بانک مرکزی از اوراق ارزی رو نمایی کرد
آپشن جدید خرید دلار
بانک مرکزی اعلام کرد افراد بالای ۱۸سال می‌توانند برای خرید اوراق ارزی به شعب ارزی بانک ملی مراجعه کنند. در اطلاعیه آمده است که این اوراق بانام و معاف از مالیات است. همچنین مبنای محاسبه برای تعیین مبلغ ریالی در زمان انتشار، بازخرید و سررسید اوراق، نرخ پایانی روز قبل نماد دلار توافقی اسکناس بازار متشکل معاملات ارزی خواهد بود. همچنین امکان تحویل دلار در زمان سررسید با این اوراق وجود دارد. به گفته کارشناسان، انتشار این اوراق که اولین‌بار در خرداد خبر آن به گوش رسید، درصورت استقبال، می‌تواند تقاضای سرمایه‌ای و سفته‌بازی را پاسخ دهد. اما نکته قابل توجه این است که این اوراق سه‌ماهه است و از بازار ثانویه برخودار نیست که نرخ بازدهی در آن تعیین شود. بنابراین می توان گفت که پاشنه‌آشیل این اوراق نبود معاملات ثانویه و ایجاد نرخ بازار است. در نتیجه این اوراق تابعی از نرخ بازار متشکل ارزی خواهد بود.
انتشار اوراق ارزی از شنبه ۲۸ آبان
روز سه‌شنبه، بانک مرکزی از اوراق گواهی ارزی رو نمایی کرد. براساس اطلاعیه بانک مرکزی، این بانک برای گسترش و تسهیل ابزارهای مالی در شبکه بانکی کشور، اقدام به انتشار اوراق گواهی ارزی (دلار) با عاملیت بانک ملی ایران میکند. به گزارش روابط عمومی بانک مرکزی، اشخاص حقیقی بالای ۱۸سال از روز شنبه مورخ ۲۸آبان۱۴۰۱ می‌توانند با مراجعه به شعب ارزی بانک ملی نسبت به خرید این اوراق اقدام کنند. در مشخصات این اوراق آمده است که این اوراق با نام و معاف از مالیات است و مبنای محاسبه برای تعیین مبلغ ریالی در زمان انتشار، بازخرید و سررسید اوراق؛ نرخ پایانی روز قبل نماد دلار توافقی اسکناس بازار متشکل معاملات ارزی است.
این اوراق سه ماهه و با سررسید ۲۵بهمن۱۴۰۱ است و حداقل میزان خرید اوراق ارزی جدید، معادل ریالی هزار ریال و حداکثر آن ۴ هزار دلار است. از دیگر مشخصات این اوراق این است که قابل بازخرید قبل از سررسید در شعب بانک ملی ایران با نرخ پایانی روز قبل نماد دلار توافقی اسکناس بازار متشکل معاملات ارزی بوده، ولی فاقد امکان معاملات ثانویه و انتقال به غیر است. در آخرین بند از این اطلاعیه آمده است که امکان تحویل فیزیکی اسکناس دلار در سررسید با پرداخت حق‌‌الوکاله اسکناس بانک مرکزی وجود دارد.
مطرح شدن اوراق ارزی در خرداد
علی صالح‌آبادی اولین بار در بیست‌ونهمین همایش سیاست‌های پولی و بانکی خبر انتشار اوراق ارزی جدید را اعلام کرد. اما در توضیح این اوراق گفته بود که «این اوراق هم ارز جمع میکند و هم بازپرداخت آن به شکل ارز خواهد بود.» بعد از آن رئیس کل بانک مرکزی در هفته گذشته خبر انتشار این اوراق را داد. او در جمع خبرنگاران و در تشریح نشست کمیسیون اقتصادی مجلس که برای بررسی برنامه دولت سیزدهم در مدیریت بازار ارز و اتخاذ راهکارهای مناسب با توجه به شرایط اخیر بازار تشکیل شده بود، گفت: «افرادی که نگران نوسان در بازار ارز هستند و به این دلیل خرید ارز انجام میدهند، باید بدانند که از روزهای آینده ابزار جدید را در این حوزه معرفی می‌‌کنیم تا بتوانند اوراقی را که منتشر میشود خریداری کنند و دیگر نگران نباشند.» او اعلام کرد: «خریداران این اوراق در سررسیدهای مشخصی می‌توانند این اوراق را به بانک مرکزی بفروشند که جزئیات بیشتر آن بعدا منتشر میشود.»
