بازار خدمات تلفن اینترنتی متحول می‌شود؟

سونیتا سراب‌پور

دیگر روزی نیست که از اینترنت و موضوعات مرتبط با آن خبری منتشر نشود. همین دیروز رتبه ۱۴۴ ایران از نظر رتبه بندی اینترنت خانگی در میان ۱۵۲ کشور جهان منتشر شد، رتبه‌ای پایین‌تر از کشورهایی چون عراق، ونزوئلا و پاراگوئه که آمارهای قبلی در مورد پر نفوذترین ضریب کاربری اینترنت در منطقه را هم زیر سوال می‌برد. در حالی که مسوولان وزارت ارتباطات تلاش کرده‌اند در این حوزه کمبودهای مربوط به توسعه اینترنت پرسرعت را جبران کنند و قرار است مخابرات تا پایان سال یک میلیون پورت اینترنت پرسرعت واگذار کند، پرسش‌های متعددی در مورد نحوه تعامل وزارت ارتباطات و شرکت‌های خصوصی فعال در این حوزه مطرح شده است.

یکی از قدیمی‌ترین پرسش‌ها شاید موضوع تلفن اینترنتی باشد، موضوعی که گفته می‌شود درآمد ۴۰ درصد بخش اینترنت را به خود اختصاص می‌دهد. حالا با تشکیل تعاونی شرکت‌های اینترنتی خدمات دهنده تلفن اینترنتی، وضعیت این بازار تا اندازه‌ای تغییر کرده است، بازاری که مباحثی چون قاچاق مکالمات و انحصار بحث‌ها و اعتراض‌های فراوانی را طی سال‌های اخیر به همراه داشته است.

تعاونی به جای کنسرسیوم

شرکت‌های خدمات دهنده اینترنت سال‌ها است سرویس تلفن اینترنتی را ارائه می‌دهند، اما چند سال قبل مخابرات که به دنبال ساماندهی این بخش بود با واگذاری خدمات تلفن اینترنتی به سه شرکت و حذف دیگر شرکت‌ها عملا بحث‌های بسیاری زیادی را در بازار اینترنت کشور به راه انداخت.

بسیاری از خدمات‌دهندگان اینترنتی که قریب به اتفاق آنها شرکت‌های خصوصی بودند، با چنین تصمیمی‌عملا خود را خارج شده از بازار می‌دیدند، گروهی ورشکست شده و گروهی دیگر با دریافت خدمات از این سه شرکت مجبور به افزایش تعرفه‌های تلفن اینترنتی شدند.

مخابرات با ارائه شماره‌های سه رقمی‌به این سه شرکت و برخورد با دیگر شرکت‌ها عملا مسیر بازار را به نفع این گروه باز کرد و تبلیغات گسترده آنها نیز به افزایش سهم آنان در بازار منتهی شد.

شرکت‌های اینترنتی اما از تلاش برای باز پس‌گیری آنچه پیشتر داشتند دست برنداشتند. ناظمی، ‌یکی از فعالان اینترنتی در این زمینه می‌گوید: «شرکت زیرساخت با لغو مجوز تلفن اینترنتی شرکت‌های خدمات دهنده اینترنت عملا این حوزه را به سمت انحصار پیش برد و در عین حال هیچ برنامه‌ای برای این همه فعال اینترنتی که پیش از این در این حوزه مشغول به فعالیت بودند، نداشت. این موضوع باعث شد که قیمت تلفن اینترنتی نسبت به سابق افزایش قابل ملاحظه ای پیدا کند، چون بسیاری از مشترکان همچنان به شرکت‌های قدیمی ‌اعتماد داشتند و این شرکت‌ها مجبور بودند عوارضی را به سه شرکت اصلی بپردازند، این در نهایت به ضرر مصرف‌کنندگان نهایی شد.»

مسوولان زیرساخت اما اعتقاد داشتند با دادن مجوز صرفا به سه شرکت عملا جایی برای شرکت‌های دیگر نیست. آنها سرانجام زیر فشار شدید این شرکت‌ها و اعتراض نهادهای صنفی در این بخش پیشنهاد دادند که این شرکت‌ها با تشکیل یک کنسرسیوم عملا به جمع سه شرکت دیگر بپیوندند، اما تشکیل یک کنسرسیوم از شرکت‌هایی که تا دیروز رقیب یکدیگر به حساب می‌آمدند کار ساده‌ای نبود. ناظمی‌ می‌گوید: «مخابرات با تغییر فضای رقابت در عرصه اینترنت پرسرعت عملا روشی را پیشنهاد کرد که ایجاد آن ناممکن بود. این شرکت‌ها همه رقیب یکدیگر بودند و تشکیل یک کنسرسیوم مشکلی از آنها حل نمی‌کرد. سوال و اعتراض آنها به دادن پروانه تحت شرایط خاص صرفا به سه شرکت بود. در واقع این انتقاد به زیرساخت وارد بود که چرا با به هم زدن تنظیمات بازار یک روش نه چندان عملی را هم تحمیل می‌کرد.»

این انتقادها و اعتراض‌ها تا امروز ادامه داشته است. حالا سه شرکتی که متولی تلفن اینترنتی بوده‌اند مجوزشان به پایان رسیده و شرکت زیر ساخت یک سال دیگر این مجوز را تمدید کرده است. از طرف دیگر با تغییر مدیریت شرکت زیرساخت از یک سو و همسو شدن شرکت‌های معترض اینترنتی زمینه‌هایی برای تشکیل یک تشکل حقوقی جدید هم شکل گرفته است. تشکلی نه به نام کنسرسیوم که تحت عنوان یک شرکت تعاونی .

