چرا بهتازگی شاهد آن هستیم که برخی مبادرت به دفن «زغال‌سنگ» یا حتی «نفت» می‌کنند؟
ادعای حذف کربن از حرف تا عمل
سوخت حاصل از فرآیند یاد‌شده البته قابل‌‌‌‌‌‌تجدید نیست. سوزاندن زغال‌سنگ، کربن تولید‌‌‌‌‌‌شده را به اتمسفر بازگردانده و باعث تغییرات سریع آبوهوایی می‌شود. اما چه می‌شد اگر انسان‌ها می‌توانستند این فرآیند را معکوس کنند و نسخه‌‌‌‌‌‌ای از زغال‌سنگ را از زباله‌‌‌‌‌‌های گیاهی بسازند و آن را در زیر زمین دفن کنند؟ این ایده اصلی پشت بسیاری از پروژه‌های کربن‌‌‌‌‌‌محور است. مهندسان با استفاده از اتاق‌های گرمایش ویژه، می‌توانند زیست‌‌‌‌‌‌توده زباله کشاورزی و سایر زباله‌‌‌‌‌‌ها را به کربن جامد و غلیظ تبدیل کنند. به همین صورت، میتوان ادعا کرد گیاهان در گذشته زمین، دیاکسیدکربن را جذب کرده و سپس به زغال‌سنگ تغییر حالت داده‌اند. این نوع از کربن بهطور طبیعی از اتمسفر جدا شده و سپس برای هزاران سال (در حالتی ایده‌‌‌‌‌‌آل) محبوس مانده‌است.
بر اساس مطالعات صورت‌‌‌‌‌‌پذیرفته میتوان ادعا کردکه این‌گونه تکنیک‌‌‌‌‌‌های «حذف‌کربن» به هیچ‌وجه جایگزینی برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌‌‌‌‌‌ای و دور نگه‌‌‌‌‌‌داشتن کربن اضافی از جو زمین، نخواهد بود، اما در کنفرانس سالانه کاپ ۲۸در ماه گذشته، «حذف کربن» موضوع داغ‌‌‌‌‌‌تری نسبت به گذشته بود. برای سال‌ها، هیات بین‌‌‌‌‌‌دولتی تغییرات آبوهوایی اصرار داشت که برای حفظ گرمایش تا ۱.۵درجه سانتی‌‌‌‌‌‌گراد بالاتر از دمای قبل از صنعتی‌شدن، به حذف کربن به هر روشی نیاز داریم، البته ترجیحا با بهره‌‌‌‌‌‌گیری از مجموعه‌‌‌‌‌‌ای از تکنیک‌‌‌‌‌‌ها که در هماهنگی با یکدیگر کار می‌کنند.
تولید کربن غلیظ
اگر حجم انتشار کربن در سال‌های آینده افزایش یابد، حذف و ذخیره‌سازی کربن حاصل از زیست‌‌‌‌‌‌توده می‌تواند یکی از روش‌های برون‌‌‌‌‌‌رفت از معضل باشد. برای شروع، زیست‌‌‌‌‌‌توده زباله مانند ساقه‌‌‌‌‌‌های ذرت را جمع‌‌‌‌‌‌آوری کرده و آن را در محیطی با دمای بالا و اکسیژن کم در یک رآکتور ویژه، فرآیندی که به‌عنوان پیرولیز شناخته می‌شود، حرارت می‌دهند. در این فرآیند مواد موردنظر را با آتش نمی‌‌‌‌‌‌سوزانند، بلکه آن را در معرض مستقیم حرارت قرارداده تا محتوای آب آن از بین رفته و به کربن غلیظ تبدیل شود. باید توجه داشت که این فرآیند با انرژی زیستی حاصل از جذب و ذخیره کربن متفاوت است. در همین ارتباط، اندرو جونز؛ مدیرعامل و یکی از بنیان‌گذاران «موسسه کاربا» که از این فرآیند برای دفن کربن استفاده می‌کند، می‌گوید: «این اساسا مانند گرم‌کردن غذا در فر پیتزا بدون استفاده از اکسیژن است. بهترین مکان برای این عمل؛ در واقع مانند یک معدن زغال‌سنگ متروکه است که به‌نوعی آن را درست به همان جایی‌که از آن آمده برمی‌‌‌‌‌‌گرداند. میتوان ادعا کرد که ما اساسا در حال استخراج معکوس زغال‌سنگ هستیم.»
چالش رهایی از بازنشر کربن
در این مسیر، چالش اصلی این است که میکروب‌‌‌‌‌‌ها عاشق جویدن مواد گیاهی مرده، آزاد‌کردن دیاکسیدکربن به‌عنوان یک محصول جانبی و همچنین متان، یک گاز گلخانه‌‌‌‌‌‌ای قوی‌‌‌‌‌‌تر هستند. این یک مشکل اساسی به‌ویژه در قطب‌شمال است، جایی‌که یخ‌‌‌‌‌‌ها دائما در حال ذوب‌شدن بوده و مواد گیاهی قدیمی را برای تامین خوراک میکروب‌‌‌‌‌‌ها آزاد می‌کنند. این مشکل بسیار شبیه به چالش‌های فراروی جوامع انسانی است. زباله‌‌‌‌‌‌های کشاورزی، زباله‌‌‌‌‌‌های ساخت‌وساز و زیست‌توده‌‌‌‌‌‌ای که از کاهش تراکم جنگل‌‌‌‌‌‌ها به‌‌‌‌‌‌وجود می‌آید و مواردی از این دست، اغلب به حال خود رها شده تا پوسیده شوند. کربن حاصله خود را باز نشر کرده یا با اکسیژن ترکیب شده و می‌‌‌‌‌‌سوزد که هم کربن بیشتر و هم ذرات معلق در هوا را آزاد می‌کند. این فرآیند برای کیفیت هوا و سلامت انسان فوق‌‌‌‌‌‌العاده مضر است.
