کنترل تابستانی بازار بازی‌های رایانه‌ای

سونیتا سراب‌پور: «در آستانه تابستان با تشدید هماهنگی بین ستاد مبارزه با بازی‌های غیرمجاز رایانه‌ای و پلیس اماکن عمومی ناجا، بازی‌های رایانه‌ای غیرمجاز از بازار جمع‌آوری می‌شوند.» این خبری بود که اواسط خرداد ماه سال جاری، رئیس ستاد مبارزه با بازی‌های رایانه‌ای غیر مجاز زیر نظر بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای اعلام کرد. این اولین باری نیست که بنیاد ملی و این ستاد برنامه‌هایی برای مبارزه با بازی‌های رایانه‌ای غیرمجاز در بازار کشور در نظر گرفته‌اند. پیش از این نیز ستاد مبارزه با بازی‌های رایانه‌ای با هدف به دست آوردن آمار فروش بازی‌های رایانه‌ای و مبارزه با بازی‌های قاچاق، طرح الصاق هولوگرام به بازی‌های رایانه‌ای بازار را پیگیری می‌کرد. هدفی که براساس اعلام فروشندگان و کارشناسان بازی به دلیل عدم حمایت از قانون کپی‌رایت، عدم اجرای درست قانون‌های فعلی و روی آوردن کاربران به دانلود بازی‌ها از طریق اینترنت نمی‌تواند موفقیت‌آمیز باشد.

روزهای سخت بازی‌سازان ایرانی

از جمله سرگرمی‌هایی که این روزها و در فصل گرم تابستان نوجوانان و جوانان به سراغ آن می‌روند، بازی‌های رایانه‌ای است. اگر سری به فروشگاه‌های این بازی‌ها بزنید می‌توانید کاربرانی را ببینید که هر کدام بسته به اطلاعات و پیگیری‌هایی که از دنیای بازی رایانه‌ای دارند به دنبال یک بازی خاص یا بازی روز بازار هستند. در این بین اما کمترین کاربری را می‌توان دید که به سمت بازی‌های رایانه‌ای تولید داخل برود. شاید فکر کنید عدم توانایی رقابت بازی‌های ایرانی با نمونه‌های خارجی باعث این عدم استقبال است، اما موفقیت برخی بازی‌های ایرانی در نمایشگاه‌ها و جشنواره‌های بین‌المللی نشان می‌دهد که در بسیاری مواقع بازی‌های تولید شده داخل توان رقابت با نمونه‌های خارجی را دارند.

به باور بسیاری از بازی‌سازان عدم نظارت بر ورود بازی‌های خارجی، یکی از مشکلات بازی‌سازان داخلی است. نبود قانون کپی‌رایت و توزیع نامناسب یا به عبارتی نبود بازار برای بازی‌های تولید شده از دیگر مسائلی است که بازی‌سازان با آن دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند. مهدی اصل، یکی از تولید‌کنندگان بازی ایرانی در خصوص شرایط فعلی بازار می‌گوید: «ما تولیدکنندگان داخلی در حال مبارزه‌ای نابرابر و بی‌منطق با محصولات خارجی هستیم. بازی‌هایی که با کیفیت بالا و قیمت پایین در دسترس مخاطب قرار می‌گیرند و از همان ابتدای کار ما را کیش و مات می‌کنند، چون توان رقابت با این کارها، به لحاظ کیفی برای بسیاری از بازی‌سازان وجود ندارد، از سوی دیگر وقتی قفل این بازی‌ها به راحتی شکسته و یک هولوگرام بر آن چسبانده می‌شود ما از نظر اقتصادی هم شکست می‌خوریم.» به باور این گروه کپی‌رایت یکی از مشکلات بازی‌سازان ایرانی است که با دانلود غیرمجاز فرق دارد. به این معنی که حتی اگر دولت و مجلس، قانون کپی‌رایت را بپذیرند و ایران به کنوانسیون برن نیز بپیوندد تا زمانی‌که فرهنگ‌سازی نشود و مردم نپذیرند که نباید به‌طور غیرمجاز دانلود کنند و به حق و حقوق دیگران احترام بگذارند، هیچ فایده‌ای ندارد.

