برای سومین بار متوالی تزریق پولی صورت گرفت

تغییر معادله بازار بین بانکی

دنیای اقتصاد : تحلیل‌های کارشناسی که در ۶ ماهه ابتدای سال با توجه به استقراض دولت از منابع تنخواه‌گردان بانک مرکزی برای تامین حقوق و دستمزد کارکنان دولت و جانمایی منابع مذکور در بازار بین بانکی، دسترسی به منابع آسانتر بود.این موضوع سبب شد تا نرخ سود در بازار بین بانکی در روندی نزولی قرار بگیرد.اما در هفته‌های اخیر معادله سیاست‌گذار تغییر پیدا کرده بدین نحو که با کاهش استقراض و نیز افزایش عرضه اوراق، دسترسی بانک‌ها به منابع کاهش پیدا کرده است.شاهد این موضوع افزایش نرخ سود در بازار بین بانکی در ۵ هفته اخیر است.از سوی دیگر به دلیل اینکه دولت برای پوشش غیرپولی کسری بودجه خود در ادامه سال جاری، روی گزینه حراج اوراق حساب خاصی باز کرده، درنتیجه دسترسی بانک‌ها به منابع برای سیاستگذار اهمیت دارد و این کار را از طریق عملیات ریپو انجام می‌دهد.

مورد دیگر اینکه در آخرین مرحله از عملیات بازار باز، برای سومین هفته متوالی، عملیات تزریق نقدینگی انجام شد. از این‌رو بانک مرکزی با اجرای عملیات بازار باز در قالب قرارداد توافق بازخرید ریپو به مبلغ 04/ 19هزار میلیارد تومان با سررسید هفت‌روزه با حداقل نرخ 19درصد موافقت کرد. به عبارت دیگر تزریق منابع از سوی سیاستگذار برای کنترل نرخ سود در دالان و بازگشت نرخ بازار بین بانکی به شرایط تعادلی است. مورد دیگر اینکه میزان مداخله سیاستگذار در 5 هفته اخیر در قالب تسهیلات قاعده‌مند کاهش پیدا کرده که به معنای کفایت منابع در بازار بین بانکی وجود داشته است. علاوه بر عملیات بازار باز، در هفته مذکور، 5 بانک‌ و موسسات اعتباری از اعتبارگیری قاعده‌مند در مجموع به ارزش 5/ 9هزار میلیارد تومان استفاده کردند. افزون بر این، تحلیل آمارهای رسمی نشان می‌دهد تا نیمه دوم مهر سال جاری در مجموع 63 هزار میلیارد تومان نقدینگی با نرخ زیر 20درصد از طریق عملیات بازار باز تزریق‌شده و همچنین به میزان 79/ 62 هزار میلیارد تومان منابع از بازار بین‌بانکی جذب شده است. در مجموع می‌توان گفت بانک مرکزی به‌صورت خالص معادل 200 میلیارد تومان تزریق منابع تا دومین هفته مهرماه سال جاری انجام داده است. در نهایت اینکه پس از 14 هفته متوالی، بالاخره مجموع تزریق نقدینگی از مجموع جذب منابع، سبقت گرفت.

 جزئیات مرحله بیست‌وهشتم عملیات بازار باز

بانک مرکزی در گزارشی جزئیات جدیدترین مرحله از عملیات بازار باز در سال جاری را منتشر کرد. این مرحله بیست‌وهشتمین مرحله از انجام عملیات مذکور در سال جاری محسوب می‌شود. این نهاد پولی در راستای مدیریت نقدینگی مورد نیاز بازار بین‌بانکی ریالی، عملیات بازار باز را به‌صورت هفتگی اجرا می‌کند. موضع عملیاتی بانک‌‌مرکزی در این هفته، تزریق نقدینگی بود. بعد از 18 هفته که عملیات مکش پول توسط سیاستگذار اتخاد شد، برای سومین‌بار متوالی عملیات تزریق نقدینگی به‌کار گرفته شد. بنا بر گزارش‌های رسمی، 9 ‌بانک و موسسه اعتباری غیربانکی در حراج مذکور شرکت کردند. در سفارش مذکور بانک‌ها و موسسات مالی، سفارش خرید اوراق مالی اسلامی دولتی در مجموع به ارزش 04/ 19هزار میلیارد تومان در قالب توافق بازخرید‌ (ریپو) تا مهلت تعیین‌شده از طریق سامانه بازار بین‌بانکی به بانک‌‌مرکزی ارسال کردند. سیاستگذار پولی با توجه به پیش‌بینی خود از وضعیت نقدینگی در بازار بین‌بانکی، موضع عملیاتی تزریق نقدینگی را اتخاذ کرد. این موضع با هدف کنترل و کاهش نوسانات نرخ بازار بین بانکی حول نرخ هدف، از سوی سیاستگذار پولی گرفته می‌شود. از این‌ رو بانک مرکزی به اجرای عملیات بازار باز در قالب توافق بازخرید به مبلغ 04/ 19هزار میلیارد تومان با سررسید هفت روزه با حداقل نرخ 19درصد موافقت کرد.

