سونیتا سراب‌پور
کافی است عبارت طراحی سایت را در جست‌ وجوگر مورد نظر خود تایپ کنید. بعد از چند لحظه شاهد چند صد آدرس سایت می‌شوید که از شما می‌خواهد طراحی سایتتان را به آنها بسپارید.

در حال حاضر با توجه به ناآشنایی کارفرمایان، شاهد رشد قارچ‌گونه شرکت‌ها یا افرادی هستیم که با مبالغ کمتری در مقایسه با شرکت‌های حرفه‌ای فعال در این حوزه اقدام به طراحی وب سایت می‌کنند که همین امر باعث به وجود آمدن سایت‌های طراحی با کیفیت پایین در فضای مجازی کشور شده است.
ناآشنایی کارفرمایان کاهش کیفیت
به باور کارشناسان بازار، طراحی وب سایت در حال حاضر نظم و قاعده مشخصی ندارد و با توجه به توان طراح و گروه بازاریابی در جلب توجه مشتری و سلیقه‌های وی قیمت‌های متنوع برای کارهای با ارزش یکسان دیده می‌شود.
همچنین اصولا یک پروژه وب نیازمند تخصص‌های مختلف برای طراحی قالب گرافیکی و رابط فنی و پیاده‌سازی فنی است و با در نظر گرفتن اینکه در کشورمان اغلب پروژه‌های وب شامل سایت‌های کوچک و متوسط هستند که توسط یک نفر طراحی و اجرا می‌شوند، کیفیت آنها تحت تاثیر نقاط قوت و ضعف مجری پروژه و مهارت اصلی وی هستند.
رضا لعالی، مدیرعامل شرکت‌ هایپرمدیا، یکی از طراحان تخصصی وب سایت در حوزه رسانه، بازار طراحی وب سایت در کشور را به دو دسته تقسیم می‌کند و می‌گوید: « در حال حاضر بازار طراحی وب سایت به دو بخش تقسیم می‌شود. یک بخش آن شامل افراد و شرکت‌هایی هستند که با استفاده از نرم‌افزارهای متن باز و هزینه کم و بدون تعهدات خاصی اقدام به طراحی سایت برای مجموعه‌های کوچک می‌کنند. دسته دوم شرکت‌ها یا افرادی هستند که از نرم‌افزاری غیر از متن باز استفاده می‌کنند که این دسته خود به دو دسته دیگر تقسیم می‌شوند. دسته اول شرکت‌هایی هستند که به صورت علمی‌ و کاملا تخصصی اقدام به طراحی سایت می‌کنند ( که کمتر از 10 درصد بازار را تشکیل می‌دهند)، اما به دلیل فعالیت دسته دوم که بازاری هستند و قیمت‌های بسیار ارزانی از مشتریانشان دریافت می‌کنند به مرور زمان از بازار حذف می‌شوند؛ چرا که توان رقابت را ندارند.» به باور وی، یکی از دلایل اصلی حذف شدن شرکت‌های تخصصی فعال در حوزه طراحی وب سایت به ناآشنایی کارفرمایان برمی‌گردد، چرا که به خاطر قیمت پایین تر با شرکتی قرارداد می‌بندند که در نهایت پروژه آنها با شکست مواجه می‌شود و آنچه می‌خواهند را نمی‌توانند تحویل بگیرند.
در همین خصوص رضا‌هاشمی، کارشناس حوزه فناوری اطلاعات بر این باور است که یکی از عواملی که موجب کاهش سطح کیفی پروژه‌های طراحی وب شده است، ناآشنایی گروهی از مجریان آماتور و نیمه‌حرفه‌ای پروژه‌های وب است که صرفا به کپی یا فارسی سازی نمونه‌های انگلیسی و قالب‌های آماده می‌پردازند و از دانش طراحی رابط کاربر و سایت‌های فارسی و فناوری‌های نوین بی‌بهره‌اند. به باور وی مشکلات اقتصادی و بیکاری گروهی از فارغ‌التحصیلان رشته‌های مختلف فنی و هنری موجب شده تا هر یک به گونه‌ای وارد بازار طراحی وب و میزبانی وب شوند و با بهره‌گیری از ناآشنایی مشتریان پروژه‌های وب و پیشنهاد‌هایی با قیمت‌های نازل به کسب تجربه بپردازند.
