ندا لهردی

شاید روند گسترش اطلاعات در زندگی روزمره و مدرن امروزی چندان هم به چشم نیاید، اما این جریان با سرعت قابل توجهی در حال افزایش و پیش‌روی است. وقتی موسسه تحقیقاتی Sloan Digital Sky Survey کار خودش را در سال ۲۰۰۰ آغاز کرد و تلسکوپش را در شهر نیومکزیکو راه‌اندازی کرد، کسی فکرش را هم نمی‌کرد که این تلسکوپ در طول همان چند هفته اول اطلاعاتی بیشتر از تمام تاریخ ستاره‌شناسی را جمع‌آوری کند. حالا بعد از یک دهه از راه‌اندازی این تلسکوپ، آرشیو اطلاعات جمع‌آوری شده توسط آن به ۱۴۰ ترابایت می‌رسد.میزان تراکنش‌های انجام شده در فروشگاه بزرگ و شناخته شده Wal-Mart هم می‌تواند حجم عظیم اطلاعات روزمره را به خوبی نشان دهد. در این فروشگاه در هر ساعت بیش از یک میلیون تراکنش انجام می‌شود که این میزان برابر تغذیه اطلاعات بیش از ۵/۲ پتابایت (هر پتابایت برابر هزار ترابایت یا یک میلیون گیگابایت است) یا تقریبا با ۱۶۷ کتاب برابر است. علاوه بر این‌ها حتی شبکه‌های اجتماعی هم که این روزها طرفداران بسیاری پیدا کرده‌اند، به منبع بزرگی از اطلاعات تبدیل شده‌اند، تا جایی که بر اساس اعلام کارشناسان هر کدام از این شبکه‌ها بیش از ۴۰ میلیارد عکس را در خودشان جا داده‌اند.

در حقیقت همه این نمونه‌ها بیانگر یک واقعیت هستند که جهان به طور غیر قابل تصوری از میزان بسیار زیادی اطلاعات دیجیتال تشکیل شده است که در هر لحظه با سرعت قابل توجهی بیشتر و بیشتر می‌شوند. این اتفاق به آن معنا است که حالا با وجود جریان سریع و سیال اطلاعات، بسیاری از کارهایی که قبلا انجام نمی‌شد، امکان‌پذیر شده‌اند که گسترش تجارت‌های منطقه‌ای، پیشگیری از بیماری‌های سخت و کنترل جرائم تنها نمونه‌های کوچکی از این کارها هستند. از طرفی حتی این اطلاعات در صورتی که به خوبی هدایت و مدیریت بشوند، می‌توانند برای منابع جدیدی از ارزش‌های اقتصادی را پیش روی ما گذاشته، دیدگاه بهتری نسبت به علوم مختلف ایجاد کنند یا حتی امکان پیش‌بینی و تخمین ضرر و زیان دقیق‌تر را به دولت‌ها بدهند.

با تمام این‌ها اما جریان سریع اطلاعات مشکلاتی را هم به وجود می‌آورد. صرف‌نظر از ابزارهای فراوان و متنوع جمع‌آوری، پردازش و به اشتراک‌گذاری این اطلاعات مانند حسگرها، کامپیوترهای شخصی و حتی گوشی‌های موبایل این روزها فضای ذخیره اطلاعات در دسترس، در حال افزایش هستند. این در حالی است همزمان با گسترش اطلاعات تضمین امنیت اطلاعات و حفظ اطلاعات خصوصی افراد هم سخت‌تر شده است. از طرفی اما اطلاعات همچنان در حال افزایش و گسترش هستند و هر لحظه در سرتاسر جهان به اشتراک گذاشته شده و منتشر می‌شوند.

اطلاعات خارج از دسترس

در واقع افزایش لحظه‌ای حجم اطلاعات بیم در دسترس بودن آن‌ها را هم به دنبال دارد. «الکس زالای» متخصص فیزیک نجومی در دانشگاه «جان هاپکینز» در این مورد می‌گوید: «تکثیر اطلاعات آن‌ها را به تدریج خارج از دسترس می‌کند. در این شرایط چطور می‌توان به تمام این اطلاعات دسترسی داشت؟ این همان سوالی است که در این سال‌ها برای افراد به دغدغه تبدیل شده است. مردم امروزه می‌خواهند از اطلاعات مهم مربوط به تصمیم‌گیری‌های دولت‌ها، تغییر شرایط صنایع مختلف و تازه‌های علوم به موقع و کاملا با خبر باشند».

«جیمز کورتادا»، یکی از متخصصان شرکت کامپیوتر بزرگ IBM هم معتقد است: «در واقع ما به خاطر حضور در عصر اطلاعات، در دوره‌ای متفاوت و خاص قرار داریم. این روزها ما با انقلابی عظیم از اطلاعات مواجه هستیم که تاثیر آن در همه جا کاملا احساس می‌شود؛ از تجارت گرفته تا علوم مختلف، از دولت گرفته تا هنرهای متفاوت. درست به همین دلیل هم دانشمندان و مهندسان علوم کامپیوتری عبارت جدیدی را برای این پدیده معرفی کرده‌اند؛ داده‌های بزرگ».

