دنیای اقتصاد ۴ سناریوی احتمالی انفجار در خط لوله گازی روسیه را بررسی کرد
موشکافی چالش نورداستریم؛ از ابهام تا واقعیت
تحلیلگران بازار انرژی، ایالات متحده را برنده واقعی حادثه خطوط لوله گاز نورداستریم میدانند
از اولین ساعات افشای خبر انفجار، گمانه‌زنی‌ها در خصوص تصادفی یا خرابکاری بودن این حادثه در جریان بوده است. اکثر رسانه‌های اروپایی به‌ویژه رسانه‌های آلمان تصادفی بودن این حادثه را رد کرده و آن را خرابکاری آشکار خواندند. نورد استریم مجموعه‌ای از خطوط لوله انتقال گاز طبیعی دریایی در اروپاست که با گذر از بستر دریای بالتیک، گاز را از مبدا روسیه به آلمان می‌رساند و شامل دو خط لوله می‌شود که از ویبورگ در شمال غربی روسیه تا لوبمین در نزدیکی گرایفسوالد در شمال شرقی آلمان امتداد داشته و به عنوان نورد استریم ۱ شناخته می‌شود. دو خط لوله دیگر نیز از اوست لوگا در شمال غربی روسیه آغاز شده و به لوبمین در آلمان می‌رسد، که به نورد استریم ۲ مشهور است.
زمین‌لرزه یا خرابکاری؟
خبرگزاری فرانسه ساعاتی پس از حادثه به نقل از مرکز لرزه‌نگاری سوئد گزارش داده بود قبل از نشت گاز از خط لوله نورد استریم، وقوع دو انفجار در زیر دریا ثبت شده است. سازمان زمین‌شناسی دانمارک اعلام کرد این سیگنال‌ها شبیه سیگنال‌های زلزله نبوده و بیشتر به سیگنال‌های ثبت‌شده از انفجار شباهت دارند. زلزله‌شناسان دانشگاه اوپسالای سوئد نیز اعلام کردند انفجار دوم برابر با قدرت انفجار بیش از ۱۰۰کیلوگرم دینامیت بوده و اینکه انفجار در عمق آب اتفاق افتاده است و نه در بستر دریا.
نقش استراتژیک خط لوله بالتیک پایپ
به فاصله کمی بعد از این اقدام خرابکارانه، خط لوله گاز نروژ به لهستان، موسوم به خط لوله بالتیک، در راستای کاهش وابستگی اروپای مرکزی به گاز روسیه، در روز سه‌شنبه افتتاح شد. ظرفیت این خط لوله معادل ۱۰میلیارد مترمکعب در سال اعلام شده که تا نوامبر، یعنی پیش از آغاز فصل سرد، به بهره‌برداری کامل خواهد رسید. متعاقب اعلام مقامات دانمارکی مبنی بر اینکه گاز نورد استریم ۲ در حال نشت به دریای بالتیک یعنی آب‌های آن کشور است، سوئد نیز اعلام کرد نورد استریم ۱ نیز به آب‌های سوئد نشت پیدا کرده است. ماموریت خط لوله بالتیک صرفا منحصر به تامین گاز لهستان نیست. این پروژه در واقع بخشی از کریدور گاز شمال- جنوب اروپاست که با هدف نهایی تامین گاز کشورهای اروپایی از مسیر دریای بالتیک تا اژه و آدریاتیک راه‌اندازی شده است.
واکنش اتحادیه اروپا
جوزپ بورل در بیانیه‌ای که از سوی اتحادیه اروپا منتشر شد، نگرانی عمیق خود را در مورد نشت گاز خطوط لوله نورد استریم ۱ و ۲ در دریای بالتیک ابراز کرد. وی تاکید کرد: «این حوادث تصادفی نبوده و همه شواهد موجود نشان می‌دهد نشتی گاز در نتیجه اقدامی خرابکارانه و عمدی رخ داده است.» وی تاکید کرد: «ایجاد اختلال در زیرساخت انرژی اروپا در هر زمان و به هر شکل، پذیرفته نبوده و با واکنشی مقتدر و منسجم روبه‌رو خواهد شد.» مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در ادامه خواستار انجام تحقیقات فنی و دقیق درباره نشت گاز خطوط لوله نورد استریم ۱ و۲ شد و افزود: «شواهد و قرائن موجود حاکی از آن است که این نشتی‌ها، نتیجه یک اقدام عامدانه بوده است». او اضافه کرد: «از هرگونه تحقیقات در راستای شفافیت کامل حادثه و روشن شدن دلایل وقوع آن حمایت و در جهت نیل به افزایش ضریب امنیت انرژی، تصمیمات لازم را اتخاذ خواهیم کرد.» از سوی دیگر چارلز میشل، رئیس شورای اروپا، نیز در توییتی نوشت: «به نظر می‌رسد اقدامات خرابکارانه در نورد استریم، تلاشی برای بی‌ثبات‌سازی هر چه بیشتر عرضه انرژی به اروپا باشد. عاملان این اقدام، باید پاسخگو بوده و تاوان آن را بپردازند.»
