گام غیرتورمی حمایت از تولید

اوراق گام یکی از ابزارهای پرداخت اعتباری است که مشابه چک عمل می‌‌کند؛ به این معنا که اگر تولیدکننده‌‌ای قصد خرید مواد اولیه از فروشنده‌‌ای داشته باشد، به جای پرداخت پول نقد، اگر دارای اعتبار نزد بانک باشد، می‌‌تواند با تضمین بانک اوراقی از بانک دریافت و به فروشنده بدهد و فروشنده مواد اولیه به جای دریافت پول، اوراق دریافت کند. حمید آذرمند، مدیر اداره تامین مالی زنجیره تولید بانک مرکزی بیان کرد که در راستای متنوع‌سازی روش‌های تامین مالی غیرتورمی تولید و رفع مشکلات اعتباری بنگاه‌ها امسال حداقل ۱۰۰هزار میلیارد تومان از معاملات بورس کالا با ابزارهای اعتباری مانند اوراق گام تامین مالی می‌‌شود. آذرمند با اشاره به تفاهم‌نامه ۲۲ماده‌‌ای که اخیرا میان بانک مرکزی و وزارتخانه‌های صمت و امور اقتصادی و دارایی به امضا رسیده است، ضمن تشریح جزئیات این تفاهم‌نامه گفت دستورالعمل معاملات بورس کالا با استفاده از ابزارهای اعتباری، هفته گذشته به شبکه بانکی ابلاغ و زیرساخت‌‌های لازم فراهم شده است و انتظار می‌‌رود این هدف در نیمه دوم سال جاری محقق شود.

اوراق گام چیست؟

طرح گام، یکی از برنامه‌های بانک مرکزی با کمک نظام بانکی است که در چارچوب مدیریت نقدینگی تلاش می‌‌کند امکان تامین غیرتورمی سرمایه در گردش زنجیره تولید را به‌‌ویژه برای واحدهای کوچک ومتوسط فراهم کند. درواقع بانک مرکزی برای حل مشکل نقدینگی سرمایه در گردش زنجیره‌های تولید، ابزار جدید تامین مالی سرمایه در گردش به نام اوراق گواهی اعتبار مولد یا به اختصار «گام» ارائه کرده است. اوراق گام اوراق بهاداری است که بر مبنای عقد ضمان (مانند ضمانت‌نامه‌های بانکی)، به عاملیت و ضمانت یک بانک یا موسسه اعتباری صادر می‌‌شود و بانک یا موسسه اعتباری بازپرداخت مبلغ اسمی این اوراق را در سررسید تضمین می‌‌کند. به عبارت دیگر اگر یک بنگاه تولیدی برای خرید مواد اولیه تولید خود با کمبود نقدینگی مواجه باشد، می‌‌تواند ضمن هماهنگی و گرفتن فاکتور از بنگاه فروشنده مواد اولیه به بانک عامل مراجعه و با ارائه فاکتور درخواست انتشار اوراق گام کند.

بانک عامل پس از بررسی صلاحیت و ظرفیت بنگاه متقاضی اقدام به انتشار اوراق گام و تسلیم آن به بنگاه فروشنده نهاده می‌‌کند. یکی از ویژگی‌‌های این اوراق آن است که در درون زنجیره تولید از یک بنگاه به بنگاه دیگر قابل انتقال است و در صورت سپری شدن یک ششم از زمان انتشار اوراق نسبت به کل مدت آن با مکاتبه و تعهد بانک صادرکننده اوراق مبنی بر تامین وجه اوراق در سررسید، در بورس اوراق بهادار تهران قابل معامله است. البته در مصوبه جدید شورای پول و اعتبار بانک مرکزی، برای تنزیل این اوراق نیازی به گذشت مدت یک‌ششم سررسید، نبوده و اکنون این اوراق بلافاصله پس از انتشار قابل تنزیل خواهند بود.

در انتها نیز این اوراق توسط بنگاه متعهد تسویه خواهند شد. تعهد تسویه این اوراق در سررسید با بانک عامل است و چنانچه بنگاه متعهد توانایی پرداخت مبلغ اسمی اوراق و تسویه آن را نداشته باشد، این اقدام توسط بانک عامل انجام می‌‌شود. کارمزد صدور اوراق گام براساس مقررات بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران معادل کارمزد صدور ضمانت‌نامه است. مدت زمان این اوراق حداقل یک ماه و حداکثر ۹ماه بسته به فاکتور ارائه‌شده از سوی بنگاه فروشنده نهاده است. مهم‌ترین ویژگی اوراق گام این است که بانک پرداخت مبلغ اسمی این اوراق را در سررسید تضمین می‌‌کند. این اوراق به شکل الکترونیک و در قطعات استانداردی با ارزش اسمی یک‌میلیون ریال و فاقد کوپن سود از جانب بانک‌‌های عامل منتشر می‌‌شوند. یکی از مزایای انتشار اوراق گام، جلوگیری از خلق نقدینگی غیر مولد و در نتیجه کمک به کنترل تورم است.

