سونیتا سراب‌پور

بر اساس آخرین اطلاعات منتشر شده توسط سایت آمارهای جهانی اینترنت (internetworldstats.com)، ایران با داشتن ۳۲ میلیون کاربر اینترنت، بیش از ۵۶ درصد کاربران اینترنت در خاورمیانه را به خود اختصاص داده است.

این درحالی است که چندی پیش در گزارش شرکت فناوری اطلاعات در خصوص وضعیت شاخص‌های فناوری اطلاعات طی اجرای برنامه چهارم توسعه، شاخص ضریب نفوذ کاربران اینترنت، ۹/۳۴ درصد یعنی ۲۳ میلیون کاربر عنوان شده است که این یعنی اختلاف ۹ میلیونی میان تعداد کاربران از نگاه مسوولان ایرانی و سایت جهانی internetworldstats.

هرچند مسوولان شرکت فناوری اطلاعات آمار ارائه شده توسط این سایت جهانی را غیرواقعی می‌دانند، اما آنچه جالب توجه به نظر می‌رسد، این است که این سایت‌ با توجه به اطلاعاتی که مسوولان وزارت ارتباطات و اطلاعات به آن‌ها ارائه می‌کنند و دیگر پارامترهای مختلف دست به انتشار این اطلاعات می‌زنند.

انتشار دو آمار متناقض از سوی دو مرجع، این سوال را در ذهن کاربران به وجود می‌آورد که کدام یک از این آمار‌ها صحیح‌تر است؟

از ۳۲ میلیون خارجی تا ۲۲ میلیون داخلی

خاورمیانه با ۲۰۲ میلیون و ۶۸۷ هزار نفر جمعیت که بر اساس آخرین داده‌های سال ۲۰۰۹ محاسبه شده‌‌اند، در حدود ۳/۳ درصد از تعداد کاربران کل جهان را به خود اختصاص داده است، به بیانی دیگر این قاره ۵۷ میلیون و ۴۲۵ هزار و ۴۶ کاربر اینترنتی دارد.

از این میان، ایران که جمعیت آن تا سال ۲۰۰۹ در حدود ۶۶ میلیون و ۴۲۹ هزار و ۲۸۴ نفر تخمین زده شده است، ۳۲ میلیون و ۲۰۰ هزار کاربر اینترنتی را از کل کاربران خاورمیانه به خود اختصاص داده است و در واقع پر کاربرترین کشور خاورمیانه تا پایان سال ۲۰۰۹ به شمار می‌رود.

پس از ایران کشورهایی مانند عربستان با هفت میلیون و ۷۰۰ هزار کاربر، سوریه با سه میلیون و ۶۵۶ هزار کاربر و امارات با دو میلیون و ۹۲۲ هزار کاربر قرار گرفته‌اند، اما آنچه در این آمارها جلب توجه می‌کند، تعداد کاربران اینترنتی ایران است که با توجه به آمار ارائه شده توسط این سایت نه تنها تقریبا نیمی از جمعیت کشور را تشکیل می‌دهد، بلکه ۱/۵۶ درصد یعنی بیش از نیمی از کاربران خاورمیانه را نیز تشکیل می‌دهد.

بر اساس این گزارش در حال حاضر ایران رتبه اول در میان کشورهای منطقه را از نظر میزان دسترسی به اینترنت داشته و طی یک دوره رشد

خیره کننده، تعداد کاربران اینترنتی در ایران از رقم ۲۵۰ هزار نفر در پایان سال ۲۰۰۰ میلادی به رقم ۳۲ میلیون و ۲۰۰ هزار نفر در سال ۲۰۰۹ افزایش یافته که به این ترتیب، ایران در یک دوره ۹ ساله، شاهد رشدی ۱۲۷برابری در میزان دسترسی به اینترنت بوده است.

