شایعه برکناری رئیس کل، پول ملی ترکیه را دوباره تضعیف کرد
دومینوی ریزش لیر ترکیه
شایعاتی مبنی بر احتمال برکناری رئیس بانک مرکزی ترکیه توسط رئیس‌جمهور این کشور باعث شد تا بار دیگر پول ملی این کشور شاهد کاهش ارزش باشد. در روزهای اخیر ارزش لیر ترکیه در برابر دلار کاهش یافت؛ به‌طوری‌که به مرز نرخ برابری ۹ در برابر دلار رسید و در سطح ۹/ ۸ ایستاد. این کاهش ارزش در پی آن رقم خورد که برخی از منابع از قصد اردوغان برای برکناری رئیس بانک مرکزی این کشور خبر دادند.
اگرچه رئیس دفتر ارتباطات رئیس جمهور ترکیه این شایعات را رد کرد، اما ارزش لیر در واکنش به این خبر شاهد کاهش بود. هرچند رئیس فعلی بانک مرکزی ترکیه به‌عنوان یک گزینه همسو با اردوغان از ابتدای بهار به این سمت رسیده است؛ اما اقدامات بی‌ثبات‌کننده اردوغان در برکناری روسای بانک مرکزی این کشور باعث شده است احتمال برکناری رئیس فعلی بانک مرکزی ترکیه دور از انتظار نباشد. شهاب کافجی اوغلو، رئیس بانک مرکزی ترکیه سومین فردی است که در یک سال گذشته سکاندار این نهاد می‌شود. اردوغان در سال‌های گذشته بارها اعلام کرده که به دنبال کاهش نرخ بهره است. او رئیس پیشین بانک مرکزی ترکیه را در پی افزایش نرخ بهره تا ۱۹درصد از کار برکنار و رئیس فعلی را به جای او انتخاب کرد. با اعلام تورم ۲۵/ ۱۹درصدی ترکیه در ماه سپتامبر، درحالی‌که تحلیلگران انتظار افزایش نرخ بهره را داشتند، رئیس فعلی بانک مرکزی ترکیه یک‌درصد نرخ بهره را کاهش داد. با این حال اخباری مبتنی بر نارضایتی اردوغان بابت دیر انجام شدن کاهش نرخ بهره و قصد او برای برکناری کافجی اوغلو باعث شد تا ارزش لیر در پایین سطح خود نسبت به دلار قرار بگیرد.
لیر در سراشیبی اخبار
روز گذشته نرخ برابری دلار در برابر لیر به نزدیکی عدد ۹ رسید و در ۹۸/ ۸ ایستاد تا پول ملی ترکیه رکورد تاریخی خود را بشکند. این اتفاق در حالی افتاد که روزهای گذشته اخباری از سوی یکی از دستیاران اردوغان مبتنی بر نارضایتی رئیس‌جمهور از عملکرد رئیس بانک مرکزی این کشور منتشر شد و از قصد اردوغان برای برکناری رئیس بانک مرکزی خبر داد. بر این اساس اردوغان از سرعت پایین شهاپ کافچی اوغلو در کاهش نرخ بهره ناراضی است و کاهش یک‌درصدی نرخ بهره در ماه سپتامبر را ناامیدکننده می‌داند. به همین دلیل اردوغان قصد دارد رئیس فعلی بانک مرکزی ترکیه را برکنار کند. همین خبر کافی بود تا پس‌لرزه‌های آن لیر را در پایین‌ترین سطح خود در برابر دلار قرار دهد. در پی این اتفاق، فخرالدین آلتون، رئیس دفتر ارتباطات ریاست جمهوری ترکیه اخبار منتشرشده را شایعه خواند و ضمن رد آنها گفت رئیس‌جمهور این کشور قصدی برای برکناری سکاندار پولی این کشور ندارد. با این حال این تکذیب نیز نتوانست ارزش از دست رفته لیر را بازیابی کند و نرخ برابری دلار در برابر لیر در سطح ۹/ ۸ باقی ماند. عدم تاثیر ارزش لیر نسبت به تکذیب رسمی شایعات را می‌توان نتیجه استبداد رای رئیس جمهور این کشور و اقدام وی به برکناری روسای پیشین بانک مرکزی ترکیه دانست. شهاپ کافجی اوغلو که از بهار سال جاری بر صندلی بانک مرکزی ترکیه تکیه زده، سومین نفری است که در دوازده ماه گذشته به این مقام منصوب شده است.
استبداد رای و نظریات نامتعارف پولی
اردوغان قریب به دو دهه است بر مسند قدرت تکیه زده است و درسطح این کشور، نارضایتی هایی نسبت به او وجود دارد. بحران مالی سال ۲۰۱۸، نرخ تورم دو رقمی و خروج سرمایه باعث شده تا او با چالش‌های مختلفی روبه‌رو باشد. در عین حال او در سیاستگذاری پولی از ایده‌ای غیر متعارف استفاده می‌کند و معتقد است برای کاهش نرخ تورم باید نرخ بهره کاهش بیابد. او نرخ بهره بالا را دشمن توسعه ترکیه می‌داند و قبلا در سخنانش گفته بود اقتصاد ترکیه مشغول مبارزه با مثلث شیطانی «نرخ ارز، نرخ بهره و نرخ تورم» است. او در مسیر پافشاری بر این ایده تا به امروز سه رئیس بانک مرکزی را از کار برکنار کرده و استقلال این نهاد را در سایه استبداد رای خود زیر سوال برده است. او در روز پنج‌شنبه گذشته در سخنرانی خود بر تعهد خود برای کاهش نرخ بهره تاکید کرد. او اعلام کرد: «ما تورم و بهره را همان‌طور که قبلا انجام داده بودیم کاهش می‌دهیم.» او همچنین افزود: «اما این نمی تواند در یک روز اتفاق بیفتد.»