زیان روسیه از قطع گاز اروپا
نکته قابل تامل اینکه خرابکاری در خط لوله نورداستریم و افتتاح خط لوله بالتیک در زمانی رخ داد که روسیه و اروپا در حال مذاکره برای حصول توافق درباره مناقشات اوکراین بودند. با این خرابکاری عملا فرصت مذاکره و توافق از بین رفت، چراکه روسیه ابزار چانه‌زنی خود یعنی فرصت تامین گاز اروپا را از‌دست‌رفته می‌بیند و با افتتاح خط لوله بالتیک، قدرت توزیع گاز در اختیار لهستانی قرار گرفت که دشمنی دیرینه با روسیه دارد. معادلات امروز می‌تواند با اقدام خرابکارانه احتمالی روسیه بر خط لوله بالتیک برهم بخورد، موضوعی که چندان هم دور از ذهن نیست.
اعلام خطر از سوی سیا
دیروز نشریه آلمانی اشپیگل فاش کرد سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) هفته قبل به تعدادی از کشورهای اروپایی از جمله آلمان هشدار داده بود خطوط لوله گاز نورد استریم ممکن است در حملات آتی مورد هدف قرار گیرند. این هشدار نه تنها از صراحت کافی برخوردار نبود بلکه سازمان سیا، حتی از بردن نام روسیه به عنوان متهم تهاجم احتمالی نیز طفره رفته بود. مقامات آمریکایی گفتند به نظر می‌رسد آسیب اخیر به خطوط لوله، نتیجه خرابکاری عمدی بوده است. آنان در عین حال در مورد اینکه چه کسی ممکن است مسوول این اقدام باشد، سکوت اختیار کردند. بر اساس گزارش‌های رسمی، هر دو خط لوله دچار کاهش ناگهانی فشار و متعاقب آن نشت گاز در دریا شدند و احتمال اینکه این دو هم‌زمان دچار حادثه شوند، بسیار غیرمحتمل به نظر می‌رسد.
سخنگوی کرملین گفت: «بررسی‌ها برای مشخص شدن علت نشت گاز از خط لوله نورد استریم در دریای بالیتک ادامه دارد. در‌عین‌حال نمی‌توان فرضیه‌هایی نظیر احتمال خرابکاری در این زمینه را منتفی دانست.» وی در پاسخ به این سوال که آیا ممکن است این نشت گاز حاصل اقدامی عمدی و خرابکارانه باشد، گفت: «کاملا روشن است نوعی تخریب در خط لوله ایجاد شده است، اما دلیل آن روشن نیست. قبل از حصول نتیجه نهایی، نمی‌توان هیچ فرضیه‌ای را منتفی دانست.»
روزنامه آلمانی در تاگس اشپیگل به نقل از منابع نزدیک به تیم تحقیق در مورد این حادثه گزارش داده است که خطوط لوله گاز نورد استریم ۱ و ۲ روسیه ممکن است با استفاده از زیردریایی یا غواصان کاملا حرفه‌ای مورد حمله قرار گرفته باشند. این روزنامه در گزارش خود نوشته است این حادثه به‌هیچ‌وجه عادی نبوده و با توجه به اینکه لوله‌ها در عمق و کف دریا قرار دارند، انجام عملیات خرابکارانه نیازمند فناوری پیش‌رفته، تجهیزات و افراد کاملا آموزش‌دیده بوده است.این درحالی است که دولت دانمارک در بیانیه‌ای میزان گاز متان جمع‌شده در اطراف محل نشتی را بالا و شرایط را خطرناک اعلام کرده و از همه کشتی‌ها خواسته است مسیر خود را به گونه‌ای تنظیم کنند که با این لکه مواجه نشوند.
اوکراین، اولین متهم انفجار
درحالی‌که کشورهای اروپایی مشغول تحقیق درباره سه مورد نشتی مشکوک در دو خط لوله گاز اصلی بین روسیه و اروپا هستند، اولین متهم حادثه در فضای رسانه‌ای غرب، اوکراین معرفی شده است. برخی از رسانه‌ها و مقامات سیاسی اروپا معتقدند گروه‌های حامی اوکراین پشت این حادثه قرار دارند. این در حالی است که میخایلو پودولیاک، مشاور رئیس دفتر ریاست‌جمهوری اوکراین، در واکنش به این شایعه نوشت: «نشت گاز نورداستریم، چیزی نیست جز حمله تروریستی برنامه‌ریزی‌شده توسط روسیه و اقدامی جنگی علیه اتحادیه اروپا.» او ادامه داده است که روسیه قصد دارد شرایط اقتصادی اروپا را پیش از زمستان بی‌ثبات کند.