این روزها الگوریتم‌های هوشمند و کامپیوترهای قدرتمند برای جمع‌آوری و پردازش اطلاعات می‌توانند دیدگاه‌های جدیدی را درباره جریان اطلاعات پیش روی افراد قرار بدهند.

به این ترتیب است که تجارت مدیریت اطلاعات در این سال‌ها با گسترش اطلاعات رونق خوبی پیدا کرده و به سازمان‌ها برای تکثیر و انتشار اطلاعاتشان کمک می‌کنند. در سال‌های اخیر شرکت‌های بزرگی مانند IBM، Oracle، Microsoft و SAP بیش از ۱۵ میلیارد دلار برای خرید شرکت‌های نرم‌افزاری متخصص در مدیریت اطلاعات هزینه کرده‌اند. با این اوصاف انتظار می‌رود این صنعت به ارزشی بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار رسیده و تقریبا در هر سال تا ۱۰ درصد رشد کنند که این میزان تا دو برابر سریع‌تر از تجارت کل نرم‌افزارها خواهد بود.

درست به همین دلیل هم مشاوران ارشد اطلاعات یا CIOها در این سال‌ها در امور اجرایی به افرادی مهم و تاثیر‌گذار تبدیل شده‌اند. آن‌ها در واقع مهارت‌های خوبی در زمینه برنامه‌های نرم‌افزاری داشته و می‌توانند مدیریت و کنترل خوبی بر جریان سریع و سیال اطلاعات داشته باشند.

بیش از هر چیزی

دلایل بسیاری برای انفجار اطلاعات وجود دارد، اما واضح‌ترین و مهم‌ترین آن‌ها تکنولوژی است. همان طور که قابلیت‌ها و کاربردهای مختلف دستگاه‌های دیجیتال افزایش پیدا می‌کنند، قیمت آن‌ها در حال کاهش است. به این ترتیب حالا حسگرها، دستگاه‌های دیجیتال شخصی و گوشی‌های موبایل حجم زیادی از اطلاعاتی را دیجیتالیزه می‌کنند که در گذشته‌ای نه چندان دور در دسترس نبودند. درست به همین دلیل هم هست که ۶/۴ میلیارد نفر در سرتاسر دنیا از گوشی‌های موبایل استفاده می‌کنند و میلیاردها نفر دیگر هم در دسته کاربران اینترنت قرار دارند. درست به همین علت هم هست که هر روز افراد زیادی با اطلاعات تعامل دارند. بر اساس آمار منتشر شده در فاصله سال‌های ۱۹۹۰ تا ۲۰۰۵ بیش از یک میلیارد نفر در سطح جهان در اثر قرار گرفتن در جریان اطلاعات به طبقه متوسط جامعه خودشان ترقی کرده‌اند. در واقع آن‌ها هر چه به لحاظ مالی قدرت بیشتری پیدا می‌کنند سطح تحصیلات بیشتری هم پیدا کرده و با حجم وسیعی از اطلاعات تغذیه می‌شوند.در حقیقت انقلاب به وجود آمده در علوم، تکنولوژی و در نهایت اطلاعات به عرصه‌های گوناگون جامعه مانند صنعت، اقتصاد و حتی سیاست هم منتقل شده است. به عقیده کارشناسان و تحلیل‌گران، میزان اطلاعات دیجیتال در هر سال با افزایش چشمگیری همراه است و به این دلیل پیش‌بینی می‌شود این میزان تا پنج سال آینده تا ده برابر هم افزایش پیدا کند. در واقع به همین خاطر هم هست که هر روز به میزان دستگاه‌های ذخیره اطلاعات و پردازنده‌های مختلف با ظرفیت‌های ذخیره‌ای بالا در بازار اضافه می‌شود و تقاضا برای این محصولات در بازار افزایش پیدا می‌کند.همین آمار و تحقیقات نشان می‌دهند که تا سال ۲۰۱۳ میزان ترافیک جریان اطلاعات در اینترنت به صورت سالانه به ۶۶۷ اکسابایت می‌رسد و مقدار این اطلاعات با سرعتی بیش از گذشته افزاش پیدا خواهد کرد، تا جایی که کارشناسان نگرانند شبکه‌ها و ابر کامپیوترها هم قدرت پردازش و انتقال این حجم از اطلاعات را هم نداشته باشند. در حقیقت جریان اطلاعات در طول سال‌های اخیر با سرعت بیشتری از زمان خودشان پیش می‌روند و این موضوع حتی نگران‌کننده هم شده است.

دلیل این نگرانی این است که اطلاعات ایجاد شده در هر لحظه نسبت به تعداد دستگاه‌های ذخیره اطلاعات که آن‌ها را در دسترس افراد قرار می‌دهند، بسیار بیشتر است. به این ترتیب بیم آن وجود دارد که افراد نتوانند به موقع و همزمان با روند ایجاد و تولید اطلاعات از آن‌ها با خبر شوند.