به تصویر کشیدن جهانی بهتر

ندا لهردی

جهان بزرگ پیش روی ما ناشناخته‌های بسیاری دارد که می‌توانند به قدر کافی عجیب و دست نیافتنی باشند. درست به همین دلیل هم هست که سال‌ها است ما به دنبال راه‌های مختلف برای آشنایی با نقاط مختلف دنیا سعی داریم از تکنولوژی‌های جدید بهره برده و به ابزار بهتر و موثرتری دست پیدا کنیم. با این همه گویا نرم‌افزارهای نقشه و مکان‌یاب‌های دیجیتال و اینترنتی گویا با اقبال بیشتری مواجه شده و بیشتر از ابزار دیگر مورد استفاده قرار گرفته‌اند. در حقیقت به این علت است که این روزها بازار چنین ابزارهایی رونق خوبی پیدا کرده و تمایل برای طراحی و تولید ابزارهای جدید با امکانات و قابلیت‌های بهتر هم افزایش پیدا کرده است تا جایی که به تدریج خود کاربران سعی دارند در طراحی نقشه‌های الکترونیکی و دیجیتال شرکت کنند.

به این ترتیب گروه‌های علاقمند در سرتاسر دنیا این روزها از ابزارهای نقشه‌برداری و منابع اطلاعاتی اینترنتی برای جمع‌آوری اطلاعات تغییر یافته استفاده می‌کنند. انگیزه این افراد هم در واقع افزایش سطح آگاهی افراد از محیط زندگی خود و اطلاعات لازم برای زندگی روزمره است.

«باربارا ساموئلز» یکی از کارشناسان اتحادیه آزادی شهروندی آمریکا در این مورد می‌گوید: «اینکه مردم حتی درباره محیط زندگی خود هم اطلاعات کافی و مناسب نداشته باشند، واقعا می‌تواند مضر باشد. اما استفاده از یک نقشه کامل که می‌تواند اطلاعاتی درباره خانه‌های خالی، تفکیک دقیق مرز شهرها و استان‌ها، تعداد مشاغلی که در یک منطقه به عنوان یک فرصت شغلی وجود دارند و یا حتی گستردگی سیستم حمل و نقل عمومی را در اختیار افراد قرار بدهد، در حقیقت می‌تواند به صورت گرافیکی و از طریق تصاویر مختلف فرصت‌های متفاوت زندگی را هم برای این افراد مجسم کند.» ساموئلز معتقد است که نقشه‌های الکترونیکی می‌توانند برای جمع‌آوری اطلاعات مختلف و به تصویر کشیدن آنها به صورت مستقیم و قابل درکی به افرادی متفاوت با سطح دانش و تحصیلات مختلف کمک بزرگ و موثری کنند.

در این میان اما جالب است بدانید کارشناسان اعلام کرده‌اند که گردآوری و تالیف چنین نقشه‌هایی حتی بسیار ساده‌تر از نقشه‌های قدیمی‌تر و با اطلاعات اولیه است که این امکان در واقع از طریق ابزارهای جدید نقشه‌برداری و منابع اطلاعاتی در اینترنت در اختیار آنها قرار گرفته‌اند. ساموئلز در این مورد به عنوان نمونه به شیوه‌های نقشه‌برداری قدیمی با دست در دهه ۱۹۹۰ اشاره کرد که تنها به کشیدن طرح‌هایی اولیه با اطلاعات ساده مانند نام‌ها محدود می‌شد. این در حالی است که در سال ۲۰۰۵ نقشه‌هایی مورد استفاده قرار گرفتند که بیش از ۱۴ شاخص مختلف فرصت شغلی برای کاربران به نمایش می‌گذاشت. چنین نقشه‌هایی می‌تواند به وسیله یک کارشناس نقشه‌برداری الکترونیک به راحتی تهیه شود. به گفته ساموئلز، خود او توانست در سال گذشته با استفاده از چنین نقشه‌هایی در یک دادگاه مرز تفکیکی خانه‌اش را مشخص کند.

اگرچه برای اغلب افراد نقشه تنها ابزاری برای پیدا کردن مکان‌های مختلف است، اما تکنولوژی‌های جدید برای نقشه‌برداری که در نقشه‌های الکترونیک و نرم‌افزارهای مکان‌یاب به کار می‌روند به ابزاری ارتقا یافته برای ارتباطات اجتماعی تبدیل شده‌اند. این نقشه‌ها می‌توانند سطح بهداشت، سلامت و کاهش آلودگی محیط زیست را ارتقا داده ضمن اینکه به راحتی راهی برای پیدا کردن بنیادها، موسسات غیرانتفاعی و حتی خانه‌ افراد را هم برای آنها فراهم می‌آورند.

کارشناسان و تحلیل‌گران حتی معتقدند که این نقشه‌های جدید می‌توانند در نهایت به افزایش سطح آگاهی افراد از وضعیت اجتماعی یا سیاسی کشور و جهانی که در آن زندگی می‌کنند، کمک کنند.

