هند و روسیه بر سر بزرگترین معامله نفتی تاریخ به توافق رسیدند
گذار هند از تحریم نفت روسیه
ابعاد قرارداد با هند
یک منبع آگاه به رویترز گفت؛ قرارداد جدید، تقریبا نیمی از صادرات نفت دریایی روسنفت از بنادر روسیه را شامل می‌شود. این قرارداد یک گام توسعه‌‌‌‌‌ای به‌موقع برای ولادیمیر پوتین، رئیس‌‌‌‌‌جمهور روسیه خواهد بود، چراکه کشورهای اروپایی به‌دنبال یافتن مسیری برای کاهش وابستگی خود به گاز روسیه هستند. اتحادیه اروپا به تازگی اعلام کرد؛ برای اعمال تحریم‌های جدید برای مبارزه با «ناوگان سایه» روسیه و فهرست سیاه ده‌‌‌‌‌ها تانکر نفت و گاز که به مسکو کمک‌کرده تا میلیاردها دلار از فروش غیرقانونی سوخت‌های فسیلی به‌دست آورد، به توافق رسیده‌است.
تحریم‌های غرب به هند این امکان را داده که حجم عظیمی از هیدروکربن‌‌‌‌‌های صادراتی روسیه را جذب کند. رابطه جدید اقتصادی بین دو کشور باعث‌شده دهلی‌‌‌‌‌نو صادرات خود به مسکو را به‌ویژه در بخش‌های فناوری پیشرفته نیز افزایش دهد. اویل‌‌‌‌‌پرایس با انتشار گزارشی در این ارتباط نوشت، قرارداد سالانه ۱۳میلیارد دلاری روسنفت با صنایع ریلاینس هند، مشارکت دو کشور را با واردات ۵۰۰هزار بشکه در روز نفتخام از سوی طرف هندی تقویت می‌کند. این قرارداد حجم بزرگی از صادرات نفتخام روسنفت از طریق دریا را شامل شده و باعث افزایش رقابت برای تولیدکنندگان بزرگ نفت واقع در حوزه نفت‌خیز خلیج‌‌‌‌‌فارس می‌شود. اویل‌‌‌‌‌پرایس در ادامه می‌نویسد؛دولت جدید ترامپ ممکن است قراردادهای نفتی اخیر روسیه را به‌عنوان بخشی از اهداف تحریمی خود مدنظر قرار دهد. شرکت روسنفت قرارداد عرضه نفتخام سالانه ۱۳میلیارد دلاری را با غول پایین‌دستی هند، ریلاینس‌‌‌‌‌اینداستریز (Reliance Industries) امضا‌کرده که بر اساس مفاد آن، مسکو متعهد به عرضه ۵۰۰هزار بشکه در روز به مدت ۱۰سال خواهد بود. این قرارداد معادل ۰.۵درصد از کل حجم عرضه جهانی نفت را شامل شده و بزرگترین توافق تجاری بین روسیه و هند در تاریخ مراودات دو کشور محسوب می‌شود.
مسکو به‌دنبال خریدار جدید
روسیه که با تحریم‌های غرب به‌ویژه متمرکز بر صادرات نفت خود مواجه است، فعالانه به‌دنبال مشتریان جایگزین و در عین‌حال پایدار است. هند از زمان حمله روسیه به اوکراین در سال۲۰۲۲ میلادی، به بزرگترین واردکننده نفت روسیه تبدیل شده و از تخفیف‌های خرید نفتخام در حدود ۳ تا ۴ دلار به ازای هر بشکه سود می‌برد. این قرارداد همکاری و مراودات تجاری بین روسیه و هند را مستحکم‌کرده و در عین‌حال می‌تواند به‌صورت بالقوه، موجب افزایش اصطکاک بین اعضای اوپک‌‌‌‌‌پلاس شود. روسیه با امضای این قرارداد، به سهم بازار تولیدکنندگان نفت خلیج‌‌‌‌‌فارس که یک بازار با افق رشد کلیدی است، تعرض کرده‌است. در این میان، دو کشور نفت‌خیز عربستان‌سعودی و امارات با رقابت شدیدتری روبه‌رو هستند، به‌ویژه از آنجاکه این قرارداد بخش قابل‌توجهی از تقاضای نفت هند را پوشش می‌دهد.
