ربات‌هایی فقط برای مسابقه

عکس‌ها: نگار متین‌نیا
سونیتا سراب‌پور- امروز آخرین روز از برگزاری ششمین دوره مسابقات بین‌المللی ربوکاپ آزاد ایران است. مسابقه‌ای که با حضور ۳۲۰ تیم ایرانی و حدود ۵۸ تیم از ۱۸ کشور خارجی در محل دائمی نمایشگاه تهران برگزار شد.

در این دوره از مسابقات تیم‌هایی از کشورهای آمریکا، آلمان، استرالیا، انگلیس، برزیل، تایلند، ترکیه، پاکستان، پرتغال، چین، جمهوری چک، ژاپن، سنگاپور، مالزی، مکزیک، ‌هلند، هند و یونان شرکت داشتند.همچنین تیم‌های ایرانی در قالب تیم‌های دانشجویی و دانش‌آموزی از دانشگاه‌های صنعتی امیرکبیر، تهران، آزاد اسلامی قزوین، علم و صنعت، خواجه نصیر، صنعتی اصفهان، رازی کرمانشاه، دانشگاه ساری و ... حضور داشتند.
ربات‌هایی برای شکست انسان
مسابقات جهانی ربوکاپ از سال 1997 در کشورهای ‌‌مختلف جهان در حال برگزاری است. اما گفته می‌‌شود قبل از برگزاری مسابقات اصلی، مسابقه آزاد ربوکاپ نیز برگزار می‌‌شود که شرکت در آن آزاد است.
در واقع ربوکاپ در دو بخش
دو بعدی(2 D) و سه بعدی (3 D) برگزار می‌شود و به طور کلی دو دسته مسابقات را شامل می‌شود: دسته اول مسابقات جهانی است که تیر ماه
هر سال در یکی از شهرهای جهان که شرایط میزبانی را داشته باشد، برگزار می‌شود. دسته دوم مسابقاتی موسوم به open است که هر کشوری می‌تواند هر ساله برگزار کند.
گفته می‌شود کشورهای دارای مجوز برای برگزاری مسابقات ربوکاپ آزاد تنها به چهار کشور ایران، آلمان، آمریکا و ژاپن تعلق دارد.
تیم‌‌های شرکت‌کننده در این مسابقات در سالن‌‌های مختلف نمایشگاه مشغول به نمایش گذاشتن توانایی ربات‌های ساخته شده خود بودند. یکی از سالن‌‌های شلوغ ششمین دوره از مسابقات که با استقبال بازدیدکنندگان نیز همراه بود، سالن ۳۵ بود. سالنی که محل رقابت تیم‌‌های ربات‌های انسان‌‌نما، فوتبالیست اندازه متوسط، کوچک و استاندارد بود. سالنی پرجنب و جوش که هر لحظه با وارد شدن گل به دروازه‌ها توسط ربات‌ها با تشویق تماشاچیان همراه می‌‌شد.
مسابقات ربوکاپ یا شبیه‌سازی ربات‌های فوتبالیست، مسابقاتی است که در راستای عملی کردن اهداف بحث شبیه‌سازی در رشته کامپیوتر برگزار می‌شود. هدف اصلی از برگزاری این مسابقه‌‌ها، دستیابی به تیمی از ربات‌ها است که در سال 2050 با تیمی از انسان‌ها مسابقه داده و آنها را شکست دهد.
ربات‌هایی برای کمک به انسان
اما از سالن‌‌های جالب و جذاب این مسابقات سالن 38 محل رقابت ربات‌های خانگی، امدادگر، مین‌‌یاب، پرنده و زیردریایی بود. سالنی که شاید در زمان ورود به آن شما را به یاد فیلم‌‌های عملی و تخیلی می‌‌اندازد. جایی که ربات‌های ساخته شده به دست انسان در کنار کمک به انسان گاهی هم دچار اختلال سیستم می‌شوند و تصمیم می‌‌گیرند بر علیه انسان‌‌ها شورش کنند.
