روند نزولی فروش اوراق در حراجهای پایانی
عقبگرد در حراج اوراق
این رقم نشاندهنده آن است که علاوه بر کاهش چشمگیر فروش اوراق در این هفته، بانک‌ها در این حراج سهمی نداشتهاند و اوراق فروخته شده در این هفته تنها توسط اشخاص حقیقی و حقوقی خریداری شده است.
جزئیات حراج اوراق
جدیدترین گزارش عملیات حراج اوراق در هفته منتهی به 18 اسفند ماه منتشر شد. مکانیزم حراج اوراق، سیاستی است که برای پوشش غیر‌تورمی کسری بودجه از سال گذشته توسط وزارت امور اقتصادی از سال گذشته در دستور کار قرار گرفته است. بنابر آمار رسمی، این حراج، سی‌‌‌پنجمین مرحله از حراج اوراق مالی اسلامی دولتی در سال‌جاری است. در این حراج 250میلیاردتومان اوراق دولتی در بازار سرمایه به افراد حقیقی و حقوقی فروخته شد.
بنابراین می‌توان گفت به صورت کلی میزان 250میلیارد تومان اوراق مالی اسلامی دولتی توسط اشخاص حقیقی و حقوقی خریداری شده است. در مرحله قبلی این حراج یعنی در 11 اسفند سال‌جاری مبلغ 24/ 2هزار میلیارد تومان (همت) اوراق مالی اسلامی دولتی توسط بانک‌ها و سایر اشخاص حقیقی و حقوقی خریداری شده بود.
گزارش عملیات حراج اوراق این هفته نشان می‌دهد که بانک‌ها در این حراج سهمی نداشتهاند. در نهایت این گزارش بیانگر آن است که میزان اوراق خریداری شده در این مرحله کاهش چشمگیری داشته است. در این مرحله از حراج اوراق، سه اوراق «اراد 100»، «اراد 101» و «اراد 102» فروخته شد. نوع اوراق عرضه شده از نوع مرابحه عام، کوپن دار و با تواتر پرداخت سود 6ماهه ( پرداخت کوپن دوبار در سال) است. نرخ بازده تا سر‌رسید به ترتیب 40/ 21درصد، 20/ 21درصد و 98/ 21درصد است.
تصویر حراج اوراق در سال‌جاری
بررسی آمارهای مربوط به حراج اوراق در سال‌جاری بیانگر چند نکته است. در ابتدا آنکه در سال‌جاری 35 مرحله عملیات حراج اوراق اجرایی شده که در سه مرحله آن هیچ اوراقی فروخته نشده است. در این 35 مرحله دو مرتبه بیش از 10 همت تامین مالی صورت گرفته است که این دو مرحله در تابستان بوده است. نکته دیگر آن است که در ماه‌‌‌های فروردین، اردیبهشت و مهر امسال هیچ عملیات حراجی صورت نگرفته است. از طرف دیگر آمارهای رسمی منتشر شده، نشاندهنده آن است که تامین مالی دولت در فصول مختلف به صورت نوسانی بوده است، به نحوی که در تابستان و زمستان ( تا هفته سوم اسفند) از این نظر رکورددار بوده‌اند. میزان فروش اوراق در این فصول به ترتیب معادل 6/ 40 همت و 21 همت بوده است. پاییز و بهار در رتبه بعدی قرار دارند. آمار فروش اوراق در این فصول به ترتیب معادل 7/ 16 همت و 6/ 2 همت گزارش شده است. بنابر آمارهای رسمی هفته گذشته دولت توانسته بود حدود 165 همت از بازار حراج اوراق تامین مالی کند. بنا برآن بوده است که دولت به میزان 200 همت از محل تامین مالی کند و این به آن معناست که تا هفته گذشته 83درصد از هدفگذاری دولت تحقق یافته است. گمانی‌زنی‌‌‌ها مبنی بر آن بود که ممکن است دولت در دو مرحله باقی مانده از حراج اوراق تا پایان سال عملکرد خود را بهبود بخشد تا به هدفگذاری خود نزدیک شود. اما گزارش منتشر شده در این هفته نه‌‌‌تنها نشاندهنده بهبود عملکرد نیست، بلکه نسبت به هفته گذشته روند نزولی را در پی گرفته است.
