در سال ۲۰۲۳، انتشار گازهای گلخانهای به رکورد بی‌سابقه ۳۷ میلیارد و ۴۰۰ میلیون تن رسید
پارادوکس افزایش رشد انتشار کربن
در حالی که برخی مناطق مانند اتحادیه اروپا و ایالات متحده گام‌هایی را با هدف کربن‌زدایی برداشتهاند، انتشار گازهای گلخانهای در کشور‌های در حال توسعه مانند هند و چین، اقدامات اروپا را کاملا بی‌اثر کرده است.
تکثیر منابع انرژی تجدیدپذیر
به‌رغم این چالش‌‌‌ها، گزارش آژانس بین‌المللی انرژی همچنان رنگ و بوی امید دارد و کارشناسان این موسسه معتقدند کاهش انتشار گازهای گلخانهای مرتبط با انرژی با تکثیر منابع انرژی تجدیدپذیر رابطه مستقیم دارد. با این حال، سایر کارشناسان انرژی بر این باورند که تسریع انتقال به آیندهای بدون کربن نیاز به رویکردی جامع شامل مداخلات سیاسی، نوآوریهای تکنولوژیکی، و همکاری بین‌المللی دارد. گزارش اخیر آژانس بین‌المللی انرژی مبین روایت پیچیده‌‌‌ای پیرامون انتشار دی‌‌‌اکسید کربن است و تاثیر متقابل عوامل موثر بر مسیر انتشار در سراسر دنیا را نشان میدهد. به‌رغم گام‌‌‌های معنا داری که در برخی از اقتصادهای پیشرفته به سمت محدود کردن استفاده از سوختهای فسیلی برداشته شده، این روند فراگیر تصویر نگران‌‌‌کننده‌‌‌ای از رشد بیوقفه انتشار گازهای گلخانهای ترسیم میکند که نشان‌‌‌دهنده مقطعی حیاتی در تلاشهای جمعی بشر برای کاهش تغییرات اقلیمی است. در سال ۲۰۲۳، انتشار جهانی کربن از رقم بی‌سابقه ۳۷ میلیارد تن فراتر رفت که نسبت به سال قبل ۱.۱درصد افزایش نشان میدهد. این افزایش در انتشار گازهای گلخانهای که عمدتا ناشی از افزایش مصرف سوختهای فسیلی ناشی از خشکسالی و افزایش تقاضای انرژی است، بر ناهماهنگی اقدامات انجام شده با الزام کاهش انتشار گازهای گلخانهای تا حدود ۴۵درصد تا سال ۲۰۳۰ برای جلوگیری از فاجعه‌‌‌بارترین تاثیرات تغییرات آب و هوایی تاکید میکند.
اکوسیستم‌های ظریف سیاره
با توجه به اینکه دمای هوا در حال حاضر حداقل ۱.۱ درجه سانتی‌گراد بالاتر از سطح قبل از صنعتی شدن است و سال ۲۰۲۳ به عنوان گرم‌ترین سال در تاریخ ثبت شده است، اقدامات فوری برای اصلاح مسیر و جلوگیری از آسیب غیرقابل برگشت به اکوسیستم‌های ظریف سیاره زمین ضروری است، البته اگر گوش شنوایی وجود داشته باشد. گزارش IEA شبکه پیچیده‌‌‌ای از عوامل موثر در افزایش انتشار گازهای گلخانهای را نشان میدهد که در نتیجه ظهور روندهای متضاد در مناطق و اقتصادهای مختلف به وجود آمده است. در حالی که اتحادیه اروپا و ایالات‌متحده با سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌‌‌های انرژی تجدیدپذیر و مداخلات سیاسی با هدف کربن‌زدایی سیستمهای انرژی خود، گام‌‌‌های قابل ستایشی در کاهش وابستگی به سوختهای فسیلی برداشتهاند، انتشار گازهای گلخانهای از نیروگاه‌‌‌های اقتصادهای نوظهور مانند هند و چین به شدت افزایش یافته و اثرات دستاوردهای همتایان غربی خود را خنثی کرده است. اتکای همیشگی به زغال سنگ در اقتصادهای در حال توسعه و عدم‌تطابق آن با معیار‌های رشد اقتصادی پایدار به چالشی بزرگ تبدیل شده و نیاز فوری به مداخلات هدفمند برای تسریع انتقال به سمت انرژی پاک را طلب میکند.