نکته حائز اهمیت درتامین مالی با استفاده از اوراق گام، آن است که تامین مالی صورت گرفته در این فرآیند بدون خلق پول است و به‌‌خصوص در شرایط تورمی حال حاضر اقتصاد کشور می‌‌تواند به‌عنوان ابزار کارآمد در تامین مالی آن را مد نظر قرار داد. همچنین باتوجه به عدم تامین مالی جداگانه هریک از اعضای زنجیره تامین، از تامین مالی مضاعف نیز جلوگیری می‌شود و در کنترل نقدینگی نقش خواهد داشت. یکی دیگر از مزایای این اوراق آن است که این اوراق برای تامین کلیه بنگاه‌ها کاربرد دارد. براساس دستورالعمل اعلامی بانک مرکزی ۶۵درصد از سقف تعیین شده برای صدور اوراق گام در هر بانک باید به بنگاه‌های کوچک و متوسط اختصاص یابد.

جزئیات انتشار اوراق گام در بورس کالا

درراستای حمایت از تولید و ارتقا و بهبود شیوه‌های تامین مالی تولید و هدایت منابع و اعتبارات به سمت فعالیت‌‌های مولد در جهت رشد تولید، تفاهم‌نامه‌ای در ۲۲بند مورد توافق وزرای اقتصاد و صمت و رئیس‌‌کل بانک مرکزی قرار گرفت و مقرر شد تا همه اقدام‌های لازم بر اساس تفاهم‌نامه، مورد اجرا و پیگیری قرار گیرد. حمید آذرمند، مدیر اداره تامین مالی زنجیره تولید بانک مرکزی با اشاره به تفاهم‌نامه ۲۲ماده‌ای که اخیرا میان بانک مرکزی و وزارت‌خانه‌های صمت و امور اقتصادی و دارایی به امضا رسیده است، بیان کرد که در راستای متنوع‌سازی روش‌های تامین مالی غیرتورمی تولید و رفع مشکلات اعتباری بنگاه‌ها امسال حداقل ۱۰۰هزار میلیارد تومان از معاملات بورس کالا با ابزارهای اعتباری مانند اوراق گام تامین مالی می‌شود.

به‌‌گفته آذرمند، دستورالعمل معاملات بورس کالا با استفاده از ابزارهای اعتباری هفته گذشته به شبکه بانکی ابلاغ و زیرساخت‌‌های لازم فراهم شده است که انتظار می‌‌رود این هدف در نیمه دوم سال جاری محقق شود. تا پیش از انتشار اوراق گام، بنگاه‌های تولیدی برای تامین نقدینگی موردنیاز برای خرید مواد اولیه، با مراجعه به بانک درخواست حجم بالای نقدینگی و سرمایه در گردش می‌‌کردند؛ اما درصورتی‌‌که شرکت یا شخص نزد بانک اعتبار داشته باشد، می‌‌تواند به جای دریافت پول نقد، اوراقی تحت عنوان اوراق گام از بانک دریافت و این اوراق را به فروشنده واگذار کند.

فروشنده نیز می‌‌تواند این اوراق را یا نزد خود نگه‌‌دارد یا در صورت نیاز به نقدینگی آن را در بازار سرمایه تنزیل و پول خود را از بازار سرمایه دریافت کند و در نهایت در زمان سررسید، متعهد اوراق، وجه آن را به دارنده نهایی اوراق گام پرداخت خواهد کرد. شورای پول و اعتبار اخیرا با ابلاغ مصوبه‌‌ای اعلام کرد از این پس اوراق گام به محض انتشار قابل تنزیل و معامله در بازار سرمایه است. در گذشته برای تنزیل اوراق گام باید یک‌ششم دوره زمانی انتشار اوراق می‌گذشت تا قابلیت تنزیل و معامله در بازار سرمایه را پیدا می‌کرد؛ اما اکنون چنین الزامی وجود ندارد. پیش‌تر رئیس کل بانک مرکزی اعلام کرده‌‌ بود که با تسهیل و ساده‌‌سازی انجام شده برای معامله اوراق گام طی ماه‌های اخیر حجم انتشار این اوراق به رقم بیش از ۷هزار و ۵۰۰میلیارد تومان رسید؛ درحالی‌که حجم انتشار این اوراق از زمان راه‌اندازی آن در بهمن ماه سال۱۳۹۹ تا تیرماه سال۱۴۰۱ معادل ۸هزار و ۸۰۰ میلیارد تومان بود. انتشار اوراق گام در راستای ایجاد سازوکارهایی است که مردم بدون شناخت از یکدیگر بتوانند در کسب‌وکارها به یکدیگر اعتماد کنند. به این ترتیب با توسعه ابزارهای اعتباری در کشور و کاهش نیاز به نقدینگی و پول و تداوم کار چرخه‌های اقتصادی کشور، تحولات مثبتی در اقتصاد کلان کشور رخ می‌‌دهد.