روسیه، متهم ردیف دوم
در همین حال دیگر رسانه‌های اروپایی از جمله اشپیگل آلمان این احتمال را به صورت جدی مطرح کرده‌اند که روسیه خود عامل این خرابکاری بوده و قصد دارد مسوولیت آن را به گردن اوکراین بیندازد. پیش از این اتحادیه اروپا بارها روسیه را متهم به باج‌گیری از اروپا از طریق کاهش گاز صادراتی خود کرده بود، اما مسکو ضمن رد این اتهام، می‌گوید تحریم‌های همه‌جانبه غرب علیه روسیه مانع از تعمیرات به‌موقع زیرساخت‌های انتقال گاز این کشور شده است.
متهم شماره سه، لهستان
در همین حال این فرضیه هم مطرح است که اگر روسیه عامل اصلی خرابکاری نبوده باشد و بخواهد همچنان جریان انتقال گاز به اروپا را از مسیرهای دیگر دنبال کند، یکی از این مسیرها لهستان خواهد بود. لهستان همواره از مخالفان خط لوله نورد استریم بوده و بارها در خصوص مخاطرات احتمالی آن به آلمان هشدار داده است. بر همین اساس و به عقیده برخی از تحلیلگران، لهستان هم می‌تواند در این خرابکاری ذینفع بوده باشد. لازم به ذکر است خط لوله بالتیک، لهستان را به دانمارک و سپس به نروژ متصل می‌کند و به این کشور اجازه می‌دهد از گاز طبیعی نروژ بهره‌برداری کند. این خط لوله همچنین به سوئد و دانمارک امکان می‌دهد گاز طبیعی از لهستان خریداری کنند. یک روزنامه‌نگار خاطرنشان کرد: اکنون با حادثه رخ‌داده برای خطوط نورد استریم، اهمیت خط لوله بالتیک پررنگ‌تر از گذشته شده است.
ایالات متحده، متهم ردیف چهارم یا ذینفع اصلی؟
به گزارش یورونیوز، به عقیده تحلیلگران بازار انرژی، ایالات متحده در نهایت تنها برنده این بازی خواهد بود، کشوری که از یک سو از صادرات بیشتر گاز به اروپا منتفع می‌شود و از سوی دیگر از تداوم تنش بین اتحادیه اروپا و روسیه به منظور تضعیف هر دو طرف جنگ و وابسته نگاه‌داشتن اروپا به خود، استقبال می‌کند. موضوعی که به احتمال دست داشتن آمریکا در این اقدام خرابکارانه دامن می‌زند. عامل حادثه هرچه باشد، انفجار عمدی، زلزله، خرابکاری یا هر علتی دیگر، واقعیت این است که خطوط لوله نورداستریم در مرکز ثقل نبرد انرژی بین هم‌پیمانان در اتحادیه اروپا از یک سو و روسیه از سوی دیگر قرار گرفته است. حادثه‌ای در این ابعاد، به اقتصاد‌های بزرگ غربی آسیب زده و قیمت گاز را در آستانه فصل سرد به میزان چشمگیری افزایش خواهد داد.
حال در شرایطی که آمریکا هم‌اکنون به مهمترین تامین‌کننده گاز مایع اتحادیه اروپا بدل شده و مهمترین ابزار چانه‌زنی پوتین در جنگ با اوکراین از دست وی خارج شده است، باید دید که آیا تامین گاز موردنیاز اروپا با منابع موجود به کمک گاز مایع آمریکا و شاید قطر می‌تواند آینده سرد اتحادیه اروپا را تعدیل کرده یا آمریکا بیشتر به تامین نیازهای داخلی خود تمایل نشان خواهد داد. واقعیتی که با آغاز رقابت‌های انتخاباتی میان‌دوره‌ای کنگره آمریکا چهره شفاف‌تری از آن را مشاهده خواهیم کرد آن‌هم در شرایطی که گویی آمریکا از ادامه و تعمیق جنگ روسیه و اوکراین چندان هم ناراحت نیست ولی گسترش آن آینده مبهمی را نه‌تنها برای اروپا بلکه برای کل جهان مخصوصا آمریکا رقم خواهد زد. سرمای هوا شاید در ماه‌های آینده قابل‌مدیریت بوده و منابع فعلی پاسخگوی نیاز خانوار باشد، ولی لطماتی که صنایع اروپا از قطعی گاز یا رشد قیمت‌ها متحمل می‌‌شوند فراتر از حد تحمل این قاره خواهد بود و اثرات آن را در رکود بیشتر مشاهده می‌کنیم.