ریلاینس تقریبا ۲۰ تا ۲۱محموله نفتخام در ابعاد افرامکس و معادل سه محموله نفت‌کوره در ماه در پالایشگاه «جام‌‌‌‌‌نگر» خود پذیرش می‌کند. در این میان، قیمت‌گذاری نفت برای آغاز این قرارداد، از اهمیت بالایی برخوردار خواهد بود. ریلاینس اکنون حدود ۵۰درصد از صادرات دریایی روسنفت را به خود اختصاص‌داده و میزان مصرف خود را با رشد محسوس، به میانگین ۴۰۵هزار بشکه در روز در سال۲۰۲۴ میلادی، نسبت به ۳۸۸هزار و ۵۰۰ بشکه در روز در سال۲۰۲۳ رسانده است، با این‌حال این مشارکت با خطرات ناشی از سوی تحریم‌های فزاینده مصوب ایالات‌‌‌‌‌متحده، بریتانیا و اتحادیه اروپا مواجه است؛ تحریم‌هایی که علیه مشتریان نفت روسی مانند هند و چین تشدید می‌شوند. این در حالی است که در مجموع، صادرات نفت روسیه کاهش‌یافته‌است. سطح صادرات نفت این کشور با ۱۲۰هزار بشکه در روز کاهش، به ۷.۳۳میلیون بشکه در روز در نوامبر گذشته رسید. به‌رغم کاهش ۷درصدی مجموع درآمد صادراتی روسیه، درآمدهای نفتی این کشور همچنان بالاتر از حد پیش‌بینی‌شده ۱۴.۵۶میلیارد دلاری است. تحریم‌های غرب همچنین بر عملیات مرتبط با LNG روسیه در قطب‌شمال تاثیر می‌گذارد. به‌عنوان مثال، کریستف دو‌‌‌‌‌مارگریه، کشتی پیشرفته حملLNG با قابلیت گذر از میان یخ، به دلیل دسترسی محدود به‌کارخانه‌‌‌‌‌های کشتی‌‌‌‌‌سازی و قطعات یدکی اروپایی با مشکلات عملیاتی بسیاری مواجه است. این کشتی همزمان با آغاز پاییز ازکار افتاده و هم‌اکنون قادر به حمل محموله‌‌‌‌‌های LNG یامال نیست.
پیشینه روابط انرژی
روابط انرژی میان روسیه و هند از دوران اتحاد جماهیر شوروی آغاز شد و همواره یکی از محورهای کلیدی همکاری‌های استراتژیک دو کشور بوده‌است. در دهه‌های۱۹۵۰ و ۱۹۶۰، شوروی با انتقال تکنولوژی و ساخت پالایشگاه‌های نفتی به توسعه زیرساخت‌های انرژی هند کمک کرد. این همکاری‌ها عمدتا در قالب پروژه‌های صنعتی و انتقال فناوری انجام می‌شد و شوروی به‌عنوان یکی از تامین‌‌‌‌‌کنندگان اصلی نفت و گاز هند نقش داشت. در این دوران، شوروی از طریق پروژه‌های مشترک، وابستگی هند به انرژی را کاهش داد و پایه‌‌‌‌‌های مشارکت بلندمدت میان دو کشور را تقویت کرد. پس از فروپاشی شوروی در سال۱۹۹۱، روسیه جایگاه خود را به‌عنوان یک شریک کلیدی در تامین انرژی هند حفظ کرد. در دهه‌های ۱۹۹۰ و ۲۰۰۰، روابط انرژی میان دو کشور عمیق‌تر شد و هند سرمایه‌گذاری‌های قابل‌توجهی در میادین نفت و گاز روسیه، به‌ویژه در مناطق سیبری و ساخالین، انجام داد، همچنین واردات گاز طبیعی مایع‌‌‌‌‌شده(LNG) از روسیه افزایش‌یافت. در همین زمان، همکاری‌ها در زمینه انرژی هسته‌‌‌‌‌ای نیز شتاب گرفت و پروژه‌های بزرگی نظیر نیروگاه هسته‌‌‌‌‌ای کودانکولام در ایالت تامیل‌‌‌‌‌نادو به مرحله اجرا رسید. در سال‌های اخیر، به‌ویژه پس از آغاز جنگ اوکراین در سال۲۰۲۲، روابط انرژی دو کشور وارد مرحله جدیدی شده‌است. تحریم‌های غرب علیه روسیه، این کشور را به سمت بازارهای آسیایی، به‌ویژه هند و چین سوق داد. هند از این فرصت برای خرید نفتخام روسیه با تخفیف‌های ویژه استفاده کرد. این همکاری به هند کمک کرد تا هزینه‌های انرژی خود را کاهش دهد و امنیت انرژی خود را تقویت کند. از سوی دیگر، روسیه توانست بخشی از تاثیر تحریم‌های غرب را جبران کند. چشم‌‌‌‌‌انداز آینده روابط انرژی میان روسیه و هند روشن به‌نظر می‌رسد. توسعه‌تجارت LNG، سرمایه‌گذاری مشترک در انرژی‌های تجدیدپذیر و تقویت همکاری‌ها در زمینه امنیت انرژی از جمله محورهای مهم این روابط خواهد بود. با توجه به تقاضای روبه‌رشد انرژی در هند و تلاش روسیه برای کاهش وابستگی به بازارهای غربی، این همکاری‌ها پتانسیل بالایی برای گسترش دارد.