تمهیدات اروپا برای حذف کربن
لازم به ذکر است مدتی پیش پارلمان اروپا مقرراتی برای حمایت از صدور گواهی حذف کربن در کشورهای عضو این اتحادیه وضع کرد و از این طریق، فرآیند توسعه فناوری‌های نوین با هدف نهایی جذب مستقیم دیاکسیدکربن از جو زمین را تسهیل کرد. در شرایط کنونی، نمایندگان پارلمان اروپا تاکید دارند کاهش انتشار گازهای گلخانه‌‌‌‌‌‌ای باید به اولویت اصلی اتحادیه در مبارزه با تغییرات اقلیمی تبدیل شود. تاریخچه این تصمیم به قطعنامه‌‌‌‌‌‌ای که در سال۲۰۲۳ در پارلمان اروپا و در مورد چرخه‌‌‌‌‌‌های کربن پایدار تصویب شد، بازمی‌‌‌‌‌‌گردد.
بر اساس مفاد این قطعنامه، درحالی‌که اعضای اتحادیه اروپا متعهد به کاهش سریع و قابل‌‌‌‌‌‌پیش‌بینی انتشار گازهای گلخانه‌‌‌‌‌‌ای خود هستند، در افق ۲۰۵۰ طرح‌های حذف کربن از جو باید نقش فزاینده‌ای در دستیابی به خالص انتشار صفر اتحادیه اروپا ایفا کرده تا از این طریق، انتشار گازهای گلخانه‌‌‌‌‌‌ای را تعدیل کنند. لازم به ذکر است کنترل انتشار کربن امری بحث‌‌‌‌‌‌برانگیز بوده که با انتقاد شدید حامیان محیط‌زیست مواجه شده‌است تا حدی که آن را «قمار کربن» نیز می‌‌‌‌‌‌نامند. در مسیر حذف کربن، میتوان از روش‌های دیگر جذب نیز نام برد که طی آن انتشاردهندگان اصلی آلایندگی مانند صنایع کلان، دیاکسیدکربن را بهطور مستقیم از اتمسفر جذب و آن را برای مدت طولانی در زیر زمین مدفون یا به‌صورت جامد ذخیره می‌کنند.گفتنی است تمایز بین فعالیت‌های حذف کربن در پیشنهاد مصوب کمیته محیط‌زیست پارلمان اروپا، مورد استقبال فعالان زیست‌محیطی قرار گرفته‌است. در عین‌حال کماکان شاهد آن هستیم که موضع‌‌‌‌‌‌گیری حامیان محیط‌زیست در مورد طرح پیشنهادی مصوب پارلمان اروپا، چندگانه است.
از لندن چه خبر؟
انگلستان نیز چندی پیش اعلام کرد؛ از سال۲۰۲۷ میلادی با هدف حمایت از تجار این کشور در‌برابر واردات ارزان از کشورهایی که مالیات بر انتشار کربن ندارند یا نرخ کمی را اعمال می‌کنند، سازوکار تنظیم مرزی کربن را بر بعضی از محصولات وارداتی مانند آهن، فولاد، آلومینیوم، کود و هیدروژن اعمال خواهد کرد.
نرخ مالیات اعمال‌‌‌‌‌‌شده به عواملی همچون درصد و حجم کربن انتشاریافته در زمان تولید کالای موردنظر و شکاف بین قیمت کربن اعمال‌‌‌‌‌‌شده در کشور صادرکننده محصول و قیمت کربن پرداختی تولیدکنندگان در انگلستان، بستگی خواهد داشت. گفتنی است لندن به‌عنوان بخشی از تلاش‌ها در مسیر تحقق هدف خالص انتشار صفر کربن تا سال۲۰۵۰، در سال۲۰۲۱ یک نظام تجارت انتشار گازهای گلخانه‌‌‌‌‌‌ای راه‌اندازی کرد که با استناد به آن از نیروگاه‌ها، کارخانه‌‌‌‌‌‌ها و شرکت‌های هواپیمایی به‌‌‌‌‌‌ازای انتشار هر‌تن دیاکسیدکربن هزینه‌ای را دریافت می‌کند؛ این در حالی است که بسیاری از کشورهای دیگر جهان نیز چنین طرح‌هایی را اجرا کرده‌اند با این تفاوت که تعرفه‌‌‌‌‌‌ها، در این طرح‌ها متفاوت بوده و بسیاری از کشورهای دیگر قیمت‌گذاری کربن را حتی آغاز نیز نکرده‌‌‌‌‌‌اند.
