اوراق گام چیست؟‌‌

یکی از اقداماتی که بانک مرکزی اخیرا آن را اجرا کرد، بازنگری و اصلاح دستورالعمل اوراق گام بود؛ اوراق گام یک ابزار تامین مالی تعهدی است که به علت برخی اشکالات و محدودیت‌‌ها، کارکرد محدودی در تامین مالی تولید داشت. براساس دستورالعمل جدید، اوراق گام ابزاری بسیار کارآمد برای تامین مالی زنجیره‌‌ای خواهد بود. طبق دستورالعمل جدید، بانک‌‌ها مبتنی بر فاکتور و بنا به درخواست مشتریان، اوراق گام را صادر و در اختیار فروشنده مواد اولیه قرار می‌‌دهند. این اوراق از ابتدای صدور تا سررسید اوراق، به راحتی برای خرید مواد اولیه قابلیت انتقال در زنجیره را خواهند داشت.

ضمن آنکه امکان عرضه آن در بازار ثانویه نیز همواره وجود دارد.در دستورالعمل جدید، حد اعتباری بنگاه تا ۱۳۰درصد فروش سال قبل افزایش یافته و معافیت از نسبت‌‌های نظارتی و محدودیت‌‌های کنترل رشد ترازنامه برای بانک‌‌ها منظور شده است. لازم به توضیح است که حسب مصوبات، اوراق گام صرفا در سامانه بانک مرکزی و توسط بانک‌‌ها صادر می‌‌شود و لذا شفافیت و نظارت‌‌پذیری آن به شکل مناسبی امکان‌‌پذیر است. بنابراین اوراق گام یک ابزار تامین مالی کارآمد برای بنگاه‌های اقتصادی به حساب می‌‌آید که با استفاده از آن می‌‌توان سرمایه در گردش بنگاه‌های اقتصادی را بدون آثار تورمی تامین کرد.

این اوراق توسط بانک‌‌های عامل و در سررسید یک تا ۱۲ماه منتشر می‌‌شود و بازپرداخت آن نیز توسط بانک‌‌ها در سررسید تضمین می‌‌شود. کارمزد صدور این اوراق همانند کارمزد ضمانت‌نامه است و بانک‌‌ها مجازند به مشتریان خود در کارمزد صدور اوراق تخفیف بدهند. ذی‌نفع اوراق سه گزینه دارد: انتقال به ذی‌نفع جدید بابت خرید کالا و خدمت تنزیل در بازار سرمایه و نگهداری اوراق و تسویه در سررسید. حد اعتباری بالاتر در مقایسه با تسهیلات بانکی، امکان انتقال به بازار سرمایه در هر زمان توسط ذی‌نفع، امکان انتقال در زنجیره به سهولت و بدون کارمزد و معافیت‌‌های موثر برای تشویق بنگاه‌ها از جمله مزایای اوراق گام است.

عملکرد اوراق گام چگونه بوده است؟

مجموع اوراق گام صادرشده توسط بانک‌‌ها از بهمن۱۳۹۹ تا پایان مهر۱۴۰۱ برابر ۲/ ۳۰هزار میلیارد تومان است که بیش از ۴/ ۲۱هزار میلیارد تومان آن مربوط به عملکرد ماه‌های اخیر است. با توجه به اصلاح دستورالعمل گام و مشوق‌‌های در نظر گرفته‌شده برای استفاده از این ابزار، عملکرد صدور اوراق گام طی ماه‌های اخیر با افزایش قابل توجه مواجه شده و روند استفاده از این ابزار صعودی است. بنا به اعلام بانک مرکزی در سال نخست استفاده از این ابزار صرفا برخی صنایع مانند خودرو، قطعه‌‌سازی و لوازم خانگی از این ابزار استفاده کردند؛ ولی در چهار ماه اخیر، طیف بسیار متنوعی از فعالیت‌‌های اقتصادی شامل صنایع خودرو، قطعه‌‌سازی، لوازم خانگی، صنایع غذایی، کشاورزی، صنایع دارویی، صنایع شیمیایی، فلزات اساسی، محصولات فلزی، مصالح ساختمانی، صنایع الکتریکی و الکترونیکی از این ابزار برای تامین مالی تولید استفاده کرده‌‌اند.

همچنین تعداد صدور اوراق گام توسط بانک‌‌ها به ۱۱۲فقره و تعداد بانک‌‌های فعال در صدور اوراق به ۱۰بانک افزایش یافته است. البته لازم به ذکر است که مجوز صدور اوراق گام به ۲۴بانک ابلاغ شده و بانک‌‌های دارای مجوز صدور اوراق گام می‌‌توانند از طریق سامانه گام و در چارچوب ضوابط ابلاغی بانک مرکزی، اقدام به انتشار اوراق کنند. با توجه به مصوبات ستاد اقتصادی دولت، تکلیف شده است تا حداقل ۲۰درصد از کل تسهیلات پرداختی به بخش تولید در سال جاری از طریق تامین مالی زنجیره‌‌ای صورت پذیرد. برای تحقق هدف‌گذاری مذکور، به گونه‌‌ای برنامه‌‌ریزی شده است که تا پایان سال جاری حداقل به میزان ۱۰۰هزار میلیارد تومان از معاملات بورس کالا از طریق ابزارهای اعتباری مانند اوراق گام تسویه‌شده و همچنین تامین مالی سرمایه در گردش زنجیره نفت، گاز، فرآورده‌های نفتی، پتروشیمی و صنایع شیمیایی و نیز زنجیره صنایع غذایی و کشاورزی حداقل به میزان ۱۰۰هزار میلیارد تومان با استفاده از ابزارهای تامین مالی زنجیره‌‌ای از قبیل اوراق گام صورت پذیرد.

طرح تامین مالی زنجیره‌ای چه تفاوتی با اوراق گام دارد؟

تامین مالی زنجیره‌‌ای، مجموعه‌‌ای از شیوه‌ها و عملیات تامین مالی است که منجر به بهبود مدیریت سرمایه‌‌ در گردش بنگاه‌های تولیدی می‌‌شود. در این شیوه‌ها، انواع زیرساخت‌‌ها و ابزارهای مالی (مانند گام، برات الکترونیک، ‌‌کارت اعتباری، ‌‌اعتبار اسنادی و...) مورد استفاده قرار می‌‌گیرد. در این میان، «اوراق گام» یکی از انواع ابزارهای مالی است که می‌‌تواند برای تامین مالی بنگاه‌های اقتصادی استفاده ‌‌شود. در این خصوص، در نظر است که با اصلاح و رفع نواقص دستورالعمل گام، در آینده نزدیک از این ابزار به‌طور گسترده‌‌تری در تامین مالی زنجیره‌‌ای استفاده شود. بنابراین ابزارهایی مانند برات الکترونیکی، سفته الکترونیکی، کارت اعتباری، اعتبار اسنادی داخلی مدت‌‌دار، اوراق گواهی اعتبار مولد (گام) و سایر ابزارهای مالی و تجاری مجازی هستند که موسسه اعتباری با به‌‌کارگیری آنها می‌‌تواند اقدام به ارائه خدمات تامین مالی زنجیره‌‌ای و گردش اعتبار در طول زنجیره‌های تامین کند.