دیوار کوتاه روسای بانک مرکزی
در پی بحران مالی سال ۲۰۱۸ در ترکیه و اوج‌گیری تورم تا سطح ۲۴درصد، مراد چتینکایا، رئیس وقت بانک مرکزی ترکیه نرخ بهره را تا سطح ۲۴ درصد بالا برد. اقدامی که به مذاق اردوغان خوش نیامد و منجر به اختلاف میان رئیس‌جمهور و رئیس بانک مرکزی ترکیه شد. از آنجا که برکناری رئیس بانک مرکزی اقدامی در جهت مخدوش کردن استقلال این نهاد به شمار می‌رود، اردوغان به دنبال استعفای چتینکایا بود؛ در خواستی که از سوی چتینکایا پذیرفته نمی‌شد تا اینکه پس از چندین ماه کشمکش، اردوغان چتینکایا را در تابستان سال ۲۰۱۹ برکنار کرد و مراد اویسال جانشین او شد. نکته جالب اینجاست که کمتر از یک ماه بعد از برکناری چتینکایا تورم ترکیه پس از سه‌سال تک رقمی شد؛ سیاستی که به قربانی شدن وی منجر شد. رئیس جدید بانک مرکزی که در برابر نظرات اردوغان از خود مقاومتی نشان نمی‌داد در پی بحران ناشی از شیوع ویروس کرونا از به‌کارگیری سیاست‌های قاطع پولی با ابزار نرخ بهره امتناع ورزید و باعث شد تا در هفت ماه ابتدایی سال ۲۰۲۰ ارزش لیر بیش از ۳۰درصد از ارزش خود را از دست بدهد. این موضوع باعث شد تا در پاییز سال گذشته اردوغان مراد اویسال را برکنار و ناجی اقبال را به جای او منصوب کند. اقبال با افزایش چند‌مرحله‌ای نرخ بهره توانست بخشی از ارزش لیر را بازیابی کند. او نرخ تورم ترکیه را ۵درصد هدف‌گذاری کرد. در ابتدای بهار سال جاری میلادی درحالی‌که اقبال برای مقابله با کاهش ارزش لیر نرخ بهره را به ۱۹درصد رساند، اردوغان وی را برکنار کرد و شهاب کافجی اوغلو را به جای او به‌عنوان رئیس بانک مرکزی ترکیه تعیین کرد.
رئیس کل جدید و خطر برکناری
کافجی اوغلو مدافع عقاید پولی اردوغان است و از کاهش نرخ بهره بارها دفاع کرده است؛ اما تا کمتر از یک ماه قبل از کاهش نرخ بهره خودداری کرد. در ماه سپتامبر نرخ تورم ترکیه ۲۵/ ۱۹درصد اعلام شد و پس از مدت‌ها نرخ بهره حقیقی ترکیه در محدوده منفی قرار گرفت. درحالی‌که تحلیلگران انتظار داشتند تا نرخ بهره در ترکیه کاهش پیدا کند، کافجی اوغلو یک‌درصد نرخ بهره را کاهش داد و به سطح ۱۸درصد رساند. اقدامی که با واکنش منفی لیر مواجه شد و ارزش آن با کاهش روبه‌رو شد. اقدامات اردوغان طی سال‌های اخیر در برکناری روسای بانک مرکزی باعث شده است تا استقلال این نهاد با آسیب جدی مواجه شود. از همین رو اظهارات اخیر دستیار اردوغان مبتنی بر نارضایتی او از عملکرد رئیس کل بانک مرکزی باعث شد تا لیر به شکل قابل توجهی شاهد کاهش ارزش باشد.
این موضوع به خوبی گویای نتایج برکناری پی‌درپی روسای بانک مرکزی است که منجر به مخدوش شدن استقلال بانک مرکزی این کشور شده است. اگرچه قصد اردوغان برای برکناری کافچی اوغلو به‌طور رسمی تکذیب شده است، اما با این حال برخی از تحلیلگران و فعالان بازار در هفته‌های اخیر گمانه‌زنی کرده‌اند «سمیح تومن» می‌تواند جانشین کافجی اوغلو شود. سمیح تومن یکی از مقامات سابق بانک مرکزی است که در ماه مه به‌عنوان معاون رئیس به این نهاد بازگشت. به گزارش فایننشال‌تایمز، یک بانکدار ارشد ترکیه این احتمال را که سمیح تومن ریاست بانک مرکزی را بپذیرد، رد کرد. او گفت اگر تغییری اتفاق بیفتد، جایگزین کافجی اوغلو کسی خواهد بود که بسیار مطیع‌تر است.