علاوه بر عملیات بازار باز، در هفته مذکور، 5 بانک‌ و موسسه اعتباری از اعتبارگیری قاعده‌مند در مجموع به ارزش 5/ 9 هزار میلیارد تومان استفاده کردند. در این دوره، مبلغ 32/ 14هزار میلیارد تومان از ریپوی انجام‌شده در قالب اعتبارگیری قاعده‌مند سررسید شد. مورد دیگر کاهش مداخله بانک‌‌مرکزی در قالب تسهیلات قاعده‌مند از هفته سوم شهریور به بعد است. این موضوع به‌ معنای بهتر‌شدن وضعیت ترازنامه بانک‌ها نیست؛ چون تمیز شدن ترازنامه بانک‌ها در کوتاه‌مدت و بدون اعمال سیاست‌های اصلاحی در سیستم بانکی کشور اتفاق نمی‌افتد و اگر بهبودی حاصل می‌شد این نرخ به میزان 22 درصد نبود، بلکه این موضوع به‌معنای وجود ذخایر کافی در بازار بین بانکی است. از این‌رو می‌توان گفت در هفته‌هایی که میزان مداخله بانک مرکزی کاهش یافته، ذخایر کافی در بازار بین بانکی وجود داشته است. به عبارت دیگر کفایت منابع در بازار بانکی کشور وجود داشته است.

  سبقت گرفتن تزریق منابع

بررسی آمارهای رسمی نشان می‌دهد از ابتدای سال تا به حال عملیات بازار باز در 28 مرحله ‌انجام شده است؛ به‌نحوی‌که در این بازه زمانی در مجموع موضع بانک مرکزی در 9 هفته سیاست تزریق نقدینگی، در 13‌ هفته جذب نقدینگی و در 6 هفته نیز اقدامی انجام نداده است. این موضوع نشان می‌دهد بانک مرکزی با توجه به رصد منابع در بازار بین بانکی در هر هفته سیاست خود را انتخاب می‌کند؛ به‌نحوی‌که در هفته‌هایی که بانک‌ها با کاهش منابع در بازار بین بانکی روبه‌رو هستند، سیاست بانک مرکزی تزریق نقدینگی به وسیله عملیات ریپو و از سوی دیگر در هفته‌هایی که این بازار با افزایش منابع مواجه است، سیاست این نهاد پولی در راستای مدیریت نقدینگی، عملیات ریپوی معکوس است. در سه هفته اخیر سیاستگذار پولی، کاهش منابع را در بازار بین‌بانکی را تشخیص داد و از این‌رو موضع خود را بر انجام عملیات ریپو بنا نهاد. تزریق منابع از سوی سیاستگذار برای کنترل نرخ سود در دالان و بازگشت نرخ بازار بین بانکی به شرایط تعادلی است. علاوه بر این، تحلیل آمارهای رسمی نشان می‌دهد تا هشتمین روز از مهرماه سال جاری در مجموع 63هزار میلیارد تومان نقدینگی با نرخ زیر 20درصد از طریق عملیات بازار باز تزریق‌شده و همچنین به میزان 79/ 62هزار میلیارد تومان منابع از بازار بین‌بانکی جذب شده است. در مجموع می‌توان گفت بانک مرکزی به‌صورت خالص معادل 200میلیارد تومان تزریق منابع تا نیمه اول مهرماه سال جاری انجام داده است. نکته آخر اینکه پس از 14 هفته متوالی، بالاخره مجموع تزریق نقدینگی از مجموع جذب منابع، سبقت گرفت.

 تحلیل اقدامات سیاستگذار

بررسی تاریخچه این نرخ از ابتدای سال نشان می‌دهد نرخ مذکور با کاهش پله‌ای از میزان 9/ ‌19درصد در 11 فروردین به میزان 95/ ‌17درصد در 17 تیر رسیده بود که کمترین میزان از ابتدای سال بوده است. اما در هفته منتهی به 24 تیرماه افزایشی شد و به سطح 18درصد بازگشت‌ (معادل 31/ 18 درصد). این موضوع نشان می‌دهد با اجرای عملیات مکش پولی توسط عملیات ریپوی معکوس در هفت هفته متوالی، نرخ سود بازار بین بانکی به این موضوع واکنش نشان داد و پس از سه هفته متوالی، نرخ سود افزایش یافت. سومین واکنش بازار بین بانکی به عملیات مکش پولی در چهارمین روز از شهریور ماه سال جاری رخ داد. از این تاریخ به بعد نرخ سود در روندی صعودی قرار گرفت و از میزان 29/ 18درصد در 4چهارم شهریور به 35/ 19درصد در هشتم مهر رسید. به‌نظر می‌رسد که عملیات ریپوی معکوس در هفته‌های اخیر توانسته اثر منابع مازاد بازار بین بانکی را تا حد زیادی بگیرد؛ به‌نحوی‌که در سه هفته اخیر موضع تزریق نقدینگی را اتخاذ کرده است. شاهد دیگر از این موضوع، افزایش نرخ سود بازار بین بانکی در پنج هفته منتهی به هشتم مهر است.

کارشناسان اقتصادی بر این باورند که در نیمه اول سال جاری کسری بودجه دولت را مجبور به استقراض مالی از منابع بانک مرکزی کرد. با توجه به استقراض دولت و جانمایی منابع مذکور در بازار بین بانکی، دسترسی به منابع آسان‌تر بود. این موضوع سبب شد تا نرخ سود در بازار بین بانکی در روندی نزولی قرار بگیرد. اما در هفته‌های اخیر معادله سیاستگذار تغییر پیدا کرده؛ به این نحو که با کاهش استقراض و نیز افزایش عرضه اوراق، دسترسی بانک‌ها به منابع کاهش پیدا کرده است. این موضوع سبب افزایش نرخ سود در بازار بین بانکی از چهارم شهریور است. مورد دیگر اینکه به‌دلیل اینکه دولت برای پوشش غیرپولی کسری بودجه خود در ادامه سال جاری، بر روی گزینه حراج اوراق حساب خاصی باز کرده، در نتیجه دسترسی بانک‌ها به منابع برای سیاستگذار اهمیت دارد و این کار را از طریق عملیات ریپو در بازار بین بانکی انجام می‌دهد.