م.ر.بهنام رئوف سال ۹۱ هم با تمام اتفاقات خوب و بدش تمام شد. سالی که برای دوست‌داران دنیای فناوری اطلاعات و ارتباطات سر شار از اتفاقات جدید بود. سرشار از فناوری‌های تازه و دستگاه‌های جدید. رویکرد ما اما در این گزارش به اتفاقات مهمی باز می‌گردد که در حوزه آی سی تی ایرانی رخ داده است. شاید بی‌راه نباشد اگر بخواهیم مهم‌ترین رخداد سال گذشته را به داستان‌های پیرامون انحلال وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و ادغام آن با چند وزارتخانه دیگر بدانیم. اتفاقی که در نهایت باعث برکناری رضا تقی پور وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات شد. برکناری وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در آخرین سال عمر دولت دهم و تلاش بی‌نتیجه دولت بر ادغام این وزارتخانه با وزارت راه و شهرسازی و در نهایت بلاتکلیفی چند ماهه این وزارتخانه بدون وزیر مهم‌ترین اتفاقی بود که آی‌سی‌تی ایران در سال گذشته و آن هم در ماه‌های پایانی سال به خود دید. محمود احمدی نژاد در شامگاه نهم آذرماه ۹۱ رضا تقی‌پور وزیر ارتباطات را از سمتش برکنار کرد و در حکمی علی نیکزاد وزیر راه و شهرسازی را به عنوان سرپرست این وزارتخانه منصوب کرد. این اقدام رییس‌جمهور در پی تصمیم دولت برای ادغام دو وزارتخانه راه و شهرسازی و ارتباطات و فناوری اطلاعات و ایجاد وزارت امور زیربنایی شکل گرفت که از چندین ماه قبل زمزمه‌های آن به گوش می‌رسید و حتی دولت لایحه آن را به مجلس فرستاد، اما در نهایت نیز مجلس با آن موافقت نکرد. البته داستان ادغام وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات از یک سال قبل از آن آغاز شده بود. موضوعی که بارها توسط روابط عمومی وزارت تکذیب می‌شد اما در نهایت این ادغام با تصمیم برکناری وزیر از سوی رییس جمهور تایید شد.

در این میان مراسم تودیع رضا تقی پور از وزارت ارتباطات و معارفه علی نیکزاد با حاشیه‌های فراوانی همراه بود که از جمله آن می‌توان به نیامدن تقی پور به مراسم تودیعش و تشکر نیکزاد از رییس جمهور برای سپردن این مسوولیت به وی و در اختیار گرفتن صندلی تقی پور اشاره کرد. در این مراسم محمدرضا رحیمی معاون اول رییس جمهور با اشاره به عدم حضور تقی پور در مراسم تودیعش گفت: در این دولت هر وزیری با احترام می‌آید، اما زمانی که می‌خواهد برود اخم تمام وجودش را می‌گیرد. البته این تمام حرف‌های رحیمی نبود. او حتی در بخشی از مراسم تودیع به اشتباه واگذاری شرکت مخابرات ایران به بخش خصوصی هم اعتراف کرد و گفت نباید مخابرات را خصوصی می‌کردیم. محمدرضا رحیمی با اشاره به جدایی مخابرات از فناوری اطلاعات در این وزارتخانه و واگذاری شرکت مخابرات ایران گفت: بخش ارتباطات را که یکی از کارسازترین و پردرآمدترین بخش‌های وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات بود به توصیه آقایان فروختیم، رفت. نوش‌جانشان. اما ای کاش این کار را نمی‌کردیم. به هر حال تنها چند روز پس از در اختیار گرفتن مسوولیت وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات توسط علی نیکزاد ، نمایندگان مجلس با ارائه طرحی دو فوریتی ادغام وزارتخانه‌ها را برای دوسال آینده منتفی اعلام کردند و براین اساس تلاش دولت برای اخذ موافقت از نمایندگان مجلس برای ادغام دو وزارتخانه راه و شهرسازی و ارتباطات بی نتیجه ماند. براساس این مصوبه سرپرستی نیکزاد در وزارتخانه ارتباطات با وجودی که خود تصدی وزارت راه و شهرسازی را بر عهده داشت نیز غیرقانونی تلقی شد.

