عاقله ترابی: امروزه پیشرفت تکنولوژی ما را به جایی رسانده که هر کسب‏و‏کاری را که راه می‏اندازیم خواه‏ناخواه باید به فکر راه‏اندازی یک وب‏سایت هم باشیم. درواقع داشتن یک وب‏سایت از لازمه‏های کسب‌وکار جهانی شده است. تجربه نشان داده که هر چقدر هم یک شرکت، سازمان یا برندی محبوب باشد، نام وب‏سایت آن تاثیر بسزایی در موفقیت تجاری‏اش دارد. این نام که به دامنه اینترنتی (Domain name) معروف است باعث به وجود آمدن تجارتی پرسود در دنیای مجازی شده که بسیاری از افراد را به خود مشغول کرده است؛ خرید و فروش دامنه. این موضوع را نمی‏توان انکار کرد که داشتن یک دامنه خوب، گویا و منحصربه‌فرد تاثیر بسیاری در شناخته‏شدن وب‏سایت در فضای مجازی و به دنبال آن موفقیت در آن کسب و کار دارد. بنابراین سایتی که به دنبال موفقیت و حتی جهانی‏شدن است باید در مرحله اول به دنبال نامی مناسب و درخور باشد؛ نامی کوتاه و در عین حال جذاب که در خاطر کاربر بنشیند. از این رو افراد بسیاری به فکر دادوستد در این حوزه افتاده‏اند و به تجارت دامنه می‏پردازند؛ سرمایه‏گذاری بلند‏مدتی که با درایت می‏تواند شخص را به درآمد مناسبی برساند. این افراد که در اصطلاح دامینر خوانده می‏شوند دامنه را می‏خرند تا در آینده با سود بیشتری آن را بفروشند. حراجی‏های دامین زیادی روی اینترنت وجود دارد که مبالغ کلانی روی آن جابه‌جا می‏شود. احتکار دامنه، تجارت پرسود قیمت اولیه دامنه بسیار ارزان است و هر درخواست‏کننده‏ای می‏تواند هر تعداد که می‏خواهد تقاضای ثبت دامین کند. هر دامنه فقط یک بار فروخته می‏شود و اگر شخص دوم خواستار همان دامین باشد باید از خریدار اول درخواست فروش آن دامین را بکند. همین موضوع باعث شده عده‏ای دامنه‏های اینترنتی را بخرند و آن‏ها را آنقدر نگه دارند تا مشتری مناسبی پیدا شود که حاضر باشد مبلغ قابل توجهی برای مالکیت دامین بپردازد. به این کار عبارت‏های متفاوتی نسبت داده شده است از قبیل دلالی، واسطه‏گری و احتکار. البته این نکته را نیز نباید فراموش کرد که این افراد همیشه هم به سودهای کلان نمی‏رسند مثلا چندی پیش شرکت معروف فیس‌بوک موفق شد یکی از این دلال‏ها را در دادگاه به زانو درآورد. ماجرا از این قرار بود که فردی ایرانی دامنه facebook.ir را ثبت کرده بود و شرکت فیس‌بوک ضمن شکایت از او مدعی شده بود که این فرد از نام فیس‌بوک سوءاستفاده می‏کند. سازمان مالکیت معنوی (WIPO) رای را به نفع فیس‌بوک داده و اعلام کرد که این فرد ایرانی باید دامنه را به فیس‌بوک بدهد. تکنولوژی‏های نوپا، طعمه‏های جذاب دلال‏های دامنه اغلب سراغ ثبت دامنه‏هایی با نام‏های تجاری شرکت‌ها می‏روند. به همین سبب بیشتر شرکت‌های تولید‏کننده نام محصولات خود را قبل از معرفی رسمی اعلام نمی‏کنند تا جلوی این سودجویی‏ها گرفته شود. هرچند دلال‏ها هم دربرابر این راهکار شرکت‌ها بیکار نمی‏نشینند و با حدس و گمان نامی را که احتمالش بیشتر است انتخاب می‏کنند. چندی پیش برای شرکت مایکروسافت چنین مشکلی پیش آمد که مربوط به Xboxone بود؛ دامنه‏هایی با نام‏های XbowOne.com و XboxOne.net یکسال قبل از معرفی ایکس‏باکس ثبت شده بودند. در نهایت مایکروسافت هم در این کارزار پیروز شد و دامنه XboxOne.com را گرفت. بد نیست بدانید که شرکت گوگل هم از این افراد سوءاستفاده‏کننده‏ در امان نمانده است. در سوم ژانویه ۲۰۱۲ شرکت گوگل برای گرفتن مالکیت دامنه google-ipad.com که قبلا ثبت شده بود شکایت کرد و از آنجا که متهم دفاع محکمه‏پسندی در برابر این شاکی نداشت دامنه به گوگل واگذار شد. یکی دیگر از جنجال‏هایی که سر نام دامین به راه افتاد دامنه خلیج‌فارس بود. پسوند persiangulf با شکایت رسمی کشورهای حوزه خلیج‌فارس روبه‏رو شده بود که پس از گذشت حدود سه ماه، شکایت آنها با حکم قاضی استفان ام‏شوبل رد شد. با این حال این کشورها دست بردار نبودند و اصرار داشتند این دامنه را از ایران بگیرند. ولی در نهایت و با وجود همه کشمکش‏ها ایران مالک دامنه اینترنتی خلیج‌فارس شد. شرکت اپل نیز از شرکت‌هایی است که دامنه‏های مرتبط با خود را ثبت می‏کند و به این موضوع اهمیت خاصی می‏دهد. این شرکت دامنه iPhone۵.com را از مالک آن خرید. این دامنه قبل از اینکه آی‌فون فایو روانه