«دنیای‌اقتصاد» به بررسی وضعیت مصرف فرآوردههای نفتی در کشور پرداخت
شیب تند مصرف سوخت کشور
عکس: علی محمدی
افزایش محسوس مصرف بنزین
در فروردین ۱۴۰۲ مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآوردههای نفتی جعفر‌سالاری‌نسب اظهار کرد: از ابتدای سال تا اواسط هفته سوم فروردین، به‌‌‌طور میانگین ۱۱۱ میلیون و ۳۰۰هزار لیتر بنزین در سراسر کشور مصرف شده است که این عدد در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته (یکم تا نوزدهم فروردین‌‌‌ماه ۱۴۰۱) با ثبت میانگین مصرف روزانه ۱۰۲ میلیون لیتر بنزین، ۹درصد افزایش مصرف را نشان می‌دهد. سالاری نسب در اردیبهشت ۱۴۰۲ نیز از رشد ۱۰ درصدی مصرف بنزین در مقایسه با مدت مشابه سال قبل خبر داد و گفت: با توجه به هم‌‌‌ترازی بین تولید و مصرف، تاکنون واردات بنزین نداشتیم، اما سیر رشد مصرف بنزین در کشور عدد غیرمنتظره‌‌‌ای است به طوری که در سال ۱۴۰۱ در مقایسه با سال ۱۴۰۰، حدود ۲۰درصد رشد مصرف را تجربه کرده‌‌‌ایم.
بنزین‌‌‌سوزی فراتر از استاندارد جهانی
در خرداد ۱۴۰۲، شرکت ملی پالایش و پخش فرآوردههای نفتی اعلام کرد: روزانه ۲۵۰ میلیون لیتر فرآورده نفتی در ایران مصرف می‌شود که با هر تراز جهانی و با هر کشوری مقایسه شود، رقمی بسیار بالا و برابر با ۵ تا ۶ برابر استاندارد دنیاست. یک ماه بعد و در تیرماه ۱۴۰۲، وزارت نفت اعلام کرد سالانه ۸۰ میلیارد دلار یارانه سوخت در کشور پرداخت می‌شود و این در شرایطی است که سال ۱۴۰۱ مجموع درآمدهای نفتی کشور ۴۳ میلیارد دلار بود، یعنی ایران حدود دو برابر درآمدهای نفتی خود را صرف پرداخت یارانه انرژی می‌کند.
البته این وضع تنها مختص فصل گرما نیست و در طول سال، به‌‌‌دلیل نامساعد بودن شرایط سخت‌‌‌افزاری واحدهای صنعتی، خانگی، حملونقل و سایر موارد، بارها و بارها مصرف سوخت کشور به مرحله رکوردشکنی در مقام مقایسه با سایر کشورهای جهان رسیده است. در همین رابطه، «ایرنا» نوشت برابر با اعلام شرکت ملی پالایش و پخش فرآوردههای نفتی، روزانه ۲۵۰ میلیون لیتر فرآورده نفتی در کشور مصرف می‌شود، رقمی که در مقایسه با دنیا، به مراتب بالاتر از استانداردهای تعریف‌‌‌شده جهانی است.همچنین در مرداد ۱۴۰۲ و در زمان اوج سفرهای تابستانی، جلیل‌سالاری مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآوردههای نفتی ایران گفت: مصرف بنزین کشور در روزهای گذشته اعدادی نظیر ۱۲۷ میلیون لیتر را ثبت کرده است و با توجه به میانگین مصرف روزانه ۱۱۴ میلیون لیتر بنزین در کشور، پیش‌بینی می‌شود این عدد با توجه به استمرار سفرهای تابستانی، مجددا افزایش یافته که البته نیازمند مدیریت مصرف از سوی مردم است.
سالاری پیش‌تر نیز گفته بود روزانه ۸۰۰هزار خودرو از حومه وارد کلان‌شهر تهران می‌شود که بیشتر تک‌‌‌سرنشین بوده و مصرف بنزین را اضافه می‌کنند، همچنین بخشی از افزایش مصرف مربوط به استفاده از کولر خودروها در تابستان گذشته بود، البته مواردی نظیر اخذ معاینه فنی سالانه نیز وجود دارد که اگر رعایت شود در تعدیل مقدار مصرف تاثیرگذار خواهد بود.
ورود سالانه ۲ میلیون خودرو جدید
سالاری همچنین با اشاره به افزوده شدن سالانه ۲ میلیون خودرو به ناوگان حملونقل کشور بیان کرد: حجم خودرویی که سالانه به ناوگان حملونقل کشور افزوده می‌شود، معادل مصرف یک پالایشگاه و بدون رعایت تناسب عرضه و تقاضاست. این تعداد خودرو در شرایطی به ناوگان حملونقل کشور افزوده می‌شود که در مقابل هیچ خودرویی از چرخه خارج نشده و اگر بخواهیم مصرف این تعداد خودروی ورودی را به مصارف پیشین تحمیل کنیم، عدد قابل‌‌‌توجهی خواهد شد. بنابراین نیاز است در بحث تعداد خودروی در چرخه، بهینه‌‌‌سازی و مدیریت مصرف این خودروها و خروج خودروهای فرسوده، توازنی بین تعداد خودرو و مقدار عرضه این خودروها پیش‌بینی شود که سرمایه ملی کشور سوزانده نشود.
