سال حکمفرمایی وایبر

عاقله ترابی: اگر بخواهیم یک سال گذشته در فضای دیجیتال را نام‌گذاری کنیم بدون شک آن را باید «سال وایبر» بنامیم؛ سالی که فراگیر‌شدن این شبکه اجتماعی موبایلی در کشور تاثیرها و توجه‌های فراوانی را به همراه داشت. از بازخوردهای اجتماعی گرفته و اخبار و شایعات و گروه‌بندی‌ها تا ورود به جریان تبلیغات عملا وایبر را یکی از مهم‌ترین ابزارهای ارتباطی کشور تبدیل کرد. این شبکه‌ اجتماعی در یک سال گذشته چندین بار تا پای فیلترشدن پیش رفت و حالا روزی نیست که خبری درباره آن منتشر نشود. بر اساس آمارهایی که امسال اعلام شد حدود ۱۱ درصد از بازدیدکنندگان وایبر از داخل ایران هستند و این در حالی است که وایبر بیش از ۳۰۰ میلیون کاربر در جهان دارد. حتی آمارهای دانلود اپلیکیشن وایبر از بازارهای اپلیکیشن ایرانی مانند کافه‌بازار هم نشانگر این است که وایبر محبوب‌ترین اپلیکیشن کاربران اندروید است. این اپلیکیشن که فقط چهارسال از عمر آن می‌گذرد به سرعت به یکی از پولساز‌ترین و موفق‌ترین برنامه‌های موبایلی جهان تبدیل شده است. شرکت ژاپنی «راکوتن» که اکنون صاحب وایبر است آن را به قیمت ۹۰۰ میلیون دلار خریده و هرچند این قیمت در مقایسه با قیمت فروش واتس‌اپ به فیس بوک (۱۹ میلیارد دلار ) بسیار پایین به نظر می‌رسد اما دست کم در کشورهای شرق آسیا و برخی کشورها مانند ایران وایبر نشان داده که محبوب‌تر از واتس‌اپ است.

چرا ایرانی‌ها وایبر را دوست دارند؟

شبکه‌های اجتماعی موبایلی متعددی در دنیا وجود دارد و نکته جالب اینجا است که در هر کشور یکی از این شبکه‌ها بیشتر طرفدار دارد و استفاده می‌شود. در حالی که بهترین شبکه اجتماعی موبایلی از نظر فنی و تکنیکی WhatsApp است و تعداد کاربران آن در دنیا چندین برابر بقیه شبکه‌های اجتماعی است. در ایران وایبر از بقیه شبکه‌های اجتماعی محبوب‌تر است. آنچه باعث محبوبیت یک شبکه در میان شبکه‌های دیگر می‌شود هنوز مشخص نیست به‌خصوص آنکه بسیاری از این شبکه‌ها امکاناتی کم و بیش مشابه دارند، اما به گفته یک برنامه‌نویس اپلیکیشن آنچه باعث محبوبیت بیشتر یک شبکه یا اپلیکیشن در مقایسه با دیگر اپلیکیشن‌ها می‌شود به رابط کاربری آن برنامه از یکسو و فرهنگ مردم مرتبط می‌شود. مرتضی متولی به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: وایبر به سبب داشتن استیکرهای جذاب ابتدا به‌عنوان یک برنامه گپ و گفت اینترنتی توجه ایرانیان را به خود جلب کرد، اما به‌تدریج فضای گرافیکی و امکانات گروهی آن به مذاق بصری و کاربردی مردم بیشتر خوش آمد.

این برنامه نویس اپلیکیشن در پاسخ به این پرسش که چرا ایرانی‌ها مثلا از اپلیکیشن WhatsApp با وجود داشتن سرعت و قابلیت‌های مطلوب‌تر فنی کمتر استفاده می‌کنند، می‌گوید: شاید امکان تماس صوتی و تصویری تنها برتری وایبر به واتس‌اپ باشد، اما واقعیت این است که تجربه نشان می‌دهد که ایرانیان حتی برای گفت‌و‌گوهای متنی و ارسال فایل هم همچنان وایبر را به واتس‌اپ ترجیح می‌دهند. اینکه چرا مردم یک برنامه را به برنامه دیگر ترجیح می‌دهند صرفا به امکانات آن خلاصه نمی‌شود. آنچه یک کاربر به‌عنوان فاکتور اصلی به آن توجه می‌کند راحتی استفاده و حضور دوستان و دیگر کاربران نزدیک در یک شبکه اجتماعی است. واتس‌اپ باوجود داشتن امکانات امنیتی بهتر و سرعت بالاتر و ثبات در سرویس‌دهی نتوانسته این مقبولیت را در کاربر ایرانی ایجاد کند.

وایبر در تجارت

استفاده از وایبر به شکل فراگیری در بخش تجارت و فروش کشور فعال شده است. ارتباطاتی که تا پیش از این به صورت تلفنی یا حضوری صورت می‌گرفت حالا از طریق گروه‌های وایبری تشکیل‌شده در هر بخش صورت می‌گیرد و اطلاعات (از قبیل قیمت‌ها و لیست‌ محصولات) بین گروه‌های متعدد رد‌وبدل می‌شود. بسیاری از کسب‌و‌کارها امروزه به وایبر بیش از تلفن و کامپیوتر وابسته‌اند و حتی چند ماه قبل نایب رئیس اتاق بازرگانی ایران گفت استفاده از وایبر باوجود آنکه فضای توسعه‌‌یافته‌ای نیست باعث افزایش سرعت عمل و کاهش هزینه‌های بسیاری از تشکل‌های بازرگانی شده است.