بازار شود یعنی درسال ۲۰۰۸ ثبت شده بود که شرکت اپل موفق شد با صاحب آن به توافق برسد و دامنه را از آن خود کند. شرکت اپل همچنین دامین iCloud.com را به قیمت ۵/۴میلیون دلار از Xcerion خرید. مشکلات مربوط به دامنه‏های اینترنتی فقط محدود به شرکت یا سازمان‏ها نمی‏شود، بلکه گاهی گریبان افراد مشهور را هم می‏گیرد. حدود هشت سال پیش تام کروز، بازیگر معروف سینما، با مشکلی در این زمینه مواجه شد و پرونده خود را به مقامات قضایی ارجاع داد. این بار هم سازمان مالکیت فکری و معنوی (WIPO) رای را به نفع شاکی صادر کرد و دامنه Tomcruise.com به صاحب اصلی‏اش بازگشت. قیمت‏های حیرت‏آور در سال ۱۹۹۹ دامنه Business. com هفت و نیم میلیون دلار فروخته شد و توانست نام خود را در کتاب گینس ثبت کند. در واقع از این دامنه بود که توجه‏ها به دامنه‏های گران‌قیمت جلب شد. Casino.com که به سایت شرط‏بندی آنلاین مربوط است در سال ۲۰۰۳ به مبلغ ۵/۵میلیون دلار فروخته شد. در سال ۲۰۰۴ دامنه creditcards.com به قیمت ۷/۲میلیون دلار معامله شد که در آن سال توانست رکورد آن سال را به نام خود بزند. در سال ۲۰۰۶ Diamond.com که در زمینه فروش جواهرات فعالیت می‏کند به مبلغ ۵/۷ میلیون دلار خریده شد. در سال ۲۰۰۸ نیز کریس کلارک دامنه Pizza.com خود را با قیمت فوق‌العاده ۶/۲میلیون دلار به فروش رساند. شرکت‌های ایرانی و دامنه‏های اینترنتی در ایران نیز مانند همه‏جای دنیا با توسعه اینترنت، موضوع دامنه‏های اینترنتی برای تجارت اهمیت زیادی پیدا کرده و محتکران دامنه‏های اینترنتی با شناسایی این موقعیت به سودهای کلانی رسیده‏اند. بی‌توجهی بسیاری از صاحبان صنایع و بنگاه‏ها به موضوع، نام‏ و برند اینترنتی باعث شده بسیاری از آنها زمانی به فکر ثبت دامنه بیفتند که درمرحله نهایی یک تجارت یا راه‏اندازی یک شرکت هستند. زمانی که دیگر بسیاری از مردم از جمله افراد فرصت‏طلب دامنه‏های اینترنتی مرتبط با تجارت آنان را ثبت کرده‏اند و منتظر تماس برای معامله‏اند. از سوی دیگر فرصت‏طلبانی هم وجود دارند که منتظر منقضی شدن زمان یک دامنه مشهورند و در صورت غفلت صاحبان یک تجارت به سرعت یک دامنه را ازآن خود می‏کنند. مهدی صولتی، کارشناس یک شرکت ثبت دامنه‏های اینترنتی معتقد است که مشکل شرکت‌های ایرانی بی‏توجهی به برندسازی اینترنتی هنگام راه‏اندازی یک تجارت جدید است. آنها وقتی که می‏خواهند دامنه اینترنتی مرتبط با خود را ثبت کنند با پیشنهاد دلالان و محتکران دامنه روبه‌رو می‏شوند و باید یا برای خرید این دامنه مبلغ بسیار زیادی هزینه کنند یا قید آن دامنه را بزنند. به گفته صولتی، محتکران دامین از بابت معامله برخی دامنه‏ها چنان سود کلانی می‏کنند که هزینه خرید و نگهداری صدها دامنه اینترنتی دیگر را به راحتی جبران می‏کند. این کار هر چند نوعی فرصت‌طلبی به حساب می‏آید، اما به خودی خود غیرقانونی نیست. از سوی دیگر بحث‏های مربوط به دعواهای حقوقی، از چالش‏های شرکت‌هایی است که دامنه‏های آنان توسط محتکران و دلالان دامنه زودتر ثبت شده است. در صورتی که دامنه اینترنتی از نوع gTLD (دامنه‏های عمومی سطح بالا) مانندcom. وnet. یا org. باشد فرآیند شکایت برای بازپس‏گیری دامنه بسیار هزینه‏بر و طولانی مدت خواهد بود. در صورتی که دامنه اینترنتی از نوع کشوری ir. باشد، روند شکایت حقوقی از طریق دادگاه‏های داخلی قابل انجام است. با این حال باید توجه کرد که دلالان دامنه تا زمانی که محتوایی متناظر با محتوای تجارت یک شرکت روی دامنه ارائه نکنند، تحت تعقیب قضایی قرار نمی‏گیرند. به این ترتیب آنها تا هر زمان که بخواهند، می‏توانند دامنه را بدون استفاده نگه دارند و تنها در صورتی می‏توان علیه آنها اقامه دعوی کرد که فعالیت مشابهی را با نام یک شرکت یا سازمان مشهور روی آن دامنه انجام دهند. آینده‏نگری با همه تجارت‏هایی که روی اینترنت به راه افتاده است، حالا نمی‏توان این موضوع را انکار کرد که خرید و فروش دامنه هم می‏تواند راهی برای سرمایه‏گذاری و سرمایه‏دار‏شدن باشد؛ به‏ویژه حالا که نه قانون بازدارنده‏ای وجود دارد و نه توان مالی چندانی لازم است. کسی چه می‏داند، شاید ما هم چند سال بعد افسوس بخوریم که چرا دامینی نخریده‏ایم.

تجارت آسان با نام‏های پولساز