گام اول: اوراق سکه
بانک مرکزی پیش‌تر و در گام اول، سه‌شنبه هفته گذشته (۱۷آبان‌ماه)، جزئیات عرضه اوراق سکه را منتشر کرد. سررسید اوراق سکه بانک مرکزی ۶ماه پس از عرضه و قیمت آن معادل میانگین موزون قیمت‌‌های پایانی تمامی گواهی‌‌های سپرده سکه بانک‌‌ها و اوراق سکه بانک مرکزی در بورس کالای ایران، در آخرین جلسه معاملاتی بود. ایرادی که ابتدا شورای فقهی به این ابزار وارد می‌‌کرد، عدم امکان تحویل سکه به خریدار اوراق بود که با انجام اصلاحاتی قرار شد دارندگان اوراق بتوانند در صورت تمایل به جای تسویه نقدی در سررسید، سکه تحویل بگیرند. ویژگی مهمی که این ابزار دارد تعیین قیمت آن در بازار است و از این طریق ابزار جدیدی برای پوشش ریسک به‌وجود می‌‌آورد. بانک مرکزی در سه‌شنبه این هفته نیز در گام دوم از عرضه اوراق ارزی خبر داد که پازل کنترل ریسک بازار را تکمیل کند.
مزایا و معایب ابزار جدید
مطالعات نشان می‌دهد اوراق ارزی را می‌توان در سه مدل منتشر کرد. مدل اول، گردآوری منابع صرفا ارزی، پرداخت سودهای دوره‌ای ارزی و تسویه ارزی؛ مدل دوم، انتشار ارزی اوراق و گردآوری منابع به‌صورت ریالی، محاسبه ارزی سود اوراق و پرداخت آن به ریال، محاسبه سود و زیان نهایی اوراق به صورت ارزی اما با تسویه ریالی و مدل سوم، اختیار بر پرداخت و تسویه ریالی یا ارزی است. مدل اوراقی که قرار است در هفته آینده منتشر شود، از نوع دوم است که به نظر می‌رسد مزایا و معایبی دارد.
کارشناسان معتقدند استفاده از ابزارهای مالی در بازار ارز گام خوب و رو به جلو است و سیاستگذار ارزی می‌تواند با استفاده از این ابزار تقاضای سرمایه‌ای و سفته‌بازی را جذب کند. در نتیجه فشار از روی اسکناس برداشته و تعادل در بازار ارز ایجاد شود. در نتیجه اگر از این ابزار استقبال شود، بانک مرکزی می‌تواند ریال را از بازار جمع کند و نوسانات بازار ارز را کاهش دهد. درصورتی‌که جذابیت این اوراق بالا باشد، می‌تواند سبب تشکیل یک بازار موازی با بازار اسکناس شود. در دنیا نیز بازار مشتقه ارزی وجود دارد که بخشی از دارایی مردم در آنجا سرمایه‌گذاری میشود.
اما کارشناسان معتقدند که این اوراق معایبی نیز به همراه دارد. اول اینکه در شرایطی که نااطمینانی در اقتصاد زیاد است، افراد اغلب ترجیح میدهند که اسکناس نگهداری کنند در نتیجه احتمال دارد که این اوراق با استقبال مواجه نشود. نکته دوم این است که این اوراق ریالی است؛ یعنی سود آن با ریال تغییر میکند. به این معنا که اگر در این سه ماه که سررسید این اوراق است، نرخ دلار افزایش توجهی داشته باشد، بانک مرکزی باید سود آن را از محل پایه پولی بدهد که قاعدتا باعث افزایش پایه پولی میشود. اما نکته سوم این است که برای این اوراق بازار ثانویه شکل نمی‌گیرد؛ درنتیجه در بازار قابل خرید و فروش نیست و نرخ بازدهی آن در بازار تعیین نمی‌شود که در واقع می‌توان گفت این موضوع پاشنه آشیل این اوراق است.
به عبارت دیگر، چون نرخ این اوراق تابعی از نرخ بازار متشکل ارزی است، توانایی بازاری شدن این ابزار وجود ندارد که به نظر می‌رسد در مقایسه با ابزار دیگر مانند اوراق سکه، جذابیت کمتری دارد. بنابراین باید برای این اوراق جذابیتی به نسبت اسکناس در نظر گرفته شود؛ زیرا در شرایط نا اطمینانی خرید اوراق شامل ریسک میشود و سوال اینجاست که این اوراق چه مزیتی به نسبت اسکناس خواهد داشت. اگر این مزیت برای مردم تعریف نشود، در فروش موفق نخواهد بود. بنابراین باید مزیت این اوراق نسبت به اسکناس برای خریداران مشخص شود تا بتوان آن را ابزار جذاب معرفی کرد.
