م.ر.بهنام رئوف
بازار تلفن همراه به قول فعالان و دست‌اندرکارانش همچنان در کما به سر می‌برد. هر چند که پیش‌بینی می‌شد با پایان ماه رمضان و بازگشایی مدارس و دانشگاه‌ها شاید اندک تکانی بخورد، اما اینجور که پیدا است قرار نیست این بازار به این زودی‌ها به آن رونق افسانه‌ای پیشین خود دست یابد.

با این حال به گفته برخی از منابع بازاری خرید و فروش انواع گوشی تلفن همراه نسبت به یک ماه گذشته به طور چشمگیری افزایش یافته و قیمت‌ها هم اندکی کاهش داشته است؛ البته گول کلمه افزایش چشمگیر را نخورید؛ چرا که این افزایش عنوان شده نسبت به مدت مشابه یک سال گذشته در حقیقت هیچ است.
هرچند که فروشندگان بازار شروع فصل پاییز و بازگشایی مدارس و دانشگاه‌ها را عامل افزایش حضور مراجعه‌کنندگان برای خرید این کالای ارتباطی عنوان می‌کنند، اما در عین حال آنها دیگر نسبت به بازگشت سودهای رویایی گذشته خود آنچنان که باید و شاید امیدوار نیستند. پیام دانش یکی از فروشندگان برند سونی اریکسون در این‌باره می‌گوید: مدتی بود که بازار تلفن همراه به دلیل کاهش خرید و فروش روزهای بی‌رونقی را سپری می‌کرد که به تبع آن قیمت گوشی‌های تلفن همراه موجود در بازار به طور چشمگیری کاهش یافت؛ درحالی که به گفته فروشندگان و واردکنندگان قانونی بازار هم‌اکنون بالغ بر ۹۵درصد این بازار در اختیار گوشی‌های بدون گارانتی رسمی یا در حقیقت گوشی‌های قاچاقی است، اما با این حال واردکنندگان رسمی نیز طی چند ماه گذشته به دلیل رکود حاکم بر بازار چندین بار قیمت‌های خود را شکسته‌اند؛ البته عده‌ای دیگر نیز این تغییر قیمت را تنها به دلیل رکود بازار نمی‌دانند.
شفیعی پور، نماینده شرکت نوکیا در ایران می‌گوید: شرکت‌های مادر تعیین‌کننده قیمت نهایی در بازار نیستند و در حقیقت این کشش بازار است که باعث می‌شود توزیع‌کنندگان نسبت به تعیین قیمت محصولات خود واکنش نشان دهند. او ادامه می‌دهد: ممکن است برخی از محصولات موجود در بازار در ابتدای ورود نسبت به قیمت عرضه جهانی آن بسیار بالاتر باشد که در این بین شرکت‌های مادر هیچ نقشی در تعیین قیمت آن ندارند، بلکه در حقیقت توزیع‌کنندگان نهایی با توجه به کشش بازار قیمت نهایی را تعیین کرده و اینکه بعضا دیده می‌شود طی یک تا دو ماه بعد از ورود یک مدل خاص کاهش شدید قیمت رخ می‌دهد در حقیقت نتیجه عدم استقبال بازار از قیمت عرضه شده است.
ماهی یک میلیون فروش
هم‌اکنون به گفته فروشندگان، واردکنندگان رسمی و نهادهای ذی‌ربط بازار تلفن همراه ایران سالانه بالغ بر 12میلیون گوشی تلفن همراه نیاز دارد که به طور متوسط میانگین مصرف ماهانه کشور در حقیقت یک‌میلیون گوشی است. در حال حاضر مجموع سیم‌کارت‌های فعال در شبکه‌های ارتباطی کشور بالغ بر 48میلیون سیم‌کارت بوده و آنطور که از صحبت‌های فعالان بازار سیم‌کارت می‌توان نتیجه گرفت، بازار این کالا نیز آن رونق سابق را نداشته و به قولی به حد اشباع رسیده است.
افشار فروتن لاریجانی، رییس انجمن صنفی فروشندگان سیم‌کارت، گوشی و لوازم جانبی در این باره می‌گوید: از سال گذشته و با واگذاری‌های سیم‌کارت‌های اعتباری دولتی از یک سو و کاهش شدید قیمت سیم‌کارت‌های ایرانسل و ارائه طرح‌های تشویقی از سوی این اپراتور، پیش‌بینی می‌شد که به زودی بازار این کالای ارتباطی اشباع شده و دیگر سود گذشته را برای فعالانش نداشته باشد. او با اشاره به جمعیت ایران می‌گوید: بر اساس آمارهایی که تا به حال ارائه شده است ایران چیزی نزدیک به ۷۵میلیون نفر جمعیت داشته که از این تعداد شاید چیزی نزدیک به ۱۰ تا ۱۵میلیون نفر آن افراد زیر ۱۵ سال و ۵ تا ۱۰میلیون نفر آن هم افراد بالای ۶۰ سال هستند.
فروتن با ارائه این آمار می‌افزاید: با یک بررسی ساده می‌توان نتیجه گرفت که پتانسیل واقعی استفاده از تلفن همراه در خوش‌بینانه‌ترین حالت جمعیتی بین 50 تا 55میلیون نفر در کشور است که بر اساس آمارهای ارائه شده هم‌اکنون بالغ بر 48میلیون نفر آن از تلفن همراه استفاده می‌کنند.
