شاخص ارزی به نزدیکی سقف تاریخی بازگشت
معادله دلار در زمان مذاکرات
در سال‌های اخیر نشست‌های سیاسی-هسته‌ای ایران و قدرت‌های جهانی به فرصت طلایی معامله‌گران ارزی بدل شده است. با آغاز زمزمه‌هایی از شروع دور جدید این نشست‌ها تب و تاب بازار ارز نیز بیشتر شده و به حجم معاملات این بازار افزوده می‌شود. عموما در روز‌های ابتدایی این گفت‌وگو‌ها با افزایش سطح انتظارات مثبت نسبت به آینده مناسبات سیاست خارجی و احتمال کاهش حجم تحریم‌های اقتصادی، روند نزولی نرخ ارز آغاز می‌شود. روند کاهشی مذکور تا زمان انتشار نخستین سیگنال نگران‌کننده ادامه یافته و نرخ روز انتشار سیگنال‌های منفی را می‌توان کف قیمت مذاکراتی دانست. اما پس از آغاز سیگنال‌های منفی، روند کاهشی بازار دچار شکست شده و نمودار قیمت ارز تغییر فاز می‌دهد. بر اساس مشاهده‌های به عمل آمده از روند نرخ دلار بازار آزاد در زمان نوسانات ارزی می‌توان نتیجه گرفت که عمدتا نرخ این ارز بعد از دو روند کاهشی و افزایشی ناشی از انتظارات سیاسی-تورمی، نسبت به نرخ پیش از گفت‌وگو‌ها افزایش نسبی را تجربه کرده و به همین علت بازه زمانی مذاکرات را می‌توان فرصت طلایی سفته‌بازان ارزی دانست. معامله‌گران غیر‌رسمی بازار ارز که در سال‌های گذشته بار‌ها شاهد نوسانات ارزی در زمان گفت‌وگو‌های سیاسی بوده‌اند، با شروع گمانه‌هایی از احتمال آغاز دور جدید نشست‌ها، اقدام به فروش دارایی‌های ارزی خود کرده تا سرمایه لازم برای خرید ارز در سطوح قیمتی پایین‌تر را فراهم کنند. پس از آن نیز بالطبع با آغاز روند افزایشی نرخ ارز، این افراد با تبدیل ریال‌های خود به اسکناس‌های خارجی در راستای کسب سود گام بر می‌دارند. در سال‌های اخیر نهاد‌های بازار‌ساز و قضایی با اجرای سیاست‌های ترکیبی فیلتر‌کننده و بازدارنده در تلاش بوده‌اند تا از شدت نوسانات نرخ ارز چه در زمان گفت‌وگو‌های سیاسی و چه در روز‌های عادی بازار بکاهند. از جمله تلاش‌ها و سیاست‌گذاری‌هایی که نهاد بازار‌ساز بانک مرکزی با هدف کاهش نوسانات شاخص‌های ارزی در پیش گرفته می‌توان به ایجاد سامانه‌های رسمی با نرخ‌های مشخص برای متقاضیان مختلف ارز اشاره کرد. به‌طور کلی افراد با اهداف و انگیزه‌های متفاوتی اقدام به خرید و فروش ارز می‌کنند.
