سایه بهنود

شرکت مخابرات ایران در ابتدای سال جاری خبر از اجرای پروژه اتصال فیبرنوری به منازل (fiber to home) در دو استان بوشهر و مازندران به صورت آزمایشی داده و اعلام داشته که هنوز اجرای عمومی این طرح در کل کشور مقرون به صرفه نیست. به کارگیری کابل‌های فیبرنوری به جای کابل‌های مسی سال‌ها است که در اکثر کشورهای پیشرفته دنیا همچون آمریکا، انگلستان، ژاپن و... مورد استفاده قرار می‌گیرد. این فناوری به سرعت در جهان رو به گسترش است زیرا برتری‌هایی نسبت به فناوری‌های کنونی دارد که امکان اتصال پرسرعت‌تر و ظرفیت برد بیشتر نسبت به زوج‌های پیچیده رسانا و خطوط DSL از جمله آن‌ها است.

گفته می‌شود، در شرایطی جایگزینی فیبرنوری به جای کابل مسی مقرون به صرفه خواهد بود که محتوای دیجیتالی بسیار زیادی روی شبکه تعریف شود و کاربران نیز با محدودیت سرعت اینترنتی، آنچه در حال حاضر با آن روبه‌رو هستند، مواجه نباشند. در حالی قرار است این فناوری در کشور مورد بهره برداری قرار گیرد که نه خبر از محتوای دیجیتالی بالا است و نه کاهش محدودیت‌های اینترنتی.

طرح آزمایشی

ظهور شبکه‌های ارتباطی و مخابراتی و لزوم دسترسی سریع‌تر و بهتر به این شبکه برای انتقال دیتا از جمله موارد مهمی است که بهره‌گیری از فناوری‌های نو را در دسترسی به اطلاعات و ارتباطات سریع‌تر، بیشتر از گذشته محسوس می‌کند.

از جمله این ابزارها می‌توان به کابل‌های فیبرنوری اشاره کرد که ایده به‌کارگیری آن پس از اختراع لیزر شکل گرفت و از سال ۱۹۷۷ به بعد به خاطر قابلیت‌های ویژه آن در شبکه مخابرات به کار گرفته شد.از برتری‌های مهم این شبکه می‌توان به استفاده از تجهیزات مخابراتی پیشرفته اشاره کرد که به وسیله آن امکان اجرای شبکه‌های نسل جدید در شبکه مخابراتی و انتقال همزمان صوت، دیتا و تصویر در این شبکه مهیا است. در حال حاضر دنیا به سمت این تکنولوژی پیش می‌رود، به عنوان مثال، اجرای این پروژه در ژاپن ۶۰‌درصد پیش رفته است و در کشورهای اروپایی مانند سوئیس، آلمان، هلند و برخی کشورهای دیگر و به‌طور وسیع در آمریکا در حال اجرا است؛ حتی گوگل قصد دارد برای ارائه برخی سرویس‌های جدید خود، پروژه اتصال فیبرنوری به منازل را پیاده‌سازی‌ کند. بر اساس گزارش‌های منتشر شده سرعت اینترنت در نسل دوم پروژه اتصال فیبرنوری به منازل حدود ۵/۲ تا ۵ گیگابیت بر ثانیه خواهد بود.

با وجود این میزان سرعت، هر کاربری قادر خواهد بود یک کتاب را از یک کتابخانه معروف دنیا فقط در عرض چند صدم ثانیه دانلود کند یا به تمام بازارهای دنیا دسترسی داشته باشد. در حالی که فناوری اتصال فیبرنوری به منازل به‌صورت چشمگیری در دنیا در حال گسترش است و در سال‌های اخیر در دستور کار بسیاری از کشورها قرار گرفته و به‌عنوان یکی از راه‌های برون‌رفت از عقب‌ماندگی دیجیتال عنوان شده است، اما مسوولان کشورمان به تازگی و آن هم به صورت آزمایشی به فکر استفاده از این فناوری افتاده‌اند.