طرح‌هایی برای نجات بازار

بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای که در سال ۸۵ به عنوان متولی بازی‌های رایانه‌ای در ایران تاسیس شد در راستای سروسامان دادن به بازار فروش بازی‌های کامپیوتری و همچنین حمایت از تولید‌کنندگان بازی کامپیوتری در ایران، طرح‌ها و پروژه‌های مختلفی را پیاده کرده است. راه‌اندازی جشنواره و نمایشگاه‌های مختلف، راه‌اندازی نظام رده‌بندی سنی، برگزاری کلاس‌های آموزشی از طریق انستیتو بازی‌سازی و... از جمله این طرح‌ها است؛ اما شاید یکی از کارهای این بنیاد که از سوی بسیاری از فعالان بازار کامپیوتری و کارشناسان این حوزه مورد توجه قرار گرفته است، بحث ارائه مجوز و هولوگرام به بازی‌های کامپیوتری باشد. فعالیتی که طی چند سال گذشته و با تغییر مدیران بنیاد با تغییرات و فرازو نشیب‌هایی همراه بوده است.

از شهریورماه سال ۱۳۹۰ کار نظارت بر بازار بازی‌های کامپیوتری در ایران به مدت ۶ ماه بر عهده این بنیاد بود ولی پس از آن و بنا به تصمیم وزیر ارشاد دولت دهم، ستاد صیانت از آثار فرهنگی این وظیفه را بر عهده گرفت و به گفته فعالان بازار در این دوران به دلیل نظارت ضعیف دولت بر بازار بازی‌های رایانه‌ای، طرح ارائه هولوگرام به این بازی‌ها به درستی اجرا نشد. با روی کار آمدن دولت یازدهم و البته پس از منحل شدن این ستاد، بنیاد ملی بازی‌های رایانه ای در ۸ آذر ۱۳۹۳ دوباره وظیفه شناسایی و نظارت بر بازی‌های کامپیوتری غیرمجاز را در حکمی از وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی به طور رسمی برعهده گرفت و در حال حاضر ستاد مبارزه با بازی‌های غیرمجاز رایانه‌ای زیر نظر این بنیاد، مشغول ارائه هولوگرام‌های مخصوص به بازی‌های کامپیوتری است. حالا این ستاد از اسفند ماه سال گذشته طرح الصاق هولوگرام‌ها به بازی‌های رایانه‌ای را به صورت جدی پیگیری کرده و این پیگیری‌ها حالا و با ورود به فصل تابستان و افزایش خرید و فروش در این بازار بیشتر هم شده است.

خسرو کرد میهن، رئیس ستاد مبارزه با بازی‌های غیرمجاز رایانه‌ای، در گفت‌وگو با روزنامه «دنیای اقتصاد»، در خصوص برنامه‌های این ستاد در فصل تابستان می‌گوید: «نظارت بر بازار بازی‌های غیرمجاز از سال گذشته و با الصاق هولوگرام‌ به بازی‌ها به صورت جدید پیگیری شده است و با توجه به ورود به فصل تابستان این طرح با شدت بیشتری دنبال می‌شود. در هر استان ایران، ستادی متشکل از نماینده‌های وزارت ارشاد و پلیس اماکن تشکیل شده است. در تهران نیز ستاد مبارزه با بازی‌های رایانه‌ای به‌عنوان نماینده‌ای از وزارت ارشاد با پلیس اماکن ناجا هماهنگی و با مراکز توزیع بازی‌های غیرمجاز مبارزه می‌کند.» به گفته وی در تابستان فعالیت این ستاد پررنگ‌تر از گذشته خواهد بود از جمله اینکه عملیات جمع‌آوری و شناسایی مراکز توزیع بازی‌های غیرمجاز بیشتر می‌‌شود. براساس اظهارات وی در طول ۹ ماه گذشته ۲۲ هزار بازی غیرمجاز تنها از بازار تهران جمع‌آوری شده است.

کرد میهن می‌افزاید: « فروشگاه‌هایی که اقدام به فروش بازی‌های کامپیوتری می‌کنند، در حال حاضر به طور نامحسوس کنترل می‌شوند و در صورتی که این فروشگاه‌ها بازی‌هایی را که به گفته این ستاد، غیرمجاز هستند، توزیع کنند، به دادسرا معرفی خواهند شد.»