«جف وینینگ» یکی از کارشناسان موسسه تحقیقاتی Gartner در این مورد می‌گوید: «امروزه دیگر هر کسی اجازه دارد اطلاعات را به صورتی که برایش قابل فهم است روی نقشه‌ها پیدا کند». منابع اطلاعاتی تحت وب و ابزارهای پیشرفته امروزی می‌توانند این امکان را به راحتی فراهم بیاورند. در این میان افزایش استفاده از نرم‌افزارها و طرح‌های متن باز مانند MapServerا، PostGIS و GRASS GIS می‌توانند به تهیه نقشه‌هایی پیشرفته‌تر کمک کند که البته ممکن است تنها به صورت محدودی در اختیار موسسات خصوصی و افراد قرار بگیرند.

با این اوصاف نقشه‌ها به تدریج به منابع اطلاعاتی الکترونیک تبدیل می‌شوند که تنها با یک نگاه اجمالی می‌توانند اطلاعات مفیدی را به کاربرانشان بدهند.

«وندی براور» مدیر موسسه نقشه‌برداری الکترونیک GreenMap در این مورد می‌گوید: «چنین نقشه‌هایی می‌توانند مفاهیم انتزاعی را که چندان برای افراد قابل درک نیستند، به صورتی ساده به تصویر بکشند». او در این مورد به یک نمونه عملی و جالب اشاره می‌کند؛ نقشه مرگ و میر در بریتانیا که در سال ۲۰۰۸ منتشر شده است. در این نقشه مکان‌هایی با بالاترین تعداد افراد سیگاری و مکان‌هایی با بالاترین میزان مبتلایان به سرطان ریه مشخص شده‌اند. تا اینجا شاید چندان هم اتفاق قابل توجه و متفاوتی نیفتاده است، اما این نقشه حتی اطلاعات مربوط به مناطقی با بیشترین احتمال ابتلا به سرطان‌های ناحیه ستون فقرات در شمال انگلستان یا مکان‌هایی با بیشترین مبتلایان به سرطان مغز در جنوب اسکاتلند را به خوبی به تصویر کشیده است.

در این میان اما طراحی و اجرای چنین نقشه‌هایی و انتقال آنها به فضای مجازی می‌تواند مقدمه خوبی باشد برای آغاز موج تحقیقات گسترده و بیشتر در سطح جوامع و کشورهای جهان تا به این ترتیب بتواند به عنوان مثال به افزایش سطح بهداشت کمک کند.

به این ترتیب است که طراحی و تولید نقشه‌های الکترونیکی فرصت‌های زندگی بهتر در جوامع و کشورهای پیشرفته رواج پیدا کرده و این روزها حتی به عنوان یک نیاز مورد توجه قرار گرفته است. تا آنجا که اغلب شهرهای آمریکا حالا از چنین نقشه‌هایی بهره می‌برند تا افراد ساکن در آنها بتوانند به راحتی از فرصت‌های شغلی در شهر خودشان یا در شهرهای اطراف مطلع شوند یا از امکانات موجود در شهرشان به خوبی اطلاع پیدا کنند.

این نقشه‌ها حتی مردم عادی را هم به همکاری در تحقیق و بررسی شرایط زندگی‌شان ترغیب کرده است تا جایی که هر فردی می‌تواند به راحتی اطلاعاتی را که درباره مکان یا موضوع خاصی بدست آورده است روی این نقشه‌ها منتقل کند. در حقیقت درست به همین دلیل هم هست که استفاده از ساختار نرم‌افزارهای متن باز برای تولید این نقشه‌ها رواج بیشتری پیدا کرده است تا بتواند همکاری بیشتری از افراد عادی را هم با خود داشته باشد. تجربه دانشنامه آنلاین و پربیننده Wikipedia هم یکی از این موارد است که می‌تواند موفقیت این الگو را تایید کند.

در واقع وجود چنین امکانات و قابلیت‌هایی باعث شده تا تمایل با استفاده از نقشه‌های آنلاین و الکترونیک به صورت چشمگیری افزایش پیدا کند. به عقیده بعضی از کارشناسان، چنین نقشه‌هایی حتی می‌توانند امکانات مختلف دیگری را هم در خود جا داده و به یک ابزار اطلاع رسانی قوی و موثر تبدیل شوند تا جایی که حتی پیشنهاد‌هایی برای طراحی نقشه‌هایی آنلاین برای به روز شدن همراه با اخبار روز مطرح شده است.

دلیل این موضوع هم این است که کاربران یک نرم‌افزار نقشه الکترونیکی بتوانند به طور همزمان و در یک لحظه از اتفاقاتی که در آن زمان در مکان‌های مختلف دنیا در حال روی دادن هستند، مطلع شوند.

با این اوصاف ابزارهای تکنولوژی می‌توانند ابعادی متفاوت از یک کاربرد را برای کاربران و افراد مختلف به تصویر کشیده و برایشان فراهم کنند.