شفافسازی ابهامات خبر «خرید سوخت قاچاق»
اشاره وزیر نفت به طرح «رزاق» بود
در این اطلاعیه آمده است: «با توجه به نقل‌قولی از وزیر نفت مبنی‌بر اینکه روزانه ۹میلیون لیتر سوخت از قاچاقچیان خریداری می‌شود، این ادعا تکذیب می‌شود. سوخت مورد‌نیاز کشور از بازارهای جهانی و تامین‌‌‌‌‌‌کنندگان معتبر بین‌المللی خریداری و وارد می‌شود و با توجه به شرایط تحریم‌ها و احتمال سوءاستفاده دشمنان، جزئیات این عملیات قابل‌بیان نیست.»
در ادامه، اطلاعیه اشاره دارد که «در سال‌های گذشته، طرح‌هایی همچون رزاق (معیشت مرزنشینان) برای ساماندهی قاچاق سوخت در مناطق مرزی کشور اجرایی شد که اظهارات وزیر نفت به این طرح‌ها مربوط است. بدون‌شک دولت سیزدهم در راستای پیشگیری و مقابله با قاچاق سوخت، منابع حاصل از این اقدامات را برای بهبود رفاه و توسعه مناطق مرزی کشور تخصیص می‌دهد، همچنین طرح خرید سوخت از تعاونی‌‌‌‌‌‌های مرزنشینان به‌عنوان یک گزینه مطرح‌شده و هنوز تصمیم نهایی در این‌خصوص اتخاذ نشده‌است.» این اطلاعیه در پایان تاکید می‌کند: «قاچاق سوخت از مسائل دیرینه است که به دلیل تفاوت شدید قیمت فرآورده‌های نفتی در کشورهای همسایه، ابعاد اقتصادی، اجتماعی و امنیتی دارد. ورود رئیس‌‌‌‌‌‌جمهور به این موضوع و مطرح‌کردن آن در افکار عمومی نشان‌دهنده رویکرد فعال و مسوولانه دولت چهاردهم در مقابله با قاچاق سوخت است. بر اساس دستور رئیس‌‌‌‌‌‌جمهور و پیرو نشست‌های مختلف، دستگاه‌های مسوول در حال همکاری برای تدوین و اجرای برنامه جامع‌عملیاتی به‌منظور کاهش آثار سوء قاچاق سوخت هستند.» این اطلاعیه؛ در واقع در پاسخ به سخنان علیرضا سلیمی، سخنگوی هیات‌رئیسه مجلس شورای‌اسلامی منتشر شد که به نقل از وزیر نفت گفته بود؛ « وزارت نفت روزانه ۹میلیون لیتر سوخت از قاچاقچیان خریداری می‌کند.» سلیمی در این‌باره تصریح کرد؛ این اظهارات وزیر نفت در جلسه مجلس ثبت و ضبط شده‌است. او افزود: «اگر در کشور سازوکار صحیحی وجود داشت، چنین اتفاقی نمی‌توانست رخ دهد و در صورتی‌که چنین اتفاقی می‌‌‌‌‌‌افتاد، باید یک بحران سیاسی، خبری و قضائی بزرگ ایجاد می‌شد و متهمان این پرونده در مقابل دوربین‌‌‌‌‌‌های تلویزیونی محاکمه می‌شدند.»