هشدار ناترازی بنزین
لازم به ذکر است مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآوردههای نفتی ایران نیز پیش‌تر درباره جدی شدن روند ناترازی سوخت وسایل نقلیه هشدار داده و گفته بود: مصرف روزانه بنزین کشور ۱۱۰ میلیون لیتر است و مصرف و تولید سربه‌‌‌سر شده‌‌‌اند. سالانه بیش از یک میلیون خودرو عرضه می‌شود و هیچ خودرویی هم اسقاط نمی‌شود، در صورت ادامه این روند، به ناترازی رسیده و واردکننده بنزین خواهیم شد. در همین رابطه، معاون برنامه‌‌‌ریزی وزارت نفت با اشاره به افزایش مصرف روزانه انواع حامل‌‌‌های انرژی در کشور گفت: دو سال قبل میانگین مصرف روزانه بنزین ۸۸ میلیون لیتر بوده، اما اکنون به ۱۲۲ میلیون لیتر در روز رسیده است.
بهینه‌‌‌سازی؛ اولویت فرابخشی
کارشناسان معتقدند ایران از نظر شدت مصرف انرژی در جهان شرایط مناسبی ندارد. آنها می‌‌‌گویند اولویت کشور در این حوزه باید بهینه‌‌‌سازی مصرف انرژی باشد که یک کار بین‌بخشی است؛ یعنی باید مردم و دستگاه‌‌‌های دولتی و کارخانه‌های صنعتی در این زمینه نقش‌‌‌آفرینی کنند. با وجود آنکه همه بخش‌‌‌های کشـور بر لزوم کاهش مصرف انـرژی تاکید دارنـد، امـا به دلیل پرداخـت یارانـه بـالا از سوی دولـت بـرای حامل‌‌‌هـای انـرژی و پرداخـت نشدن قیمـت واقعـی ایـن حامل‌‌‌هـا از سوی مصرف‌کنندگان، هیچ‌کدام از بخش‌‌‌هـا به دنبال بهینه‌‌‌سـازی نیسـتند. به عبارت دیگر، نه نیروگاه‌‌‌ها به دنبال افزایش بازده خـود هستند و نـه بخـش صنعـت، فناوری روز را بـه خدمـت می‌گیرد تـا هزینـه تمام‌‌‌شده انـرژی موردنیاز خـود را کاهـش دهـد.
لازم به ذکر است وزیر نفت درمصاحبه‌‌‌ای با اشاره به اینکه تنها تا اواسط تابستان سال‌جاری ۱۷ میلیارد لیتر بنزین در کشور توزیع شده است، افزود: سال ۱۴۰۱ میانگین مصرف بنزین در کشور ۱۰۳ میلیون لیتر در روز بوده است اما اکنون با افزایش تردد در کشور به میانگین روزانه ۱۱۹ تا ۱۲۰ میلیون لیتر رسیده‌‌‌ایم. اوجی همچنین با تاکید بر اینکه برای نخستین بار در کشور ۵ میلیارد لیتر سوخت مایع در نیروگاه‌‌‌ها ذخیره شده است، افزود: این ذخیره‌‌‌سازی شامل ۳ میلیارد لیتر گازوئیل و ۲ میلیارد لیتر نفت کوره می‌شود.
وزیر نفت با بیان اینکه ذخیره‌‌‌سازی سوخت در کشور مطلوب بوده و از تیرماه سال‌جاری صادرات گازوئیل نیز آغاز شده است، تصریح کرد: ساخت خط لوله پارس در شورای اقتصاد مصوب شده است که ساخت آن آغاز خواهد شد. اوجی با بیان اینکه بحث افزایش قیمت بنزین در دستور کار دولت و مجلس نیست، گفت: امسال تاکنون نسبت به پارسال ۶ تا ۷درصد افزایش حجم تردد داشته‌‌‌ایم و مصرف روزانه به‌‌‌طور میانگین ۱۷ تا ۲۰ میلیون لیتر بیشتر از دوره مشابه سال گذشته بوده است. در شرایط کنونی، به نظر می‌رسد بحث بهینه‌‌‌سازی مصرف سوخت و اعمال مدیریت عالیه نظارتی در زمینه تامین و توزیع فرآوردههای نفتی، باید با جدیت بیش از پیش در دستور کار هیات دولت قرار گرفته و موضوع استراتژیک کنترل مصرف و از سویی دیگر جلوگیری از قاچاق بی‌‌‌رویه سوخت، در صدر فهرست اولویت‌‌‌های اجرایی دولت منظور شود.
در بحث قاچاق سوخت باید توجه داشت که اختلاف ۲۵ تا ۳۰هزار تومانی قیمت با کشورهای همسایه، قاچاق سوخت را جذاب کرده است. بنابراین شایسته است با اتخاذ سیاست‌‌‌های غیر‌قیمتی و با استفاده از فناوری‌‌‌های جدید جلوی قاچاق را گرفت. همچنین سالاری اعلام کرد یک میلیون خودروی سنگین در ناوگان دیزلی کشور فعال است که سن ۶۸درصد آنها بیش از ۲۰ سال است؛ این در حالی است که استانداردهای جهانی ۸ تا ۱۰ سال بوده و فرسودگی ناوگان، مصرف سوخت را افزایش می‌دهد. سالاری مصرف گازوئیل در بخش حملونقل را ۶۰ میلیون لیتر عنوان و خاطرنشان‌‌‌کرد: اگر مدیریت مصرف انجام شود، بین ۷ تا ۱۲ میلیون لیتر صرفه‌جویی اتفاق می‌‌‌افتد. معاون وزیر نفت تاکید کرد: باید استانداردهای مصرف سوخت در بخش حملونقل را ارتقا داد و با این اقدام تا ۱۶ میلیون لیتر صرفه‌جویی در مصرف اتفاق می‌‌‌افتد.