اما مهدی تقی‌زاده، مدیر عامل شرکت دیجیتال پرشیا، معتقد است یکی از دلایل بی نظمی ‌در بازار طراحی وب سایت به تعاریف و باورهای غلط مطرح شده در این حوزه باز می‌گردد. وی در ادامه می‌افزاید: «‌اصولا منشاء بسیاری از باورهای غلط در خصوص صنعت تولید وب سایت در ایران اطلاق و متعارف شدن واژه «طراحی وب» است که طراحی گرافیکی را به ذهن می‌رساند و این در حالی است که در اغلب پروژه‌های بزرگ تحت وب گرافیک حجم کمتری از کل پروژه را به خود اختصاص می‌دهد و بیشتر زمان و انرژی تیم‌های حرفه‌ای تولید وب‌سایت به برنامه‌نویسی سمت Server و Client می‌گذرد. به دلیل همین برداشت ناصحیح دید عمومی‌ کاربران غیرحرفه‌ای و کارفرمایان از صنعت تولید وب سایت بسیار محدودتر از آن چیزی است که در واقعیت باید به آن بها داده شود. همین موضوع و نیز وجود اشخاص (طراحان و برنامه‌نویسان آزاد نه چندان حرفه‌ای)، تیم‌ها و شرکت‌هایی که تخصص و مهارت لازم در این خصوص را دارا نیستند، فعالیت را برای شرکت‌هایی که در این زمینه به صورت تخصصی فعالیت می‌کنند کمی ‌دشوار ساخته است.»
اگر نظری کوتاه به سایت‌های ایرانی فعال در فضای مجازی بیندازید قطعا شاهد این موضوع خواهید بود که به غیر از چندین سایت مطرح، سایر سایت‌ها شبیه به هم طراحی شده‌اند بدون هیچ خلاقیت یا کیفیتی. به باور کارشناسان، دلیل اصلی این امر به بدسلیقگی کارفرمایان باز می‌گردد، چرا که وقتی یک سایت موفق با طراحی قابل قبولی را می‌بینند شرکت‌‌های طراحی وب سایت را مجبور می‌کنند که سایت آنها را هم همان‌گونه طراحی کند. لعالی در خصوص علت طراحی‌های یکسان و یک شکل سایت‌های ایرانی اظهار می‌دارد که طراحی اختصاصی در دنیا کار پرهزینه‌ای است. در خارج از کشور وقتی به دنبال طراحی سایت باشید شرکت مورد نظر ۵۰ نمونه از طراحی یک سایت را به شما نشان می‌دهد که این کار بسیار کم هزینه است، اما زمانی که بخواهید یک سایت اختصاصی و خاص داشته باشید در این شرایط هزینه‌ها افزایش پیدا می‌کند؛ چرا که باید یک تیم گرافیکی، طراحی تخصصی برای این کار شروع به فعالیت کنند. در ایران هم وضعیت به همین صورت است شرکت‌ها برای اینکه زیاد هزینه نکنند به سراغ شرکت‌هایی می‌روند که با کمک کپی و پیست، کمی ‌تغییر در طراحی یک سایت معروف، سایت دیگری را برای آن شرکت طراحی می‌کنند و به همین دلیل است که وقتی به اکثر سایت‌های کشور نگاه می‌کنید می‌بینید که همه از طراحی یکسان و مشابهی برخوردار هستند.