طرحی به‌نام «رزاق»
آنطور که افراد مطلع در وزارت نفت گفتند؛ این صحبت‌های وزیر به طرحی با نام «رزاق» اشاره دارد که در دوره ریاست‌جمهوری قبل و از سوی وزارت کشور به اجرا درآمد. مطابق این طرح یکسری تعاونی در استان‌های مرزی مثل کردستان، سیستان و بلوچستان و خراسان‌جنوبی به‌منظور فروش سوخت گازوئیل و نفت سفید در بازارهای مرزی تاسیس شد. بر اساس این گفته‌ها میزان سوخت تحویلی به این تعاونی‌ها برابر ۵ تا ۶میلیون لیتر در روز بوده‌است که وزارت نفت از همان زمان مکلف‌شده حواله این میزان سوخت تعیین‌شده از سوی وزارت کشور را به آنها ارائه دهد. طبق این سخنان، این‌ها شرکت‌های تعاونی شناخته‌شده‌ای هستند و دو تا سه سال‌است که در چارچوب این طرح فعالیت می‌کنند و حالا وزیر نفت اعلام‌کرده؛ طرحی برای خرید مجدد این سوخت از شرکت‌های تعاونی تدوین می‌شود. طرح رزاق در مرداد سال۱۴۰۱ اجرا شد. از همان ابتدا اهداف این طرح کاهش اثرات خشکسالی، جلوگیری از مهاجرت مرزنشینان و همینطور کاهش قاچاق سوخت اعلام شد. بر همین اساس این طرح شامل افرادی می‌شد که به مدت ۵سال در فاصله ۲۰کیلومتری مرز سکونت داشتند. همچنین افراد مشمول باید ایرانی، متاهل، فاقد شغل و فاقد درآمد باشند. گفته‌شده که هزینه ناشی از فروش سوخت به‌حساب دولت واریز و سپس بین افراد ذی‌نفع تقسیم می‌شود.
به‌طور دقیقتر در این طرح مردم با نظارت نماینده سازمان همیاری شهرداری‌‌‌‌‌‌ها، سوخت مازاد بر مصرف خود را به‌جایگاه‌های مشخص‌شده در منطقه تحویل ارتش می‌دهند، پس از آن از مرز تعیین‌شده صادرات سوخت توسط ارتش انجام می‌شود و پس از مدتی هزینه خریداری سوخت به‌حساب ذی‌نفعان و فروشندگان سوخت واریز می‌شود. البته بعدها اعلام شد که سود حاصل از اجرایی‌‌‌‌‌‌سازی این طرح، مستقیما به‌حساب مردم منطقه واریز نمی‌شود بلکه برای ایجاد اشتغال ماندگار و تقویت زیرساخت‌های حوزه شمال استان بهره‌‌‌‌‌‌برداری می‌شود. عدم‌شفافیت این طرح طی این دوسال همواره مورد نقد مسوولان این استان بوده‌است. در یک مورد امام جمعه شهرستان زابل در این رابطه سوال کرده‌بود: چرا سود طرح به‌اصطلاح «رزاق» برعکس از سیستان خارج و در مشهد هزینه می‌شود؟
یکی از اهداف اصلی این طرح «کاهش قاچاق سوخت» عنوان می‌شد که در این زمینه هم اما و اگرهایی وجود دارد. مدیرعامل سازمان همیاری شهرداری‌‌‌‌‌‌های استان سیستان و بلوچستان نیز در این رابطه گفته است: چیزی که برآورد شده روزانه بیش از ۱۰میلیون لیتر سوخت از مرز خارج می‌شود و ما فقط ۱۰درصد آن را موفق شدیم در طرح ساماندهی سوخت بیاوریم و ۹۰درصد باقی‌مانده همچنان توسط افرادی از مرز خارج می‌شود. با این‌حال علی گرامی، نفع همین میزان از ساماندهی سوخت را بسیار چشمگیر ارزیابی‌کرده و گفته بود: همین ۱۰درصد سوخت سازماندهی‌شده موجب‌شده یکسری زیرساخت‌هایی که به سود استان است و ضرورت دارد، اتفاق افتاده و از این سود حتی پول مستقیم هم به خانواده‌‌‌‌‌‌ها داده شده‌است.
وی گفته‌بود: استان سیستان و بلوچستان از لحاظ مسافت با استان‌های دیگر فاصله زیادی دارد و اگر شخصی به‌عنوان سرمایه‌دار بخواهد وارد این خطه شود اولین چیزی که به آن توجه دارد تسهیل رفت و آمد است که ضرورت این کار برمی‌گردد به برقراری پرواز به منطقه که به همین جهت در طول این مدت بیش از یک سال است که در این استان حضور دارم و اولین قدمی که برداشتیم این است که از سود این طرح در همین راستا هزینه شده‌است. گرامی همچنین به بازسازی و اورهال دو فروند هواپیمای فرودگاه شهر تفتان از محل سود این طرح اشاره کرده بود.