گزارش آژانس نشان میدهد که به دلیل کاهش انرژی تولیدی در نیروگاه‌‌‌های برقابی به دلیل خشکسالی، نیروگاه‌‌‌های سوخت فسیلی بیشتر مورد استفاده قرار گرفتند که باعث انتشار حدود ۱۷۰ میلیون تن دی اکسید کربن اضافی شد و ۴۰درصد افزایش سال گذشته را تشکیل داد. انتشار گازهای گلخانهای چین به واسطه سوزاندن سوختهای فسیلی با وجود تلاش‌‌‌ها برای استفاده از انرژی پاکتر مانند انرژی خورشیدی و بادی که ۶۰درصد پیشرفت‌‌‌های جهانی در این مناطق در سال ۲۰۲۳ را تشکیل می‌‌‌داد، ۵.۲درصد افزایش یافت.
رشد اقتصادی به‌رغم کاهش کربن
سال گذشته، ایالات متحده انتشارات کربن ناشی از تولید انرژی سوخت فسیلی را تا ۴.۱درصد کاهش داد و در عین حال رشد اقتصادی داشت. به طور مشابه، اتحادیه اروپا انتشار گازهای گلخانهای را تا حدود ۹درصد کاهش داد اما همچنان به دلیل استفاده بیشتر از انرژی‌های تجدیدپذیر مانند نیروی باد به جای زغال سنگ و گاز، رشد اقتصادی داشت. فاتح بیرول رئیس آژانس بین‌المللی انرژی اشاره کرد که با وجود چالش‌هایی مانند همه‌گیری کرونا و بحران انرژی، بسیاری از کشورها در ساخت سیستمهای انرژی پاکتر پیشرفت کرده‌اند، اما او خواستار حمایت بیشتر از اقتصادهای نوظهور برای سرمایه‌گذاری در انرژی پاک شد. به‌رغم فوریت بحران انتشار گازهای گلخانهای، گزارش آژانس بین‌المللی انرژی بارقه امیدی را در قالب یک مسیر بلندمدت نشان میدهد که با «کاهش ساختاری» در انتشارات کربن مرتبط با انرژی مشخص شده است.
افزایش منابع انرژی تجدیدپذیر، از جمله باد و خورشید، به عنوان یک چراغ امید در مبارزه با تغییرات آب و هوایی خودنمایی میکند و مسیری مناسب برای کربن‌زدایی و انعطاف‌‌‌پذیری در مواجهه با چالش‌‌‌های زیست‌‌‌محیطی فزاینده ارائه میدهد. در واقع، این گزارش نشان میدهد که بدون تکثیر فناوری‌‌‌های انرژی پاک در طول پنج سال گذشته، رشد انتشار گازهای گلخانهای به‌‌‌طور تصاعدی بیشتر می‌‌‌شد؛ بنابراین نوآوری و سرمایه‌گذاری در ایجاد تغییرات سیستمی همواره نقش موثری داشته و خواهد داشت. علاوه بر این، جداسازی رشد اقتصادی از انتشار گازهای گلخانهای در کشورهایی مانند ایالات متحده و اتحادیه اروپا، اثربخشی رویکردهای توسعه پایدار را نشان میدهد و این باور سنتی را که موفقیت اقتصادی همیشه منجر به آسیب‌‌‌های زیست‌‌‌محیطی می‌شود را زیر سوال می‌‌‌برد.
مقابله با علل ریشه‌ای تغییرات
این تغییر در تفکر، اگرچه نشانه‌ای از پیشرفت است، اما بر نیاز فوری به همکاری جهانی و تلاشهای مشترک برای مقابله با علل ریشه‌ای تغییرات آب و هوا و هموار کردن راه برای آیندهای عادلانه تر و پایدارتر تاکید دارد. با این حال، راه پیش رو، مملو از چالش‌هایی دشوار و تعامل پیچیده عوامل ژئوپلیتیک، الگوهای آب و هوا، و فاکتورهای اجتماعی-اقتصادی است. گزارش آژانس بین‌المللی انرژی‌بر نیاز فوری به رویکردی کل‌‌‌نگر برای اقدام اقلیمی تاکید میکند، رویکردی که مداخلات سیاسی، نوآوریهای تکنولوژیکی، و همکاری بین‌المللی را برای کاهش رشد انتشار گازهای گلخانهای و تسریع انتقال به سوی آیندهای بدون کربن در بر می‌گیرد. در پایان، در حالی که گزارش آژانس بین‌المللی انرژی تصویری هوشیارکننده از افزایش انتشار گازهای گلخانهای را ترسیم میکند، در عین حال بارقه‌‌‌ای از امید را به شکل تغییرات دگرگون‌‌‌کننده در چشم‌‌‌انداز انرژی جهانی ارائه میدهد. با پذیرش اصول پایداری، انعطاف‌‌‌پذیری و فراگیری، می‌توانیم به طور جمعی با چالش تغییرات اقلیمی مقابله کنیم و آیندهای روشن‌‌‌تر و پایدارتر برای نسل‌‌‌های آینده بسازیم.