اکثر فعالان و کارشناسان بازار طراحی وب سایت یکی از دلایل عدم رشد این بازار را ناآشنایی کارفرمایان عنوان می‌کنند و اینکه با تصمیمات اشتباه خود باعث ایجاد ضربات جبران‌ناپذیری به این بازار می‌شوند. مدیرعامل شرکت دیجیتال پرشیا در این خصوص چنین اظهار می‌کند که بدون شک نمی‌توان در هیچ صنعتی تقصیر را صرفا بر گردن کارفرمایان یا دلایل خارجی دیگر انداخت و تیم‌های توسعه وب سایت نیز قطعا مشکلات زیادی در اجرای پروژه‌ها دارند، اما همانگونه که حدس زده می‌شود عدم آگاهی اغلب کارفرمایان از تفاوت‌های ماهوی پروژه‌های توسعه و تولید وب سایت (در مقایسه با سایر پروژه‌های نرم‌افزاری) روند اجرای پروژه‌ها را با مشکلات عدیده‌ای روبه‌رو می‌سازد. همچنین دخالت‌های بی‌مورد برخی نهادهای صنفی که اصولا نمی‌توانند متولی صنف طراحان و برنامه‌نویسان وب سایت باشند مزید بر علت گشته است. برای مثال در حال حاضر انجمن صنفی گرافیک ایران تعرفه‌هایی را برای «طراحی وب سایت» ارائه می‌کند؛ حال اینکه این انجمن صرفا می‌تواند پروژه‌های توسعه وب سایت را از منظر گرافیک مورد ارزیابی و قیمت‌گذاری قرار دهد؛ در حالی‌که این‌گونه نیست و ارزیابی آنها به حوزه‌ای گسترده‌تر از گرافیک رسیده است و به عقیده من، این اصلا حرفه‌ای نیست. طراحی وب سایت را بیشتر باید از منظر تولید نرم‌افزار نگریست تا طراحی گرافیکی.
بازاری بدون تعرفه و قیمت مشخص
براساس آنچه کارشناسان و فعالان این حوزه بیان می‌کنند، یکی دیگر از دلیل عدم رشد کیفی طراحی سایت‌ در کشور به تفاوت قیمت‌هایی است که در این بازار دیده می‌شود. یعنی در حال حاضر، شرکت‌های غیر تخصصی در بازار فعالیت می‌کنند که با دریافت هزینه کمتر نسبت به شرکت‌های تخصصی حجم وسیعی از مشتریان را به طرف خود جلب می‌کنند. در واقع کارفرمایان به دلیل ناآشنایی تکنیکال نسبت به این حوزه و عدم استفاده از مشاوران فناوری اطلاعات بدون نگاه به کیفیت کار فکر می‌کنند که آن شرکت‌هایی که هزینه بالاتری دریافت می‌کنند، هدفی جز کلاهبرداری ندارند. حسین شمس کارشناس حوزه فناوری اطلاعات در خصوص تفاوت قیمت در این بازار می‌گوید: « مدیران به دلیل ناآشنایی با این حوزه و بدون در نظر گرفتن استاندارهای مورد نیاز به طرف شرکت‌ها یا افرادی می‌روند که با دریافت یک هزینه جزئی یک سایت کاملا سطحی را برایشان طراحی می‌کنند و تازه بعد از دریافت پروژه و مشاهده کار می‌فهمند که چرا هزینه کمی ‌از آنها دریافت شده است.» به اعتقاد وی فضای وب، فضای متشنج و بدون ضابطه‌ای است که هر کسی حتی یک دانشجو با یاد گرفتن یک متد طراحی می‌تواند اقدام به طراحی وب سایت کند. آن طور که از شرایط بازار طراحی وب سایت معلوم است، به هیچ وجه نمی‌توان تعرفه ثابت و مشخصی برای پروژه‌های تولید وب سایت مشخص کرد که این موضوع به ماهیت هنری طراحی گرافیکی و نیز تفاوت‌های فنی در حوزه برنامه‌نویسی وب سایت برمی‌گردد.
براساس اظهارات فعالان این بازار، شرکت‌هایی که به صورت تخصصی در زمینه طراحی و برنامه‌نویسی وب سایت فعالیت می‌کنند، عموما می‌توانند با اخذ پروژه‌های بزرگ‌تر انتفاع اقتصادی قابل قبولی داشته باشند؛ اما متاسفانه کماکان عدم رعایت عدالت در توزیع پروژه‌های دولتی (که سهم عمده‌ای از گردش مالی صنعت نرم‌افزار در ایران را داراست) باعث شده است تا برخی شرکت‌های به سودهای نجومی ‌برسند و برخی دیگر خیر. که به نظر می‌رسد عدم وجود متولی خاصی برای این صنف در پیشامد این مشکلات نقش مهمی ‌را ایفا می‌کند.