چرا اتحادیه اروپا همچنان گاز روسیه را خریداری می‌کند؟
فراز و فرود گاز قارهسبز
چشم‌‌‌‌‌‌پوشی اروپا از نفت روسی
هنگامی که جنگ اوکراین آغاز شد، رهبران اروپایی مجبور شدند از وابستگی طولانی‌مدت خود به گاز و نفت روسیه عبور کنند. در این میان، گاز جایگاه ویژه‌ای داشت، زیرا تنها در سال۲۰۲۱، برابر با ۳۴درصد از گاز مصرفی اتحادیه اروپا از روسیه تامین می‌شد. کشورهای اروپای مرکزی و شرقی به‌‌‌‌‌‌ویژه، بیشتر به گاز روسی وابسته‌بودند. زمانی‌که اتحادیه اروپا ممنوعیتی در خرید حامل‌های انرژی با مبدا روسیه را مطرح کرد، صدراعظم آلمان به‌سرعت مخالفت خود را با این طرح اعلام کرد. وی استدلال کرد: «اروپا چاره‌‌‌‌‌‌ای ندارد جز آنکه فرآیند تامین انرژی مورد‌نیاز خود را از تحریم‌ها مستثنی کند. در حال‌حاضر تامین انرژی اروپا برای تولید گرما، حمل‌ونقل، تامین برق و انرژی مورد‌نیاز بخش صنعت، به هیچ‌طریق دیگری ممکن به‌نظر نمی‌رسد.»
سودجویی روسیه از نیاز اروپا
در آن‌سوی میدان، ولادیمیر پوتین از این مساله نهایت بهره‌‌‌‌‌‌برداری را کرد. در طول سال۲۰۲۲، روسیه واردات گاز به اروپا را کاهش داد. رهبران اروپایی از کمبود انرژی در زمستان نگران بودند. کمبود سوخت در سطح قارهسبز، در مقام عمل اما هرگز محقق نشد، اما مساله مهم‌تر این بود که اتحادیه اروپا هرگز گاز روسیه را بهصورت صددرصدی، تحریم نکرد. بنجامین‌‌‌‌‌‌هیلگنستاک از دانشکده اقتصاد کی‌یف، می‌گوید: «این هرگز یک تحریم به‌حساب نمی‌آید.» او به دویچه‌‌‌‌‌‌وله گفت: این تصمیم داوطلبانه کشورها و تصمیمی هوشمندانه بود که عرضه و تقاضا را متنوع کنند تا دیگر مساله انرژی، موضوعی با قابلیت با‌‌‌‌‌‌ج‌‌‌‌‌‌گیری از سوی روسیه نباشد.
واردات LNG
بر اساس داده‌های رسمی اتحادیه اروپا، سهم واردات گاز کشورهای مشتری خط لوله روسیه از ۴۰درصد کل گاز در سال۲۰۲۱ به حدود ۸درصد در سال۲۰۲۳ کاهش یافته‌است. گازی که می‌شد آن را با کشتی و در قالبی دیگر نیز حمل کرد، سهم کل گاز صادراتی روسیه در اتحادیه اروپا در سال‌گذشته، معادل ۱۵درصد بود. یکی از راه‌های اصلی کاهش وابستگی اتحادیه اروپا به گاز روسیه، افزایش واردات LNG از کشورهایی مانند ایالات‌‌‌‌‌‌متحده و قطر بود، با این حال این راه‌حل به‌‌‌‌‌‌طور ناخواسته منجر به افزایش معنادار LNG صادراتی روسیه به مقصد اروپا و البته با تخفیف‌هایی جذاب شد. با استناد به گزارش موسسه Kpler، روسیه در حال‌حاضر دومین تامین‌‌‌‌‌‌کننده LNG اتحادیه اروپا است. واردات LNG از روسیه ۱۶درصد از کل عرضه LNG اتحادیه اروپا در سال۲۰۲۳ را به خود اختصاص داد که در مقایسه با مقداری که روسیه در سال۲۰۲۱ به اتحادیه اروپا فروخت، ۴۰درصد افزایش را نشان می‌دهد. حجم واردات LNG در سال۲۰۲۳ نسبت به سال۲۰۲۲ اندکی کاهش‌یافته‌است، اما داده‌های سه‌ماهه اول سال۲۰۲۴ نشان می‌دهد که صادرات LNG روسیه به اروپا نسبت به مدت مشابه سال‌قبل، مجددا ۵درصد افزایش داشته‌است.
فرانسه، اسپانیا و بلژیک از بزرگ‌ترین واردکنندگان بوده‌اند. این سه کشور ۸۷درصد از LNG واردشده به اتحادیه اروپا در سال۲۰۲۳ را به خود اختصاص دادند. واقعیت این است که حجم قابل‌توجهی از این LNG وارداتی، مورد‌نیاز بازار داخلی اروپا نبوده و قبل از صادرات مجدد به کشورهای ثالث در سرتاسر جهان در بنادر اروپایی جابه‌‌‌‌‌‌جا می‌شود و در نتیجه در این میان، تنها برخی از دولت‌ها و شرکت‌های اتحادیه اروپا از تجارت این کالای استراتژیک، منتفع می‌شوند. هیلگنستاک گفت: «حجم زیادی از LNG صادراتی روسیه که به اروپا می‌رود، فقط از یک کشتی به کشتی دیگر منتقل می‌شود، بنابراین این موضوع ربطی به تامین گاز طبیعی برای مصرف داخلی اروپا ندارد.» طبق گزارش اخیر مرکز تحقیقات انرژی و هوای پاک (CREA)، حدود یک‌‌‌‌‌‌چهارم واردات LNG اروپا از روسیه یعنی معادل ۲۲درصد، در سال۲۰۲۳ به بازارهای جهانی منتقل شد.
پتراس‌‌‌‌‌‌کاتیناس، تحلیلگر انرژی در CREA به دویچه‌‌‌‌‌‌وله گفت: این LNG بیشتر به کشورهای آسیایی عرضه و فروخته شده‌است، در نتیجه چندین عضو اتحادیه اروپا، مانند سوئد، فنلاند و کشورهای حوزه بالتیک، بر این اتحادیه فشار می‌‌‌‌‌‌آورند تا ممنوعیت کامل بر تجارت LNG صادراتی روسیه اعمال کنند، اقدامی که البته مستلزم توافق همه کشورهای عضو است. مذاکرات اتحادیه اروپا در حال‌حاضر بر ممنوعیت صادرات مجدد LNG روسیه از بنادر اروپایی متمرکز است. به گزارش خبر‌‌گزاری بلومبرگ، تحریم پروژه‌های کلیدی LNG روسیه مانند قطب‌شمال ۲، پایانه UST Luga LNG و کارخانه مورمانسک نیز در حال بررسی است. هیلگنستاک گفت: «ما باید هرگونه تجارت مرتبط با LNG روسیه را ممنوع کنیم. ما اعتقاد نداریم که LNG روسیه نقش مهمی برای تامین گاز اروپا ایفا می‌کند، در شرایطی که می‌توان آن را به‌راحتی از از منابع دیگر جایگزین کرد.» مطالعه سال۲۰۲۳ توسط اندیشکده بروگل نیز این تحلیل را تایید می‌کند، با این حال ایسر، نهاد تنظیم‌‌‌‌‌‌کننده و ناظر بر انرژی اتحادیه اروپا، اخیرا هشدار داده‌است که هرگونه کاهش واردات LNG از مبدا روسیه باید «بهصورت تدریجی» انجام شود تا از ورود شوک ناخواسته انرژی به اروپا جلوگیری شود.