بخش فعالیت تیم‌‌ ربات‌های امدادگر شاید جالب‌ترین بخش سالن ۳۸ باشد. چرا که به گفته مسوول تیم ربات‌های امدادگر، این ربات‌ها قرار است در آینده‌‌ای نه چندان دور در مکان‌‌های پرخطر به کمک انسان‌‌ها بیایند. احسان میهن‌خواه، سرپرست لیگ ربات‌های امدادگر و عضو کمیته فنی اجرایی فدراسیون جهانی ربوکاپ ‏در خصوص فعالیت‌‌های این ربات‌ها می‌‌گوید: «تمرکز ربات‌های امدادگر روی تعامل ربات‌ها با محیط واقعی است. در کل در مسابقات ربوکاپ هدف مسابقه تحقیق در زمینه کار ربات‌های پای متحرک است. یعنی ربات‌هایی که در محیط واقعی حرکت و فعالیت‌‌هایی انجام می‌‌دهند.» وی در ادامه می‌‌افزاید: «در بخش ربات‌های امدادگر فرض بر این است که ربات با محیط واقعی سروکار دارد نه اینکه در یک محیط پیش فرض هستند. در واقع باید در یک محیط سخت و ناهموار که به شکل یک زمین زلزله‌زده است قرار بگیرند تا بتوانند مصدومان را پیدا کنند و دستورات لازم را اجرا کنند که این کار با توجه به حسگر‌هایی که در این ربات‌ها نصب شده است، انجام می‌‌شود.»
به گفته وی، در بخش ربات‌های امدادگر، انواع مختلفی وجود دارد. دسته اول ربات‌هایی هستند که باید کاملا محیط اطراف خود را درک کنند، شکل محیطی که در آن حضور دارند را به تصویر بکشند و آن را به صورت نقشه به اپراتور خود مخابره کنند. این ربات‌ها همچنین باید مصدوم را در محل حادثه پیدا کرده و وضعیت آن را به اپراتور گزارش دهند. دسته دوم ربات‌هایی هستند که توانایی حمل اجسام را دارند و می‌‌توانند با توجه به دستورات داده شده و در جاهایی که نیروی انسانی امکان حضور در مکان را ندارند با ارائه آب، غذا و... به مصدوم کمک کنند. براساس اظهارات وی این نوع ربات‌های پای متحرک، در آینده جایگزین انسان نخواهند شد و تنها در مکان‌‌هایی از آنها استفاده خواهد شد که حضور انسان در آنجا خطرناک خواهد بود. این ربات‌ها تنها برای کمک به کار خواهند گرفته شد تا نیروی انسانی با برنامه‌ریزی بهتر و وقت کمتر بتواند به مصدومان کمک کند.
میهن‌خواه در خصوص اجزای ساخته شده این ربات‌ها نیز می‌‌گوید: ‌«ما مجبور هستیم در ساخت این ربات‌ها از قطعاتی استفاده کنیم که در کشور تولید نمی‌‌شوند، همچون قطعات صنعتی همچون لپ تاپ، دوربین، موتور و... . اما دانش به کار گرفته شده در این ربات‌ها و برنامه‌‌نویسی کامپیوتری آنها کاملا بومی و داخلی است.
تیم ربات‌های خانگی نیز یکی دیگر از تیم‌‌های فعال در سالن 38 بودند. تیم‌‌هایی که ربات‌هایی را وارد میدان رقابت می‌‌کردند که قرار است در آینده به یک شبه انسان خانه‌‌دار تبدیل شوند.
