بازار دیجیتال- صنعت نرم‌افزار در ایران موضوع گزارش نسبتا مفصلی از مرکز پژوهش‌های مجلس است. گزارشی که نگاهی واقع بینانه و موشکافانه به بخش نرم‌افزار در کشور انداخته است.

بخشی که به‌‌رغم پتانسیل و نیاز داخلی بالا همچنان با مشکلات فراوانی دست‌وپنجه نرم می‌کند. در حالی که کشورهایی همپا و چه بسا پایین‌تر از ایران با به کاربستن راهکارهایی توانسته‌اند ارزش‌افزوده فراوانی را در این بخش ایجاد کنند.
در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس ضمن اشاره به چالش‌های بخش نرم‌افزار در کشور مانند نیروی انسانی، آموزش، زیرساخت، قوانین و مقررات و... راهکارهایی برای برون رفت از این وضعیت نیز پیشنهاد شده است.
اشکالات
دیوان‌سالاری در دولت، تغییر سیاست‌های کلان و عدم پایداری آنان، ضعیف بودن مدیریت پروژه در پروژه‌های دولتی و عدم حمایت از بخش خصوصی، رتبه‌بندی غیراثربخش شورای عالی انفورماتیک و ناسالم بودن فضای رقابت از جمله مواردی است که در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس به عنوان ضعف در صنعت نرم‌افزار عنوان شده است. در این گزارش با اشاره به نقش دولت در سیاست‌گذاری کلان آمده که صنعت نرم‌افزار از آغاز تاکنون با بی‌مهری‌ها از جانب مدیریت کلان مواجه بوده و این در حالی است که هر سال بر متولیان این صنعت افزوده می‌شود. این گزارش تاکید می‌کند که بررسی شوراهای عالی و شرح وظایف آنها نشان می‌دهد که در بسیاری از این شوراها وظایف موازی وجود داشته و هر یک از شوراها خود را متولی این بخش می‌دانند، اما بررسی‌ها نشان می‌دهد که هیچ کدام از این شوراها نتوانسته‌اند خلأهای موجود در این صنعت را پر کنند.
ناآگاهی
گزارش مرکز پژوهش‌ها همچنین کمبود قوانین و مقررات در این حوزه را از جمله موارد دارای اشکال در این صنعت می‌داند. این گزارش تاکید می‌کند: «متاسفانه نمایندگان قوه مقننه نسبت به فناوری اطلاعات، نرم‌افزار و رایانه در مجلس در سطح بالایی قرار ندارند و نگاه مجلس به مقوله فناوری اطلاعات، نرم‌افزار و صنایع مرتبط کمرنگ است.»
همین موضوع به اعتقاد این گزارش باعث شده که بسیاری از قوانین در هنگام تصویب کارآیی لازم را نداشته باشند. موضوعی که خصوصا در بحث‌های مربوط به حق مالکیت معنوی و عدم توانایی این قانون در پیشگیری از جرم دیده می‌شود.
این گزارش همچنین در بخشی به تحریم ایران و تاثیر آن در این حوزه پرداخته است. به نوعی که در آن آمده است: «تحریم ایران در صادراتی تاثیرگذار بوده و صنعت نرم‌افزار نیز از این بخش، بی‌نصیب نمانده است.»
به نوشته این گزارش، این موضوع باعث پرداخت‌های گزاف به واسطه‌گران این صنعت است که توانسته‌اند از تحریم ایران، منافع بسیاری را برای خود به دست بیاورند. که تبعات این امر باعث کاهش بهای پرداختی به تولید کننده نرم‌افزار و بالا رفتن قیمت تمام شده نرم‌افزار و محصول تولیدی به علت پرداخت بالا به واسطه گران می‌شود.
زیرساخت
گزارش اما در بخش‌هایی به خود صنعت نیز می‌پردازد. به عنوان مثال در بخشی از آن آمده است: تیم‌های برنامه‌نویسی در کشور ما عموما از شاخص‌های استاندارد جهانی بی‌اطلاع بوده و بیشتر محصولات نرم‌افزاری ما از این استاندارد بی‌بهره‌اند.
این موضوع اما به نوعی به نقایص موجود در سیستم دانشگاهی نیز بازمی‌گردد، جایی که در این گزارش آمده است: «سرفصل‌های درسی و میزان توجه به کار علمی‌در دانشگاه‌های ایران نشان دهنده ضعف و نبود توجه شایسته به صنعت رایانه و نرم‌افزار است.»
گزارش مرکز پژوهش‌ها از همین نقطه به ضعف بسیار مهم صنعت نرم‌افزار در ایران یعنی «نیروی انسانی» اشاره می‌کند. به نوشته این گزارش بسیاری از متخصصان حوزه نرم‌افزار به دلیل مدیریت ضعیف منابع انسانی و دستمزد پایین رهسپار شرکت‌هایی می‌شوند که حاضرند به دلیل انتقال فناوری حقوق مکفی به آنان بپردازند. این گزارش همچنین فرار مغزها را نیز ناشی از حقوق پایین و فقدان شرایط لازم و امکانات مناسب در صنعت نرم‌افزار دانسته است.
صادرات نرم‌افزار
مرکز پژوهش‌های مجلس با انتشار آمار صادرات نرم‌افزارهای ایرانی همچنین صحت و اعتبار آن را زیر سوال برده است. موضوعی که پیش از این نیز توسط بسیاری از فعالان این صنعت مورد تردید قرار گرفته بود.
این گزارش با تاکید بر عدم شفافیت در این بخش (صادرات نرم‌افزار) خاطر نشان می‌کند که در مورد نوع نرم‌افزارهای صادراتی و نیز میزان واقعی و موثر صادرات انتقاداتی می‌شود که به دلیل عدم دسترسی به اطلاعات مستند این انتقادات در این گزارش قابل ذکر نیست.
پیشنهاد و راهکار
این مرکز با مطالعه روی هشت کشور به این نتیجه رسیده است که این کشورها با به کار بستن راهکارهایی نظیر مشارکت با کشورهای خارجی و تاسیس شرکت‌های چندملیتی، برگزاری سمینارهای داخلی، تشویق صادرات و شرکت در نمایشگاه بین‌المللی، در نظر گرفتن معافیت‌های مالیاتی، اصلاح در قوانین مالکیت خارجی، حمایت از مالکیت فکری، حمایت از سرمایه‌گذاری خارجی و... به این موفقیت‌ها دست پیدا کرده است. این مرکز پیشنهاد می‌کند با استفاده از این راهکارها می‌توان از چالش‌های به وجود آمده در صنعت نرم‌افزار کشور خارج شد و بسیاری از نابسامانی‌ها و عقب افتادگی‌ها را جبران کرد.