بانک مرکزی نیز با علم به همین موضوع متقاضیان مختلف را دسته‌بندی کرده و ارز مورد نیاز هر یک از این گروه‌ها را در سامانه‌ای مجزا به فروش می‌رساند. به‌طور مثال برخی افراد صرفا برای سفر‌های خارجی خود نیازمند خرید ارز هستند و انگیزه‌های تجاری ندارند. این افراد می‌توانند با ارائه مدارکی مانند بلیت پرواز خارجی، پاسپورت، ویزای کشور مقصد و... به صرافی‌های دارای سهمیه دولتی تا سقف تعیین شده توسط بانک مرکزی اقدام به خرید ارز با نرخ بازار متشکل(که عمدتا اختلاف قابل توجهی با نرخ بازار آزاد دارد) کنند. یا در سوی دیگر عده‌ای از افراد که در راستای معاملات تجاری بین‌المللی خود متقاضی اسکناس یا حواله‌های ارزی هستند می‌توانند با ورود به سامانه نیما(نظام یکپارچه معاملات ارزی) نیاز‌های خود را برطرف سازند. علاوه بر این در هفته‌های اخیر رئیس کل بانک مرکزی در جلسه‌ای با اعضای کانون صرافان از جدید‌ترین سیاست‌های این نهاد رونمایی کرد. طبق مصوبه جدید تمامی اشخاص حقیقی و حقوقی می‌توانند با حضور در صرافی‌ها اسکناس‌های خارجی خود را با نرخ توافقی به فروش برسانند تا این دارایی‌های ارزی به حجم عرضه بازار اضافه شده و بتوانند پاسخگوی بخشی از تقاضای موجود در بازار ارز باشند. نهاد‌های قضایی و انتظامی نیز در این زمینه همکاری‌هایی با بانک مرکزی داشته‌اند. این نهاد‌های اجرایی با دستگیری اخلال‌گران ارزی(معامله‌گران غیرمجاز) و همچنین مسدود‌سازی حساب‌های ارزی غیرمجاز درصدد کاهش حجم نوسانات ارزی برآمدند. اما گزارش‌های منتشر شده از هسته مرکزی بازار ارز تهران حاکی از آن است که تلاش‌های مذکور با وجود تاثیرات خود بر روند بازار ارز، کارآیی لازم در جهت کاهش حجم نوسانات ارزی را نداشته‌اند.
به عقیده برخی از کارشناسان از جمله عوامل مهمی که در سیاست‌گذاری‌های بانک مرکزی باید به آن توجه شود، تقاضا‌های پنهان موجود در بازار ارز است. به دسته‌ای از تقاضا‌های موجود در بازار ارز که در راستای حفظ دارایی‌ها از تورم، سرمایه‌گذاری، کسب سود و... به وجود می‌آیند تقاضا‌های پنهان می‌گویند. طبق گزارش رسمی مرکز آمار تورم نقطه به نقطه کشور تا انتهای خرداد ماه 5/ 52 درصد محاسبه شده است. در نتیجه عموم افراد در جهت حفظ دارایی‌های خود از موج تورم اقدام به سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف می‌کنند. در شرایطی که نرخ بهره سپرده‌های بانکی 18درصد بوده و دیگر زمینه‌های سرمایه‌گذاری نیز مانند بازار سهام سوددهی مورد انتظار را ندارند، عموم افراد با دارایی‌های خرد خود به سمت خرید و فروش اسکناس‌های خارجی یا کالا‌های سرمایه‌ای مانند سکه روی می‌آورند. علاوه بر آن در شرایطی که نرخ ارز نوسانات قابل توجهی ازخود نشان می‌دهد و افراد با خرید و فروش روزانه نیز می‌توانند کسب سود داشته باشند این عمل به نوعی شغل کاذب تبدیل شده که یک شخص با سرمایه حداقلی می‌تواند آن را آغاز کند. به عقیده برخی از کارشناسان بازار ارز در شرایط حال حاضر که نرخ رشد شاخص‌های ارزی از اکثر بازار‌های سرمایه‌گذاری بیشتر بوده و در سامانه‌های رسمی خرید و فروش ارز نیز فیلتر‌های محدود‌کننده وجود دارد نمی‌توان به صورت کلی از صورت پذیرفتن معاملات آزاد جلوگیری کرد. چرا که در شرایط حال حاضر تقاضا‌های پنهان موجود در فضای بازار برطرف نشده و سازو‌کاری در جهت پاسخگویی به این نیاز‌ها فراهم نشده است. البته که در اقتصادی با انتظارات تورمی حداقلی خرید و فروش ارز با انگیزه کسب سود توجیه اقتصادی ندارد با این حال فضای حال حاضر اقتصاد کشور خواه ناخواه سبب به وجود آمدن این دسته از تقاضا‌های پنهان شده است. این افراد همچنین بر این باورند که در صورت به رسمیت شناخته شدن معاملات غیر رسمی از سوی نهاد‌های بازار‌ساز و اجرای سیاست‌های بازارآزاد در معاملات بازار ارز حجم واقعی تقاضای موجود در بازار مشخص خواهد شد. پس از آن نیز با تعیین سیاست‌های عرضه مناسب می‌توان در راستای حداقل کردن نوسانات ارزی گام برداشت.
