مانع‌تراشی افراد غیرخبره در فضای مجازی

دکتر سعیدرضا عاملی، عضو حقیقی شورای‌عالی فضای مجازی تاکید کرد: باید سهم ۴۰ درصدی از سرمایه‌گذاری توسعه به فضای مجازی اختصاص داده شود و با سهم ۳ دهم درصدی نمی‌توانیم معجزه کنیم. در پی ارسال نامه دو کمیسیون فرهنگی و امنیت ملی مجلس شورای اسلامی به رئیس‌جمهوری مبنی بر مدیریت فضای مجازی و مساله فیلترینگ، رادیو گفت‌وگو در مصاحبه با دکتر سعیدرضا عاملی استاد گروه ارتباطات دانشگاه تهران، این مساله را بررسی کرد.

به گزارش همشهری آنلاین سعیدرضا عاملی اظهار کرد: «کاربران فضای مجازی در ایران ۴۰ میلیون کاربر هستند و فضای مجازی عرصه‌های مختلف زندگی ایرانی اعم از حوزه آموزش و پرورش، آموزش عالی، حرفه‌ها و مشاغل و حوزه‌های صنعت و خدمات و حتی امروز در حوزه پزشکی، پرستاری و رادیولوژی و عرصه‌های مرتبط با زندگی روزمره نفوذ کرده است.»

وی با اشاره به سطوح مختلف نفوذ فضای مجازی به زندگی واقعی، گفت: «این فضا نیاز اساسی انسان‌ها در دوره جدید است که بخش عمده‌ای از امور روزمره زندگی در عرصه حرفه‌ای و عمومی به این فضا منتقل شده است و همچون نیاز به غذا، آب، هوای سالم، تفریح و سرگرمی، فضای مجازی به حوزه نیازهای اساسی زندگی توسعه پیدا کرده است».

دکتر عاملی بر لزوم حساسیت بیشتر بر مدیریت فضای مجازی تاکید کرد و افزود: «نباید سهم مسائل بگونه‌ای باشد که یک‌باره همه انرژی ملی به یک سمت حرکت کند؛ ضمن اینکه ۱۰ خط عمل مقام معظم رهبری که در حکم دوم انتصاب اعضای شورای‌عالی فضای مجازی ابلاغ شد، رویکرد عملی و قدرت دست بالا در جهان داشتن به عنوان یک جهت‌گیری فعال و پیشرفت‌گرا دیده می‌شود.» این عضو حقیقی شورای‌عالی فضای مجازی در عین حال به آسیب‌های این محیط اشاره و تاکید کرد که در این مسیر باید مکانیزم‌هایی که منجر به مدیریت آسیب‌های فضای مجازی است، به کار گرفته شود.

دکتر عاملی با اشاره به سواد اینترنتی به‌عنوان یکی از محورهای مورد تاکید در نامه مقام معظم رهبری در حوزه مدیریت فضای مجازی، گفت: «سواد اینترنتی شامل دانش، معرفت و بالا بردن نگاه انتقادی به سرویس و محتواست». وی افزود: «در حوزه سواد رسانه‌ای نیز وقتی محتوا متنوع باشد و بینندگان در معرض محتواهای سالم و ناسالم قرار گیرند، با ارتقای سواد رسانه‌ای، بیننده دقیق‌تر و عمیق‌تر پیدا می‌کنیم که هر متحوایی را تماشا نمی‌کند و به نقاط آسیب‌پذیر اشراف پیدا می‌کند.»

دکتر عاملی، توجه ویژه مردم به محتوا در فضای مجازی را مهم‌ترین عامل بازدارنده خواند و تصریح کرد: «باوجود اینکه فیلترینگ امری لازم است و می‌تواند تا حدودی دسترسی به محتوای ناسالم را کنترل کند حداقل دسترسی به محتوای ناسالم را کند می‌کند؛ اما اگر معرفت جامعه ارتقا پیدا کند افراد می‌دانند با یک کلیک وارد فضای سالم یا ناسالم می‌شوند.»

افراد غیرخبره؛ مانع‌تراشی می‌کنند

دکتر عاملی با اشاره به تجربه کُره‌جنوبی درخصوص مجازی شدن صد درصد خدمات دولت، گفت: «این مساله به این معناست که می‌توان جلوی تخریب محیط زیست را گرفت یا حمل‌ونقل شهری کاهش پیدا می‌کند.

سالانه۴ هزار نفر در تهران به دلیل هوای غیرسالم از دنیا می‌روند و جان مردم در خطر است، فضاهای اداری روابط ناسالم با مراجعه‌کنندگان دارند که از طریق نظام‌مند کردن ارتباطات اداری و تراکنش‌های مالی و اداری، شهروند سالم‌تری می‌توان داشت.» وی با بیان اینکه دولت در این راستا باید قدمی بسیار بلند بردارد، ادامه داد: «رتبه آمادگی الکترونیک و آمادگی شبکه ما به طور متوسط ۱۲۰ به بالاست، این در حالی است که رتبه علمی جمهوری اسلامی ایران بین ۱۶ و ۱۸ است و تناسبی بین این دو آمادگی وجود ندارد».

استاد گروه ارتباطات دانشگاه تهران با بیان اینکه بهره‌گیری از خدمات مفید و سالم منجر به پر شدن جای خدمات غیرمفید می‌شود، افزود: «ما دارای ظرفیت‌های علمی گسترده هستیم و باید زیرساخت‌ها را فراهم کنیم، ولی این فضا باید تخصصی باشد. بنده معتقدم عمیق‌ترین لایه عدالت از طریق تخصصی‌گرایی تامین می‌شود». این استاد ارتباطات دانشگاه تهران گفت: «بسیاری از افراد غیر خبره در این حوزه مانع‌تراشی کرده و اظهار نظرهای غیرکارشناسانه‌ای ارائه می‌کنند.»

وی اضافه کرد: آمریکا از این فضا حتما برای اِعمال قدرت استفاده می‌کند و ما اگر پس از فرمایش مقام معظم رهبری منفعل باشیم، نمی‌توانیم کاری پیش ببریم و روز به روز توان کشورهای پیش رو بیشتر خواهد شد. باید توجه داشته باشیم که خلاقیت در فضای مثبت و امیدوار شکل می‌گیرد. باید جرأت دانشمندان و کارشناسان خبره را در این فضا بالا برد و آنها در یک رقابت جهانی به تولید زیرساخت، سامانه و خدمت تشویق کرد.»

با سهم 3 دهم درصدی نمی‌توان توقع معجزه داشت

دکتر عاملی بیان کرد: «در کشورهای توسعه‌یافته سهم سرمایه‌گذاری در حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات بین ۱۷ تا ۳۲ درصد کل سرمایه‌گذاری ملی است ولی در ایران متاسفانه ۳ دهم درصد به این مهم اختصاص داده شده و اگر این نسبت را صرفاً با بودجه عمومی کشور بسنجیم، حدود ۲ درصد است، که معمولا بخش عمده‌ای از آن تخصیص پیدا نمی‌کند. با سهم سه دهم درصدی یا ۲ درصدی نمی‌توانیم معجزه کنیم».

وی افزود: «فضای مجازی باید سهم ۴۰ درصدی از سهم سرمایه‌گذاری ملی توسعه را در اختیار داشته باشد تا این شورا معنادار باشد واگرنه تاثیر پیشرفت و توسعه آن ضعیف خواهد بود؛ یعنی سیاست‌گذاری متناسب با سهم اعتباری این حوزه خواهد بود».