فروش اوراق دولتی نسبت به حراج قبل هفت برابر شد
بازگشت بانک‌‌ها به سالن حراج
بررسی‌های آماری نشان میدهد مهم‌ترین عامل در رشد این معاملات مشارکت بالای بانک‌‌ها در این مرحله بوده است؛ چراکه بانک‌‌ها پس‌‌از 3 هفته غیبت در این بازار، بالغ بر 3هزار میلیارد تومان اوراق خریداری کردند.پس از ثبت رکورد پایین‌‌ترین میزان فروش اوراق در حراج قبلی، با ورود مجدد بانکی‌‌ها به بازار و خرید اوراق، حجم اوراق فروخته‌شده به 3هزار و 200میلیارد تومان رسید. بانک‌‌ها حدود 95درصد از کل اوراق عرضه‌شده را خریداری کردند. وزارت امور اقتصادی و دارایی به نیابت از دولت یا خزانه‌‌داری دولت، حراج را انجام میدهد. بانک مرکزی در فرآیند برگزاری حراج نقش کمک‌‌کننده را داشته و به هیچ عنوان درخصوص اینکه دولت چه مقدار اوراق منتشر کند، با چه نرخی بفروشد یا درچه زمانی و با چه حجمی اوراق را بفروشد، دخالتی ندارد. نقش بانک مرکزی در فرآیند فروش اوراق صرفا نقش کارگزاری است. بانک مرکزی به‌عنوان بانکدار دولت و ارتباط‌دهنده دولت وشبکه بانکی کشور، کارگزار فرآیند حراج اوراق است. همانند کارگزاران بورس که خرید و فروش سهام را برای سهامداران انجام می‌‌دهند.
روند حراج از ابتدای سال
از ابتدای سال1401 تاکنون 11مرحله حراج انجام شده است. در این 11 مرحله مجموعا بر 26هزار و 420میلیارد تومان اوراق فروخته شده است. در حراج هشتم که در تاریخ 21 تیرماه برگزار شد نیز برای اولین‌بار در سال جاری 2هزار و 200میلیارد تومان اوراق از طریق پذیره‌نویسی به فروش رسید. پس از برگزاری اولین حراج سال1401 در سوم خردادماه و فروش اوراقی مجموعا با ارزش 3هزار و 270میلیارد تومان، فروش اوراق روندی نزولی به خود گرفت؛ به‌طوری‌که در حراج 31خردادماه که آخرین حراج برگزار شده در فصل بهار بود، میزان فروش اوراق به عدد یک‌هزار و 960میلیارد تومان رسید. پس از آن اما در اولین حراج تابستان که در تاریخ هفتم تیرماه برگزار شد، فروش اوراق دوباره افزایش یافت و به رقم 2هزار و 870میلیارد تومان رسید.
در حراج پانزدهم تیر، فروش اوراق روند صعودی حراج پیشین را ادامه داد و رقم 3هزار و 250میلیارد تومان را ثبت کرد. در حراجهای هشتم، نهم و دهم بانک‌‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی برای خرید اوراق هیچ سفارشی در سامانه بازار بین بانکی ثبت نکردند و عملا اوراق تنها توسط خریداران حقیقی و حقوقی خریداری شد. در حراج هشتم برای بار اول در سال جاری، بخشی از اوراق مالی دولت به‌صورت پذیره‌نویسی به فروش رسید. پذیره‌نویسی به معنای فرآیند خرید اوراق بهادار از ناشر یا نماینده قانونی او و پرداخت یا تعهد پرداخت وجه کامل آن طبق قرارداد است. درواقع مفهوم پذیره‌نویسی عمدتا بسیار نزدیک و مشابه فرآیند عرضه اولیه در بازار سرمایه است. اوراقی که در حراج هشتم به‌صورت پذیره نویسی فروخته‌‌شد از نوع « اراد 108» با سررسید 58ماهه بوده است. متقاضیان این اوراق درمجموع 2هزار و 200میلیارد تومان اوراق را به‌صورت پذیره‌نویسی خریداری کردند. بررسی آمارهای حراجهای پیشین نشان میدهد حراج دهم اوراق که در تاریخ 4مردادماه برگزار شد کم‌‌رونق‌‌ترین حراج اوراق مالی دولت در سال جاری بود و کمترین میزان فروش اوراق در این حراج ثبت شد. میزان فروش اوراق در این حراج مجموعا 460میلیارد تومان بود. در حراج یازدهم که در 11مردادماه برگزار شد، میزان فروش اوراق دوباره به بالای 3هزار میلیارد تومان رسید. در این حراج مجموعا به میزان 3هزار و 200میلیارد تومان اوراق فروخته شد.