صابر فیضی، مدیرعامل شرکت مخابرات ایران، اظهار داشته است که با توجه به اجرای این طرح در کشورهای مختلف دنیا، این طرح در کشور ما نیز امکان‌پذیر است، اما اجرای آن به نیاز کاربران بستگی دارد، همچنین اجرای عمومی آن هنوز مقرون به صرفه نیست.وی با بیان اینکه با اجرای پروژه fibre to home به جای کابل مسی به کاربران خانگی، ادارات و موسسات، فیبرنوری ارائه می‌شود، اظهار می‌کند که فیبرنوری سرعت ارتباط را در حد چشمگیری افزایش می‌دهد، اما جایگزینی فیبرنوری به جای کابل مسی زمانی مقرون به صرفه خواهد بود که محتوای دیجیتال بسیار زیادی روی شبکه‌ها تعریف شود و کاربران نیاز به داشتن سرعت بالا را احساس کنند، اما در حال حاضر کاربران از اکثر کاربردهای اینترنت و شبکه‌های مخابراتی آگاه نیستند و از آن استفاده نمی‌کنند.مسعود داوری‌نژاد، رییس سابق سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی با اشاره به اینکه بر خلاف برنامه‌ریزی‌هایی که در مورد توسعه ارتباطات در ایران به عمل آمده نقش کابل نوری بسیار ضعیف است، می‌افزاید:‌ «بعید به نظر می‌رسد که مخابرات تصمیم داشته باشد که تمام کابل‌های مسی را به کابل‌های نوری برگرداند؛ چراکه این کار بسیار هزینه‌بر است و به نظر می‌رسد تنها اتفاقی که رخ دهد، این باشد که این شرکت ظرفیت‌های جدید را روی فیبر نوری قرار دهد.»داوری‌نژاد به زیر ساخت‌های فعلی شبکه و امنیت و عمومی کردن ICT در کشور اشاره می‌کند و می‌گوید: «متاسفانه بر خلاف برنامه‌ریزی‌هایی که در مورد توسعه ارتباطات به عمل آمد، تحول خاصی در جهت بهبود مسائل ارتباطی به وجود نیامده است و نقش کابل نوری هنوز در کشور ما بسیار ضعیف است. همچنین در خصوص فرآیند ارتباطات و انتقال اطلاعات در بخش دیتا ما هنوز نتوانسته‌ایم از قابلیت فیبر نوری در سطوح مختلف استفاده کنیم و همین امر باعث شده که کاربران اینترنتی نتوانند از قابلیت‌های اینترنت استفاده کنند.»

در همین زمینه، عباس پورخصالیان، کارشناس در حوزه مخابرات می‌گوید: «فیبر نوری به صورت نامتقارن در مجتمع‌های صنعتی و مسکونی توزیع می‌شود و می‌تواند نور را به الکتریسیته و بالعکس الکتریسیته را به نور تبدیل کند، اما انجام این کار نیاز به مبدلی در این مجتمع‌ها دارد که هزینه نگهداری، نصب و بهره‌برداری از آن برای کاربران بسیار بالا است. البته در حال حاضر در برخی از مجتمع‌ها از فیبرنوری برای ارتباطات استفاده می‌شود، اما مخابرات آن پنهای باند مورد نیاز را به کاربران ارائه نمی‌کند و تنها برای پر کردن ظرفیت‌ها از آن استفاده می‌شود.» پورخصالیان اظهار می‌کند: با توجه به هزینه‌بر بودن این طرح و سرمایه فراوان گمان نمی‌رود که مخابرات بتواند این طرح را با موفقیت اجرا کند. وی در ادامه با انتقاد به انتخاب شهر‌هایی همچون مازندران و بوشهر برای اجرای آزمایشی این طرح اظهار می‌کند که بهتر بود طرح آزمایشی آن در شهری مثل تهران که در آن سفارتخانه‌ها، بانک‌ها و تجارت خانه‌های بزرگ قرار دارند، به اجرا در می‌آمد.