این قانون مجلس با حاشیه‌هایی همراه بود که از جمله آن می‌توان به بلاتکلیفی وزارت ارتباطات در نبود وزیر و سرپرست اشاره کرد؛ البته از زمان تصویب این قانون تا خداحافظی نیکزاد از وزارت ارتباطات چندین هفته به طول انجامید و در نهایت معاون نظارت مجلس مجبور شد در نامه ای به رییس جمهور تاکید کند که برای نیکزاد جانشین و برای وزارت ارتباطات سرپرست یا وزیر انتخاب کند. با این حال شواهد نشان داد که تا انتخاب محمدحسن نامی به سمت سرپرست وزارت ارتباطات، نیکزاد نه تنها در وزارت ارتباطات در رفت و آمد بود، بلکه حتی جلسات وی نیز برای مدیران این وزارتخانه برگزار می‌شد و وی قصد داشت در دهه فجر چند طرح ارتباطی افتتاح کند.

دعوای دو وزارتخانه بر سر سیم‌کارت

از جمله اتفاقات پرحاشیه در سال گذشته بحث اهدای سیم کارت دانش‌آموزی بود. موضوعی که هر دو طرف درگیر یعنی همراه اولی‌ها و وزارت آموزش و پرورش حسابی به یکدیگر ایراد گرفتند. موضوعی که همراه اولی‌ها مدعی بودند، مورد توافق قرار گرفته بوده اما آموزش و پرورشی‌ها آنها را متهم به کاسبی از این طرح کرده بودند. البته در نهایت از سوی وزیر آموزش و پرورش اعلام شد که هیچگاه اجازه استفاده از تلفن همراه به دانش آموزان در مدارس سراسر کشور داده نخواهد شد. توزیع سیم کارت‌های رایگان همراه اول براساس طرح سیم کارت «دانش» و در قالب بسته‌های قرآنی در مدارس سراسر کشور صورت گرفت که همانطور که گفته شد به دلیل بروز مخاطرات در استفاده دانش‌آموزان از موبایل با واکنش‌های منفی بسیاری همراه بود.

برکناری مدیرعامل مخابرات

از جمله اتفاقات سال گذشته، برکناری مدیرعامل مخابرات ایران بود وگفته می‌شد که این برکناری با دستور مستقیم وزیر وقت ارتباطات و فناوری اطلاعات صورت گرفته بود. البته چندی بعد از برکناری صابر فیضی از مخابرات که دلیل آن از سوی دولتی‌ها بازنشستگی او عنوان شده بود، وی مدیرعامل یک شرکت دیگر از زیرمجموعه‌های شرکت مخابرات ایران با عنوان توسعه اعتماد مبین شد که همین امر داستان بازنشستگی وی را منتفی کرد.

باز هم اختلالات اینترنتی

اختلالات اینترنتی موضوعی بود که سال گذشته هم ادامه داشت. البته این اختلالات این بار مربوط به قطع کابل و فیبر و لنگر کشتی نبود. این بار به دلیل انتشار یک فیلم توهین آمیز در سایت یوتیوب دسترسی کاربران ایرانی به مدت بیش از یک هفته به سرویس‌های گوگل مختل شد. اختلالی که این بار پای نمایندگان مجلس و بسیاری از قشر‌های مختلف را هم به میان کشید. ابتدا عنوان شد که جی میل به دلیل محکوم کردن سوءاستفاده از فضای مجازی برای توهین به مقدسات، از دسترس کاربران ایرانی خارج شده و حتی یک عضو شورای عالی فضای مجازی اعلام کرد که این قطعی به دنبال تقاضای مردم صورت گرفته و یک مقام مسوول در سازمان فناوری اطلاعات ایران نیز قطع دسترسی کاربران ایرانی به جی میل را اقدام مراجع تصمیم گیر در حوزه فیلترینگ و در راستای محکوم کردن اهانت‌های صورت گرفته به مقدسات اسلام عنوان کرد. اما با این وجود چند روز پس از این اعلام یک مقام مسوول در کارگروه تعیین مصادیق فیلترینگ، بروز مشکل فنی و عدم توانایی وزارت ارتباطات برای رفع این مشکل و تفکیک دو سرویس جی میل و یوتیوب را دلیل قطع سرویس جی میل در ایران عنوان و اظهار کرد: جی میل ناخواسته مسدود شده و ارتباط چندانی میان محدودیت دسترسی به جی میل با اتفاقات در زمینه محکومیت فیلم موهن وجود ندارد؛ اظهاراتی که وزارت ارتباطات به عنوان متولی این بخش هیچگاه آن را تایید نکرد.