جزئیات حراج یازدهم
براساس گزارش بانک مرکزی، در مرحله یازدهم حراج اوراق مالی دولت که در 11مردادماه برگزار شد، مجموعا 3هزار و 200میلیارد تومان اوراق فروخته شد. اوراق «اراد107» با نرخ بازدهی 22درصد و اوراق «اراد106» با نرخ بازدهی 5/ 21درصد به فروش رسید. بانک‌‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی در این حراج پس از غیبت در حراجهای هشتم، نهم و دهم که هیچ درخواستی برای خرید اوراق ثبت نکردند، با خرید اوراقی با ارزش بیش‌‌از 3هزار میلیارد تومانی، علاوه بر بازگشت به این بازار پس از 3هفته، باعث رشد حدود 600 درصدی فروش اوراق نسبت به حراج قبل شدند. بانک مرکزی در ادامه این گزارش تاریخ و جزئیات برگزاری مرحله دوازدهم حراج اوراق مالی دولتی را اعلام کرد. بر این اساس حراج آینده در تاریخ 19مردادماه1401 برگزار خواهد شد. اوراق عرضه‌شده در این حراج اوراق «اراد107» با مبلغ عرضه 4هزار و 970میلیارد تومان و «اراد109» با مبلغ عرضه 3هزار و 500میلیارد تومان خواهد بود.
این اوراق از نوع اوراق مرابحه عام، کوپن‌‌دار و با تواتر سود شش‌ماهه و پرداخت کوپن دوبار در سال هستند. هر ورقه با قیمت اسمی 100تومان و نرخ سود اسمی 18درصد عرضه خواهد شد. حداقل حجم سفارش 500هزار ورقه است. بانک‌‌ها و موسسات اعتباری غیر بانکی باید از طریق سامانه بازار بین بانکی سفارش خود را ارسال کنند. شرکت‌های بیمه و نهاد‌‌های مالی موضوع بند (21) ماده (1) قانون بازار اوراق بهادار نیز باید از طریق سامانه مظنه‌یابی شرکت مدیریت فناوری بورس تهران ثبت سفارش کنند.
آنالیز بازار اوراق
در هر اقتصاد برای گسترش بازارهای مالی و رشد تولید و بالابردن رفاه عمومی، استفاده از اوراق یکی از ابزارهای مناسب برای اجرای سیاست‌‌های پولی و مالی است. بنابراین فروش اوراق مشارکت دولت و فروش گواهی‌های عام و خاص توسط بانک‌‌ها برای جمع‌‌آوری وجوه سرگردان و آزاد نزد مردم و شرکت‌ها و حتی موسسات مالی انجام می‌‌شود. دولت و بانک‌‌ها با جمع‌‌آوری وجوه به تجهیز منابع برای تامین مالی طرح‌های زیربنایی و پروژه‌ها و طرح‌های اقتصادی می‌‌پردازند و همین کار باعث بازگشت و تزریق مجدد پول به جامعه در قالب تسهیلات و اعتبارات می‌‌شود. دولت در این بازار اوراق بدهی خود را در میان مشتریان منتشر می‌‌کند تا از این طریق، درآمدهای خود را افزایش دهد.
برخی کارشناسان حوزه پولی و بانکی معتقدند که با افزایش درآمدزایی دولت ازطریق فروش بیشتر اوراق، احتمال افرایش تورم در جامعه نیز کاهش خواهد یافت. همین موضوع باعث شده است تا رصد معاملات بازار اوراق، مخصوصا در هفته اخیر، اهمیت دوچندان داشته باشد. روند فروش اوراق بدهی دولت در یازدهمین مرحله از حراج نشان میدهد که فروش اوراق جهش قابل ملاحظه‌‌ای را تجربه کرده و وارد کانال 3 هزار میلیارد تومان شده است. در هفته منتهی به 11مرداد، درمجموع 3هزار و 200میلیارد تومان اوراق از دولت خریداری شد و این میزان مستقیما به خزانه دولت واریز شد تا به این ترتیب بیش از 3هزار میلیارد تومان دیگر از کسری بودجه دولت تامین شود. مشتریان اوراق بدهی دولت، بانک‌‌ها و فعالان بازار سرمایه هستند. در 3 حراج قبلی، بانک‌‌ها هیچ مشارکتی در معاملات بازار نداشتند و سهم خرید اوراق آنها صفر بود و خرید اوراق تنها توسط بورسی‌‌ها انجام شد؛ اما در هفته اخیر روند معاملات معکوس شد تا بورسی‌‌ها سهم به مراتب کمتری از بانک‌‌ها در معاملات بازار اوراق بدهی دولت داشته باشند.