بازنگری در قوانین محدودیت اینترنتی کشور

به باور اکثر کارشناسان، اگر هم مخابرات توانایی و سرمایه لازم برای اجرای این طرح را داشته باشد، اما با توجه به محدودیت‌هایی که این روزها گریبان‌گیر کاربران اینترنت ایرانی است نمی‌توان انتظار داشت از این فناوری بهره‌برداری لازم صورت بگیرد.

بسیاری از کاربران بر این عقیده هستند که وقتی نمی‌توانند از سرعت واقعی اینترنت خریداری شده خود استفاده کنند استفاده از فیبر نوری هم نمی‌تواند به آن‌ها کمک شایانی کند.

پورخصالیان با اشاره به محدودیت‌های اینترنتی در کشور می‌گوید: «در صورتی استفاده از فیبر نوری و امکانات آن می‌تواند برای کاربران ایرانی مفید باشد که بازنگری در حوزه محدودیت اینترنتی کشور صورت بگیرد. در هیچ جایی از دنیا مگر در کشورهای جنگ‌زده‌ای همچون سودان و میانمار چنین محدودیتی دیده نمی‌شود. در واقع این محدودیت‌ها جلوی رشد توسعه و بهره برداری از امکانات سرویس‌های اینترنتی را می‌گیرد. مسوولان کشور فکر می‌کنند اگر پهنای باند کاربران را محدود کنند می‌توانند جلوی محتویات غیر فرهنگی و غیراخلاقی را بگیرند و این در حالی است که محدود کردن پهنای باند فقط زمان استفاده از آن گونه محتویات را بالا می‌‌برد.» به اعتقاد وی، وجود چنین شرایطی به نقص اطلاعات مسوولان و از جمله وزیر ارتباطات برمی‌گردد؛ چراکه ایشان نیز در گفت‌و‌‌گوهای خود دلیل محدودیت سرعت اینترنت را به دلایلی ربط داده‌‌اند که به هیچ وجه قابل قبول نیست.

پورخصالیان در ادامه با انتقاد به اظهارات فیضی مبنی بر اینکه کاربران هنوز احساس نیازی به اینترنت با سرعت بالا نکرده‌‌اند، می‌افزاید: «وقتی تنها یک شرکت انحصاری داشته باشیم که با اما و اگر‌های بسیار به بخش خصوصی واگذار شده است و با سیاستگذاری‌هایی که انجام می‌دهد دیگر رقیبان خود را از میدان حذف می‌کند، طبیعی به نظر می‌رسد که کاربران چندان نیاز و تمایلی به سرعت بالا از خود نشان ندهند؛ چراکه تنها گرداننده بازار با توجه به انحصاری که دارد قیمت‌ها را آن گونه که خود می‌خواهد کاهش و افزایش می‌دهد در چنین شرایطی کاربران به دلیل بالا بود قیمت تمایلی به استفاده از اینترنت پرسرعت ندارند و با استفاده از همان اینترنت دایل آپ امورات خود را می‌گذرانند.» پورخصالیان بر این عقیده است که اجرای طرح فیبرنوری برای منازل کشور بیشتر شبیه به یک طرح نمایشی است، چراکه اگر مخابرات کشور تمایل به توسعه و رونق در حوزه فناوری ارتباطات و اطلاعات کشور دارد، بهتر است پروژه‌های نیمه تمام خود را به اتمام برساند و این طرح به جز یک جهش پرهزینه خاصیت دیگری به دنبال خود نخواهد داشت.

با توجه به تمام انتقادهایی که به طرح اتصال فیبر نوری به منازل در ایران وارد است، اما اکثر فعالان حوزه فناوری اطلاعات معتقدند که تنها زمانی می‌توان به استفاده از فیبر نوری در کشور امیدوار بود که محدودیت‌های حال حاضر در حوزه اینترنتی کشور برداشته شود و با ایجاد بازار رقابتی امکان فعالیت به تمامی سرمایه‌گذاران این بازار داده شود.