چگونگی دریافت سفارش اوراق
بر اساس گزارش بانک مرکزی، وزارت امور اقتصادی و دارایی الزامی به پذیرش کلیه پیشنهادهای دریافتی یا فروش کلیه اوراق عرضه شده در حراج را ندارد. بانک مرکزی سفارشهای دریافت‌‌‌شده را به منظور تصمیم‌گیری به آن وزارتخانه ارسال و وزارتخانه مزبور نسبت به تعیین سفارشهای برنده اقدام می‌کند. در نهایت، عرضه اوراق به تمامی برندگان انجام می‌شود. بانک مرکزی بر اساس قانون بودجه سال 1400 مجاز به خرید و فروش اوراق مالی اسلامی دولت در بازار ثانویه اوراق است. کارگزاری این بانک ضمن تامین زیرساخت معاملات و برگزاری حراج، تعهدی نسبت به حجم و قیمت اوراق مالی اسلامی دولتی فروش‌‌‌رفته نداشته و اوراق مزبور را در بازار اولیه به منظور تامین مالی دولت خریداری نخواهد کرد.
موضع توافق خرید باز در هفته جاری
بررسی آمارهای پولی ایران بیانگر آن است که دولت دوازدهم برای جبران کسری بودجه در ماه‌‌‌های ابتدایی سال سقف برداشت از منابع تنخواه گردان بانک مرکزی را پر کرد. این مساله باعث شد دولت جدید توان برداشت از این منابع را نداشته باشد. «دنیای‌اقتصاد» در گزارش‌های متعددی به بررسی این مساله پرداخته است. برای مثال در گزارش «دستور ایست به ابرنوسان دوم» به این مساله اشاره کرده است که سیاست عدم‌انتشار اوراق به بهانه حمایت از بازار‌‌‌های مالی باعث به وجود آمدن خسارت‌‌‌هایی می‌شود. ضررهایی مانند لطمه زدن به اعتبار سیاستگذار، ضرر زدن به سرمایه‌گذاران و ضربه وارد کردن به بخش واقعی اقتصاد. این در حالی است که دولت می‌تواند با ابزارهای سیاستی خود از حبابی شدن بازارها جلوگیری کند.
با توجه به پیش‌بینی بانک مرکزی از وضعیت نقدینگی در بازار بینبانکی، موضع عملیاتی بانک مرکزی در این هفته توافق خرید باز بوده است. از این رو، بانک به اجرای عملیات بازار باز در قالب توافق بازخرید به مبلغ 3/ 90هزار میلیارد تومان اقدام کرد. بانک مرکزی در چارچوب مدیریت نقدینگی مورد نیاز بازار بینبانکی ریالی، عملیات بازار باز را به‌‌‌صورت هفتگی و موردی اجرا می‌کند. موضع عملیاتی این بانک (خرید یا فروش از طریق ابزارهای موجود) بر اساس پیش‌بینی وضعیت نقدینگی در بازار بینبانکی و با هدف کاهش نوسانات نرخ بازار بینبانکی حول نرخ هدف، از طریق انتشار اطلاعیه در سامانه بازار بینبانکی اعلام می‌شود. متعاقب اطلاعیه مزبور، بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی می‌توانند در راستای مدیریت نقدینگی خود در بازار بینبانکی، نسبت به ارسال سفارش‌‌‌‌‌‌ها تا مهلت تعیین‌‌‌شده از طریق سامانه بازار بینبانکی اقدام کنند. بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی می‌توانند در روزهای شنبه تا چهارشنبه از اعتبارگیری قاعده‌‌‌‌‌‌مند (دریافت اعتبار با وثیقه از بانک مرکزی) مشروط به در اختیار داشتن اوراق مالی اسلامی دولتی و در قالب توافق بازخرید با نرخ سقف دالان نرخ سود (۲۲درصد) استفاده کنند.