آغاز فعالیت شورای فضای مجازی

سال گذشته آی سی تی ایرانی شاهد آغاز فعالیت‌های رسمی شورای عالی فضای مجازی بود. البته این فعالیت‌ها در ابتدای امر با حاشیه‌هایی هم همراه بود. حاشیه‌هایی که در اصل مربوط به مکان فعالیت این شورا می‌شد. پس از انتصاب مهدی اخوان بهابادی به عنوان دبیر این شورا وی مرکز تحقیقات مخابرات ایران را به عنوان مقر این شورا اعلام کرد. انتخابی که به مذاق رضا تقی پور، وزیر اسبق فناوری اطلاعات و ارتباطات خوش نیامد و با مخالفت وی روبه‌رو شد. دبیرشورای فضای مجازی اما این بار شورا را تنها نهاد تصمیم گیر در حوزه آی سی تی کشور می‌دانست و معتقد بود که با توجه به وظایف این شورا و نزدیکی این وظایف با مرکز تحقیقات مخابرات ایران که چندی قبل از آن به پژوهشگاه فناوری اطلاعات تغییر نام داده بود، این مکان بهترین فضا برای فعالیت شورای عالی فضای مجازی است. اخوان بهابادی پیش از آنکه به عنوان دبیرشورای عالی فضای مجازی منصوب شود آخرین رییس پژوهشگاه فناوری اطلاعات و معاون وزیر ارتباطات بود. دبیرشورای عالی فضای مجازی اما بعد از حضورش در این شورا اقدام به گفت و گو‌های پرسروصدایی با رسانه‌های گروهی کرد. او در ابتدای حضورش در مورد اختلالات گوگل صحبت کرد و آن را اشتباه دانست و گفت آن کار از سوی یک کارمند ساده صورت گرفته بود. وی همچنین به بیان اظهار عقیده پیرامون شبکه‌های اجتماعی پرداخت و عنوان کرد شاید روزی استفاده از این شبکه‌ها در کشور آزاد شود.

مشکلات اپراتور سوم

سال گذشته اما برای اپراتور سوم سال پرفعالیتی بود. البته این فعالیت بعضا حاشیه‌های فراوانی هم برای این اپراتور دربر داشت. از بحث مشکلات این اپراتور در به کارگیری آنتن‌های شبکه که بگذریم مخالفت مراجع و برخی از مسوولان با مکالمه تصویری مهم‌ترین حاشیه ای بود که برای این اپراتور در سال گذشته رخ داد.

بالاخره و با چند سال تاخیر سرویس نسل سوم تلفن همراه که مهم‌ترین خصیصه آن تماس تصویری و اینترنت پرسرعت است توسط اپراتور سوم موبایل - رایتل- به بهره برداری رسید و این سرویس‌ها برروی سیم کارت‌های مشترکان این اپراتور ارائه شد، اما با این وجود و به دلیل آنچه که نبود پیوست فرهنگی در ارائه این سرویس‌ها نامیده شد واگذاری این خدمات در کشور از سوی مراجع عظام با مخالفت روبه‌رو شد و بسیاری از این مراجع استفاده از سرویس تماس تصویری را جایز ندانستند. در همین حال نمایندگان مجلس نیز به دلیل آنکه در این سرویس «محرم و نامحرم» رعایت نمی‌شود خواستار رسیدگی و رفع اشکالات سرویس مکالمه تصویری رایتل شدند و در نهایت نماز جمعه گزاران نیز با امضای طوماری خواستار توقف ارائه این سرویس در سیم کارت‌های نسل سوم شدند. در این راستا و به دلیل مشکلات به وجود آمده شورای‌عالی فضای مجازی راسا وارد عمل شد و بررسی این مشکل را در دستور کار قرار داد به نحوی که دبیر این شورا برای استماع نظرات برخی از آیات عظام راهی شهر قم شد و در نهایت نیز قرار شد مشکلات پیش آمده با ارائه پیوست و طرحی از سوی اپراتور حل و نگرانی‌ها از این سرویس کاهش یابد.