کیفیت مطلوب‌تر و رقابت بیشتر

انجمن شرکت‌های اینترنتی که از ابتدا موضوع را از جانب شرکت‌های خدمات‌دهنده اینترنت دنبال می‌کرده حالا خبر از تشکیل تعاونی با همین منظور داده است. این تعاونی که متشکل از شرکت‌های اینترنتی است در واقع همچون یکی از سه شرکت اصلی دارای مجوز در این بازار با شرکت زیرساخت قرارداد خواهد بست و به خدمات‌دهی مشغول خواهد شد.

مسعود ریاضیات، رییس انجمن شرکت‌های اینترنتی در این‌باره به ایسنا گفته است: انجمن شرکت‌های اینترنتی ایران بلافاصله رایزنی با مسوولان ذی‌ربط در وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات را آغاز کرد که به هر طریق ممکن از ورشکستگی و نابودی شرکت‌های دارای مجوز جلوگیری به عمل آید. خوشبختانه مدیریت شرکت ارتباطات زیرساخت و سازمان تنظیم مقررات با نظر مساعد و مثبت با این قضیه برخورد کردند و با پیشنهاد انجمن شرکت‌های اینترنتی ایران مبنی بر تشکیل یک شرکت تعاونی با عضویت شرکت‌های فعال و دارای مجوز تلفن اینترنتی (VOIP) موافقت به عمل آمد.

رییس انجمن شرکت‌های اینترنتی درباره تشکیل شرکت تعاونی برای انجام ترافیک متمرکز بین‌المللی تلفن اینترنتی گفت: این شرکت به عنوان تنها شرکت تعاونی صنفی، تحت نام شرکت تعاونی اعضای انجمن شرکت‌های اینترنتی ایران و با نام اختصاری تلفا (TELFA) در تاریخ ۱۲ بهمن‌ماه سال گذشته در اداره کل ثبت شرکت‌ها به ثبت رسید و مراتب طی ملاقات حضوری به اطلاع مدیریت شرکت ارتباطات زیرساخت رسید.

او ادامه داد: اعضای این شرکت از نام افراد حقیقی تشکیل نشده است، بلکه اعضای آن شرکت‌های حقوقی دارای مجوزند و به همین دلیل تنها شرکت تعاونی «صنفی» است که در این مورد موجودیت یافته است.

وی گفت: خوشبختانه تا این تاریخ نزدیک به ۶۰ شرکت فعال و دارای مجوز به عضویت رسمی این تعاونی درآمده‌اند که اعضای آن در سراسر کشور پراکنده‌اند؛ سایر شرکت‌های فعال در این رشته نیز مشغول تکمیل پرونده و ارسال مدارک مورد نیاز خود هستند.

در همین حال محمود خسروی، مدیر عامل شرکت ارتباطات زیرساخت، نیز در این باره اظهار کرد: تا به حال سه پیمانکار در رابطه با موضوع تلفن اینترنتی با شرکت ارتباطات زیرساخت همکاری می‌کردند که قرارداد آن‌ها یک سال و قابل تمدید به سه سال است؛ قرارداد این سه شرکت در تاریخ یکم اسفندماه سال گذشته به پایان رسید و ما در چند ماهه اخیر مشغول برگزاری جلسات در این رابطه بودیم که توافقات نهایی انجام و قرار شد قرارداد این سه پیمانکار به مدت یک سال دیگر تمدید شود؛ نهایی شدن این تمدید قرارداد ظرف یک هفته آینده انجام خواهد شد.

وی افزود: بیش از ۱۰۰ شرکت فعال در این زمینه داریم که از طریق استان‌ها به آن‌ها مجوز فعالیت داده‌ شده و رگولاتوری تا اطلاع ثانوی به آن‌ها اجازه فعالیت داده است و قرار شده که به جهت حل شدن مشکل آنها و هماهنگی بیش‌تر، آنها در قالب دو تعاونی تجمیع شده و فعالیت کنند که مجوزهای لازم نیز صادر شده و قراردادش در مرحله امضا و مبادله است و امیدواریم تا دو ماه دیگر این کار نهایی شود.

قاچاق و باقی قضایا

مجاب شدن زیرساخت به پذیرفتن شرکت‌های خصوصی خدمات دهنده اینترنت در قالب یک تعاونی (یا همان کنسرسیوم) هم شرکت‌های اینترنتی را تا اندازه‌ای مجاب می‌کند و به اعتراض آنان تا حد زیادی پایان می‌دهد و هم تا اندازه‌ای باعث افزایش رقابت در این حوزه می‌شود.

از سوی دیگر این موضوع می‌تواند تاثیرات قابل توجهی بر کاهش قاچاق مکالمات هم بگذارد، هر چند موضوع قاچاق مکالمات پیچیده‌تر و دارای مشکلات بیشتری هم هست، اما حداقل با مشخص و شفاف کردن بازار و اجازه رقابت دادن به تمامی ‌بازیگران این عرصه می‌توان انتظار داشت وضعیت بازار مکالمات تا اندازه‌ای سروسامان یابد.