فریبرز محمودی، رییس لیگ ربات خانگی، عضو کمیته ملی ربوکاپ و عضو هیات علمی دانشگاه آزاد قزوین در خصوص فعالیت تیم ربات‌های خانگی می‌‌گوید: ‌«لیگ ربات‌های خانگی برای توسعه و ساخت ربات‌هایی است که در انجام کار روزانه به انسان کمک خواهند کرد. در واقع این ربات‌ها، ربات‌های خدمتگزار هستند.» وی به شرکت‌‌کنندگان در لیگ ربات‌های خانگی اشاره می‌‌کند و می‌‌افزاید: «از آن‌‌جا که این لیگ، یک لیگ جدید است و از سال ۲۰۰۶ در مسابقات جهانی حضور پیدا کرده؛ اما با استقبال زیادی از سوی شرکت‌‌کنندگان همراه است. در حال حاضر هم در این مسابقات آزاد ۵ تیم شرکت کرده‌اند که ۳ تیم آن ایرانی و از دانشگاه امیرکبیر، دانشگاه آزاد قزوین و ساری است و ۲ تیم هم از دانشگاه هلند و شانگهای چین هستند.» براساس اظهارات وی تیم ربات‌های خانگی ایران هر سال در مسابقات اصلی ربوکاپ شرکت کرده و عناوینی بین ۷ یا ۸ را کسب کرده است.
بدون برنامه، بدون سرمایه
وقتی پای صحبت برخی از سرپرستان گروه‌‌های شرکت‌‌کننده در این دور از مسابقات می‌‌نشینید همه آن‌‌ها از یک موضوع گله‌مند هستند و آن اینکه بعد از مسابقه و نشان دادن تکنولوژی‌‌های مختلف همه چیز فراموش می‌‌شود و هیچ برنامه‌‌ای برای استفاده از این تکنولوژی و بهره‌برداری صنعتی از آن وجود ندارد.
محمد محمد‌زاده عضو کمیته فنی لیگ ربوکاپ مین یاب در این زمینه می‌‌گوید: «متاسفانه در ایران تیم‌های ایرانی فقط برای انجام مسابقه ربات می‌‌سازند، بر عکس تیم‌های دیگر جهان که یک پروژه صنعتی تعریف و آن را در مسابقات ربوکاپ امتحان و به معرض نمایش می‌گذارند.» به باور وی شاید در ایران هم مسوولان حمایت‌‌هایی را در ابتدا انجام دهند، اما این حمایت‌‌ها تنها شاید در همان مرحله ابتدایی باقی بماند و بعد روبه فراموشی برود. محمد‌زاده می‌افزاید: «در اولین دوره برگزاری مسابقات بین ربات‌های مین‌‌یاب زمانی که مسوولان صنایع دفاع پروژه را دیدند از آنها بسیار خوششان آمد و مذاکراتی کردند، اما تا این زمان هنوز پیگیری برای انجام مذاکرات بعدی نشده است.»
در همین زمینه عضو کمیته فنی اجرایی فدراسیون جهانی ربوکاپ اظهار می‌‌کند که شاید یکی از مشکلات اصلی که تیم‌‌ها با آن روبه‌رو هستند فارغ از مساله سرمایه‌‌گذاری، تامین قطعات ساخت یک ربات باشد که به دلیل برخی موانع با مشکلات همراه است. همچنین یکی دیگر از مشکلاتی که این حوزه با آن روبه‌رو است عدم حمایت و عدم برنامه‌ریزی از سوی مسوولان مربوطه است. همچنین یکی دیگر از مشکلات فقدان مدیریت در این بخش است. در واقع هنوز مدیریت قوی در این حوزه وجود ندارد تا نیروهای جوانی که دست به تولید دانش جدید می‌‌زنند را هدایت کند، براساس اظهارات اکثر فعالان حوزه ساخت ربات شاید دانش و شرایط برای تولید ربات‌های گوناگون و تقویت صنعت در بخش‌‌های مختلف وجود داشته باشد، اما فقدان مدیریت و عدم ریسک‌پذیری باعث شده که نیروهای جوان این بخش با مشکلات و خلأ‌های گوناگونی همراه باشند. خلأ‌هایی که حتی سازمان‌‌های مختلف از جمله پارک‌های فناوری و سازمان‌های مربوطه به دلیل عدم ریسک‌پذیری نمی‌‌توانند آن را پر کنند.