اما آمار منتشر شده توسط نهادهای کشوری خلاف این اظهارات را نشان می‌دهد. به عنوان مثال بر اساس آمار به‌دست آمده در ۷ شهر کشور، ۲۴ درصد استفاده‌کنندگان از اینترنت متعلق به جامعه مرفه و ۱۶ درصد متعلق به جامعه فقیر هستند که با توجه به آمار جمعیتى هر یک از گروه‌ها مى‌توان نتیجه گرفت که قشر متوسط جامعه ۴۴ درصد بیشتر از سایر گروه‌هاى اجتماعى از اینترنت بهره مى‌برند.

بنابراین گزارش، طى ۱۲ ماه ۲۸ درصد از این جمعیت آمارى از اینترنت استفاده کرده‌‌اند و ۷۲ درصد آنها اصلا از اینترنت استفاده نمى‌کنند.

سعید مهدیون، مدیرعامل شرکت فناوری اطلاعات ارائه آمار ۳۲ میلیونی کاربران اینترنت در ایران را غیرواقعی دانسته و همچنین اظهار داشت که از نظر میزان دسترسی به اینترنت و ضریب نفوذ اینترنت، ایران در جایگاه اول تا سوم خاورمیانه و جزو ۵ کشور آسیا است.

به گفته وی، ‌ آمار همان ۲۲ میلیون نفر است و نمی‌توان صرفا با بیان آماری از یک سایت در خصوص آمار اینترنت در کشور به آن استناد کرد. مهدیون در ادامه اظهار داشته است که در میان آمارهای ارائه شده، آمارهای لحظه‌ای نیز وجود دارد که آن نیز به شرایط جامعه یک کشور مربوط می‌شود؛ به عبارتی ممکن است برخی حوادث و رویدادها موجب افزایش تعداد کاربران برای به دست آوردن

اطلاعات شود.

او با اشاره به مثالی ادامه می‌دهد که از زمان وقوع زلزله ‌هائیتی تعداد کاربران اینترنت چند برابر شد، بنابراین این مساله نمی‌تواند ملاکی برای آمار اصلی باشد. همچنین به گفته مدیرعامل شرکت فناوری اطلاعات، آمار ۲۲ میلیونی کاربران اینترنت نیز واقعا ۲۲ میلیون نفر نیست؛ چرا که این آمار نیز میانگین متحرک وزنی بوده که به دست آمده است.

آمارهای بحث‌برانگیز

ارائه آمار از تعداد کاربران اینترنت ایران همیشه سوال‌برانگیز و با شک و تردید‌هایی همراه بوده است. به عنوان مثال در آخرین گزارشی که از سوی شرکت فناوری اطلاعات در خصوص وضعیت شاخص‌های فناوری اطلاعات طی اجرای برنامه چهارم توسعه منتشر شد، در شاخص ضریب نفوذ کاربران اینترنت، وضعیت مورد انتظار در پایان برنامه عدد ۳۰ درصد بوده که با رسیدن به عدد ۹/۳۴ درصد و ۲۳ میلیون کاربر اعلام شد که ۳۳/۱۱۶ درصد این هدف محقق شده است.

انتشار این آمار انتقاد بسیاری از کارشناسان و فعلان این حوزه را برانگیخت و بسیاری از آن‌ها با اشاره به محدودیت استفاده از اینترنت در کشور آن را دور از واقعیت دانستند.

برای نمونه در سایت مخابرات تعداد کاربران در سال ۸۴ چیزی در حدود ۸ میلیون و ۸۰۰ هزار کاربر بوده که در سال ۸۵ این تعداد به ۱۲ میلیون کاربر رسیده یعنی سه میلیون افزایش رخ داده است. در سال ۸۶ چندان به تعداد کاربران افزوده نشده و براساس آمار در این سال تعداد کاربران ۱۲ میلیون و نیم بوده است، اما این تعداد کاربر در سال ۸۸ به چیزی در حدود ۲۲ میلیون کاربر می‌رسد. در واقع میزان کاربران از رقم کمتر از ۱۳ میلیون به ۲۲ میلیون رسیده که این افزایش چندان طبیعی به نظر نمی‌رسد و این گمان را به وجود می‌آورد که احتمالا در این آمار اشتباهی صورت گرفته است.

