واردات و تراز تجاری کشورها اعلام می‌شود و دوستان منتقد می‌توانند به سایت این نهادها مراجعه کنند و به آنها نیز بگویند که در حال آمارسازی و آماربازی هستید./ شادا