این فعال صنفی معتقد است که روند افزایش افراد به استفاده از تلفن همراه به عنوان وسیله‌ای ارتباطی روندی کاهشی را رو به رو بوده، به طوری که هم‌اکنون بالغ بر ۶۰درصد خرید و فروش‌ها در بازار سیم کارت بیشتر مربوط به تعویض شماره بوده و نزدیک ۲۰درصد خریدها نیز مربوط به افرادی است که بیش از یک شماره تلفن همراه دارند که الزاما به خرید گوشی جدید در کنار گوشی قبلیشان نمی‌پردازند.
فعالان بازار می‌گویند که هم‌اکنون نزدیک به 65درصد از خریدهای بازار تلفن همراه در اختیار گوشی‌هایی است که در میانگین قیمت 100 تا 250هزارتومان قرار دارند.
سکوی قهرمانی در ایران
آخرین رده‌بندی که در بازارهای جهانی صورت گرفته و منتشر شده است بیانگر آن است که همچنان نوکیا توانسته است جایگاه اول را در جهان حفظ کند و بعد از آن سامسونگ که تا سال گذشته رده سوم بازارهای جهانی را به خود اختصاص داده بود این بار در جایگاه دوم جهانی ایستاده است.
پیش از این سونی اریکسون رتبه دوم بازارهای جهانی را داشت که گویا بحران اقتصادی باعث شده تا این برند سوئدی ژاپنی هم‌اکنون در رده پنجم جهان و پس از برندهایی همچون ال‌جی و موتورولا قرار داشته باشد.
در بازار ایران، اما به چند دلیل نمی‌توان سهم برندها را به شکلی شفاف عنوان کرد، اما آنچه مسلم است و از سوی فروشندگان بازار عنوان می‌شود حاکی از قهرمانی بی چون و چرای نوکیا است. با این حال رده دوم جدول ایران با جهان متفاوت است. در این جایگاه سونی اریکسون به رغم ادعاهای صورت گرفته از سوی رقیبش یعنی سامسونگ همچنان در رده دوم قرار گرفته و برند کره‌ای سامسونگ نیز با تمام تلاش‌هایش طی دو سال گذشته همچنان در رده سوم قرار دارد.
بر اساس آخرین نظرسنجی ای که از سوی باشگاه فعالان آی سی تی (sandp.ir) و از بین دو هزار عضو این پایگاه صورت گرفته است، برند نوکیا توانسته است در تهران با ۹۲/۳۸درصد محبوبیت در صدر جدول و در شهرستان‌ها نیز با ۸۴/۳۹درصد و در مجموع با ۳/۳۹درصد جایگاه نخست را به خود اختصاص دهد.
سونی اریکسون که جایگاه دوم بازار ایران را به خود اختصاص داده توانسته است در تهران 27/23درصد از شاخص محبوبیت و در شهرستان‌ها 32/29درصد را به خود اختصاص دهد که مجموع آن 5/26درصد است.
سامسونگ اما توانسته تنها در مجموع با ۶/۱۴درصد از شاخص محبوبیت در جایگاه سوم بایستد که سهم کاربران تهرانی‌اش ۶۹/۱۱درصد و کاربران شهرستانی‌اش نیز ۱۸/۱۷درصد است. این درحالی است که سامسونگ در سال جاری سعی کرد تا با ارائه مدل‌های جدید لمسی سهمی بیشتر از بازار ایران طلب کند، حال آنکه بر اساس نظرسنجی موجود سهم این شرکت نسبت به آبان ماه سال ۸۷ در شاخص محبوبیت با ۲/۲درصد کاهش روبه‌رو بوده است.
در این بین 5/19درصد باقی مانده شاخص محبوبیت به برندهایی همچون ال جی، موتورولا، اچی تی سی، ماتریکس، جی ال ایکس، ساژم و آی میت تعلق گرفته است.
قاچاق ۹۸درصدی
با تمام این احوال اما بازهم بازار تلفن همراه ایران در اختیار قاچاقچیان است. قاچاقچیانی که به مدد افزایش تعرفه واردات تلفن همراه به بهانه تولید این کالا در کشور توانستند به راحتی بازار گوشی در کشور را در اختیار خود بگیرند. درحالی که تا پیش از این از سوی فعالان قانونی گفته می‌شد که 95درصد بازار این کالا با تعرفه 28درصدی واردات در اختیار قاچاقچیان است، اما تازه‌ترین اظهار نظر در این بخش از اضافه شدن سه درصد دیگر به رقم بالا حکایت دارد. مدیرعامل شرکت سیتادل تلکام، عرضه‌کننده گوشی‌های سونی اریکسون معتقد است تنها دو درصد از سهم بازار در اختیار گوشی‌های گارانتی‌دار قرار دارد.
سعید اسکندری در این باره می‌گوید: بالا بودن تعرفه واردات و عدم مبارزه جدی مسوولان با فعالان غیرقانونی باعث شده تنها ۲درصد از سهم بازار تلفن همراه در اختیار واردکنندگان قانونی قرار گیرد. حسین پاینده، مدیرعامل کامتل نیز خواستار برخورد جدی و اساسی نیروی انتظامی و نهادهای مسوول با پدیده قاچاق گوشی تلفن همراه است. او می‌گوید: برای ساماندهی این شرایط کاهش ۱۵درصدی تعرفه واردات این کالای ارتباطی می‌تواند به گستردگی خدمات واردکنندگان قانونی در بازار کمک کند.