تنها سندی که مسوولان وزارت ارتباطات برای افزایش ناگهانی تعداد کاربران در عرض یک سال، آن هم به صورت شفاهی عنوان می‌دارند، این است که آن‌ها، کاربرانی را که از طریق تلفن همراه به اینترنت متصل می‌شوند نیز جزو کاربران اینترنتی می‌دانند که بنابراظهارات کارشناسان این کار کاملا غیر قابل قبول به نظر می‌رسد؛ چراکه نمی‌توان هیچگاه به این نوع از افراد به عنوان یک پایانه نگاه کرد.

در همین زمینه، مدیرعامل شرکت فناوری اطلاعات با توجه به انتقاداتی که نسبت به محاسبه کاربران اینترنتی شد، هفته گذشته خبر از فرمول مقدماتی جدید محاسبه تعداد کاربران اینترنتی کشور با توجه به شرایط جدید داده است. مدیرعامل شرکت فناوری اطلاعات ایران ضمن بیان این مطلب اظهار داشته که این فرمول به کمک یکی از دانشگاه‌های کشور به صورت علمی محاسبه و استخراج شده است، فرمول جدید محاسبه تعداد کاربران اینترنت علاوه بر Dialup و با توجه به روش‌های جدید دسترسی نظیر GPRS، wimax و ADSL مشخص شده است.

مهدیون با بیان این مطلب که سال گذشته قراردادی با برخی دانشگاه‌ها مبنی بر تعریف فرمول جدید برای این منظور منعقد شده بود، اظهار داشت: در حال حاضر در فاز سوم اجرای این پروژه قرار داریم و تاکنون فرمول مقدماتی محاسبه تعداد کاربران اینترنتی کشور نیز استخراج شده است که این فرمول مقدماتی در یک هم‌اندیشی با حضور کارشناسان و صاحب‌نظران حوزه‌های مختلف و مرتبط، مورد بررسی قرار می‌گیرد و پارامترهای متفاوت در آن مد نظر قرار خواهد گرفت.

مدیرعامل شرکت فناوری اطلاعات ایران با اشاره به عوامل در نظر گرفته شده در تعریف فرمول جدید تصریح کرد که بر اساس این فرمول، رایانه‌های در دست مردم، روش‌های مختلف دسترسی و ISPها از جمله عوامل تاثیرگذار در محاسبه تعداد کاربران محسوب خواهند شد.

به گفته وی، در حال حاضر نیاز ترافیکی کاربران نسبت به گذشته تغییر بسیاری داشته است و بر اساس برنامه زمانبندی شده، فرمول جدید تا پایان ماه آینده استخراج و نهایی خواهد شد که در صورت تایید مراجع ذی صلاح، ملاک عمل در محاسبه تعداد کاربران اینترنتی کشور قرار خواهد گرفت.

اما فارغ از مشخص شدن دقیق تعداد کاربران اینترنتی، میزان دسترسی کاربران به اینترنت پرسرعت نیز به یک عامل مهم و تعیین‌کننده‌ برای کشورها در رتبه‌بندی جهانی تبدیل شده است.

بر اساس گزارش جدیدی که موسسه Akamai از بررسی یک چهارم پایانی سال ۲۰۰۹ در زمینه سرعت و پهنای باند کشورهای دنیا ارائه کرده است، در زمینه سرعت اینترنت تنها کشورهایی که با واحد «کیلوبیت» درج شده است کشورهای ونزوئلا، مصر، چین، هند، سودان، سوریه و پرو است.

هر چند که شرکت‌های زیرمجموعه وزارت ارتباطات همچون مخابرات و زیرساخت دغدغه اصلی خود را افزایش سرعت اینترنت و همچنین افزایش تعداد کاربران قرار داده‌‌اند، اما طبق برنامه چهارم توسعه، تا پایان سال ٨٨ تعداد پورت‌های پرسرعت فعال (ADSL) باید به ۵/۱ میلیون پورت برسد، در حالی که هم‌اکنون در حدود ۱۵۰ هزار پورت فعال ADSL وجود دارد. به عبارت دیگر نفوذ ADSL در ایران یک دهم میزان پیش‌بینی شده در برنامه چهارم توسعه است.