هولوگرام موثر یا بی‌اثر

از جمله طرح‌هایی که ستاد مبارزه با بازی‌های غیرمجاز رایانه‌ای پیگیری می‌کند علاوه بر ساماندهی بازار این بازی‌ها، الصاق هولوگرام روی بازی‌های مجاز ایرانی و خارجی را نیز شامل می‌شود. هولوگرام‌هایی که نصب آن روی بازی‌ها در حال حاضر با انتقاد برخی از فعالان بازار مواجه است.

مسوولان ستاد مبارزه با بازی‌های غیرمجاز طرح الصاق هولوگرام روی بازی‌ها را راهی برای استخراج آمار از میزان فروش بازی‌های مجاز و حمایت از تولید‌کنندگان بازی‌های ایرانی می‌دانند. اما در مقابل برخی فروشندگان بازار در واکنش به این طرح بنیاد اعلام می‌کنند خریداران اطمینانی به هولوگرام نصب شده روی بازی‌ها ندارند. همچنین براساس اظهارات این گروه با توجه به دسترسی کاربران به سرویس اینترنت و دانلود بازی با کمترین هزینه، الصاق هولوگرام بر بازی‌ها کاملا بی‌نتیجه است.

سیدعلی سیداف، کارشناس بازی‌های رایانه‌ای با اعلام اینکه اجرای دقیق و درست این طرح بسیار مناسب است، می‌گوید: «در شرایطی می‌توان این طرح را موفق دانست که با جدیت و پیگیری منطقی از طرف بنیاد به اجرا گذاشته شود. این در حالی است که این هولوگرام‌ها توسط برخی فروشندگان روی بازی‌های مختلف نصب می‌شوند و به راحتی در اختیار کاربران قرار می‌گیرند. همچنین انجام دقیق این طرح نیازمند این است که توسط ماموران متخصص و آگاه به حوزه بازی‌های رایانه‌ای صورت بگیرد و این درحالی است که کمترین آموزش به نیروهای انتظامی فعال در این طرح داده می‌شود.» سیداف با اشاره به تاخیر ورود بازی‌های رایانه‌ای خارجی به بازار با توجه به سختگیری‌های بنیاد در ارائه مجوز به این بازی‌ها می‌افزاید: «بسیاری از بازی‌هایی که مجوز و هولوگرام بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای را دارند قدیمی هستند و با چند سال تاخیر از زمان ورودشان به بازار جهانی، مجوز فروش در بازار ایران را دریافت کرده‌اند. همین امر باعث شده کاربران بازی‌های محبوب و به روز دنیا را ازطریق فروشندگان بازی‌های قاچاق یا دانلود از طریق اینترنت بازی کنند.» این کارشناس بازی همچنین تایید می‌کند بسیاری از کاربران به دلایل مختلفی اطمینان لازم به هولوگرام‌های روی بازی ندارند و ترجیح می‌دهند بازی‌هایی را تهیه کنند که فاقد هولوگرام باشند. سیداف معتقد است تا زمانی که قانون این بازار برای همه فعالان به درستی اجرا نشود نمی‌توان انتظار از بین رفتن بازار قاچاق را داشت و از آنجا که سود بازار قاچاق بیشتر از بازار رسمی است برخی از فعالان رسمی هم بعد از مدتی به دلیل عدم نظارت صحیح به سمت بازار غیرمجاز می‌روند.

اما کرد میهن، رئیس ستاد مبارزه با بازی‌های غیرمجاز رایانه‌ای در واکنش به این اظهارات اعلام می‌کند که کنترل و نظارت این ستاد روی بازار تا حد قابل توجهی باعث کاهش خرید و فروش بازی‌های قاچاق شده است. همچنین وی اعلام می‌کند این ستاد با همکاری با پلیس فتا و همچنین فیلتر کردن سایت‌های غیرقانونی انتشار بازی‌های رایانه‌ای فعالیت در این بخش را نیز محدود کرده است. او تاکید می‌‌کند: تا زمانی که بازار غیرمجاز جمع‌آوری نشود تولید بازی ایرانی در حاشیه قرار می‌گیرد و ستاد به همراه بنیاد ملی بازی ‌رایانه‌ای درتلاش است تا با محدود کردن فعالان بازار غیرمجاز تولید بازی ایرانی را تقویت کند.