گذری بر بازارهای گوناگون از جمله بازارهای دیجیتالی هم نمایانگر استفاده کاربردی از وایبر در انتقال اطلاعات تجاری است. فروشندگان گروه‌های وایبری مختلفی در رده‌های متعدد محصولی دارند و از این طریق میزان استفاده از فاکس و تماس تلفنی در بین قشرهای مختلف فروشنده در ایران بسیار کاهش یافته است.

امکان ارسال همزمان عکس، فیلم و اطلاعات متنی درباره محصولات، رابطه جدیدی را هم بین فروشندگان و خریداران ایجاد کرده است و در عین حال این فضا را فراهم کرده تا فروشندگان پیشنهادهای ویژه، تخفیف‌ها و مدل‌های مختلف فروش را با خریداران در میان بگذارند.

سوءاستفاده‌های وایبری

از وایبر هم مانند هر تکنولوژی جدید دیگری که فراگیر و مشهور می‌شود سوءاستفاده‌های متعددی شده است. یکی از تازه‌ترین موارد رخ‌داده پیامک‌هایی است که در آن ادعا شده «وایبر تخصص ماست. باز کردن تضمینی خطوط مسدود شده وایبر».

خطوط مسدود‌شده وایبر اکانت‌هایی هستند که به هر دلیل از سوی شرکت مسدود شده‌اند. به گزارش «ایسنا» در ماه‌های گذشته بسیاری از کاربران وایبر در دنیا با مشکل مواجه شده و از سوی این شرکت (وایبر) برای آنها پیامی ارسال می‌شود، مبنی بر آنکه به دلیل فعالیت‌های تبلیغاتی و تجاری یا مشکوک‌بودن به ارسال و انتشار بد‌افزارها، صفحه افراد در معرض مسدودسازی قرار دارد. در این پیام با اشاره به اینکه فعالیت‌های کاربر مشکوک است و به نوعی مبدا انتشار هرزنامه شده به کاربر هشدار داده شده که حساب کاربری‌اش در شرف مسدود‌شدن است و اگر کاربر به استفاده خود از وایبر ادامه دهد حسابش مسدود می‌شود. اما حالا افرادی مدعی برطرف‌کردن این مشکل شده‌اند و اعلام می‌کنند از طریق شیوه‌های هکری این امکان را دارند که ظرف ۲۰ دقیقه تا ۴ ساعت این حساب‌ها یا اکانت‌ها را باز کنند و در ازای این موضوع مبالغی هم دریافت می‌کنند.

چنین نمونه‌هایی از سوءاستفاده از وایبر کم نیست و کم‌اطلاعی بخش عمده‌ای از کاربران این شبکه باعث رشد این سوءاستفاده‌ها هم شده است. نمونه‌های دیگری از سوءاستفاده‌های وایبری را در حوزه پزشکی هم می‌توان یافت. چند هفته قبل اعلام شد برخی از پزشکان که به دلایل مختلف در بیمارستان‌ها حضور نمی‌یافتند از طریق وایبر حضور نداشتن خود را جبران می‌کردند. این پزشکان جواب آزمایش‌ها، نوار قلب‌ها و هر اطلاعات دیگری را از طریق پرستار و رزیدنت از راه دور دریافت می‌کنند و بر اساس آن نسخه می‌نویسند. هر چند سرعت انتقال اطلاعات از این طریق به پزشک افزایش پیدا کرده و حتی جایگزین بهتری در مقایسه با تماس تلفنی است اما از طرف دیگر حضور نیافتن پزشک بر بالین بیمار مخاطرات بسیاری را به همراه دارد. هر چند در دنیا بحث پزشکی از راه دور با استفاده از تجهیزات دیجیتالی و تکنولوژی‌های ارتباطی بسیار رو به گسترش است اما مخاطرات ویزیت غیر حضوری و با استفاده از اپلیکیشن عمومی مثل وایبر پذیرفتنی نیست. به اینها می‌توان موارد دیگری از سوءاستفاده‌ مانند کلاهبرداری، سرقت اطلاعات و جاسوسی راهم اضافه کرد؛ مواردی که قطعا به هر ابزار ارتباطی دیگری هم می‌تواند اطلاق شود.

دردسرهای تبلیغاتی

اما از چند ماه قبل به این سو این شبکه اجتماعی هم در ایران شروع به گرفتن تبلیغات کرده است و همین موضوع باعث شده که کاربران به تدریج روزانه با انبوهی از تبلیغات وایبری مواجه شوند.

سایت‌های مختلفی امروز شروع به فروش تبلیغات وایبری کرده‌اند و قیمت خرید پنل در وایبر از ۱۰۰ هزار تا ۶۵۰ هزارتومان متغیر است. قیمت ارسال پیامک تبلیغاتی در وایبر هم چیزی بین ۷ تا ۱۰ تومان است. تبلیغات اما از طرف استفاده‌کنندگان جز مزاحمت نیست و تفاوت آن با پیامک‌های تبلیغاتی اپراتورهای موبایل در این است که پیامک‌های تبلیغاتی وایبری را نمی‌توان مسدود کرد. مشخص است که هجوم انبوه تبلیغات به وایبر تا اندازه قابل ملاحظه‌ای باعث کاهش محبوبیت این شبکه اجتماعی خواهد شد. تبلیغات وایبری به هر حال ورود به حریم شخصی کاربرانی است که وایبر را تا پیش از این به خاطر انتخابی بودن فضای آن می‌پسندیدند اما حالا هر اعلان پیام جدید در وایبر دیگر لزوما از طرف یک دوست نیست.