میزگرد دنیای اقتصاد درباره شبکه شاپرک (بخش دوم و پایانی)
مردم عادت می‌کنند
شهرام شریف، م.ر.بهنام رئوف - در بخش نخست میزگرد با مدیران شبکه شاپرک و برخی شرکت‌های فعال در بخش پرداخت از طریق کارت به راه‌اندازی این شبکه و مسائل مرتبط با آن پرداختیم در بخش دوم و پایانی این میزگرد موضوع مزایا، اشکالات و انتقادات مرتبط این شبکه را با حاضران در جلسه به بحث گذاشتیم که می‌خوانید:
شهرام شریف، م.ر.بهنام رئوف - در بخش نخست میزگرد با مدیران شبکه شاپرک و برخی شرکت‌های فعال در بخش پرداخت از طریق کارت به راه‌اندازی این شبکه و مسائل مرتبط با آن پرداختیم در بخش دوم و پایانی این میزگرد موضوع مزایا، اشکالات و انتقادات مرتبط این شبکه را با حاضران در جلسه به بحث گذاشتیم که می‌خوانید:
شاه گشتاسبی مدیر PSP بانک ملت: تا چند سال قبل قوانین به گونه‌ای بود که بانک‌ها برای پرداخت یک قبض باید 20ریال کارمزد بگیرند. این عدد بسیار شوخی بود و بالاخره پرداخت قبوض مردم برای بانک‌ها نه تنها درآمدی نداشت، بلکه هزینه هم داشت؛ ولی چون هم بانک‌ها دولتی بودند و هم سازمان‌ها می‌گفتند چرا از این جیب بگیریم و به آن جیب بگذاریم. کارمزد را که مردم نمی‌دادند، بلکه سازمان‌ها می‌دادند. الان هم از مردم هزینه گرفته نمی‌شود و اگر کسی قبض‌هایش را با تلفن یا موبایل یا ATM بپردازد، هزینه پرداخت نمی‌کند؛ ولی بانک‌ها برای این خدمات الکترونیکی دچار هزینه‌های سنگینی شدند.
بخشی از سوال شما مربوط به دولت می‌شد که من صلاحیت جواب دادن ندارم و خود حاکمیت و دولت باید جواب دهد؛ ولی آنچه از منظر بانک به ما مربوط می‌شود ما الان با مدل شاپرک پول‌هایمان را دیرتر می‌گیریم. یعنی مدلی اتفاق افتاده که نه تنها پول پیش ما نمی‌ماند، بلکه رفته و ۴۸ ساعت بعد می‌گیریم؛ اما اینکه چون پول من نزد بانک است، بگویم بابت هر خدمتی که در بانک انجام می‌شود، باید بانک هزینه کند، درست نیست. بانکداری می‌گوید من برای تامین منابع خود هزینه می‌کنم. شما پول خود را پیش من می‌گذارید در کوتاه‌مدت ۷ درصد سود به شما می‌دهیم.
دنیای‌اقتصاد: منظور ما سپرده‌گذاری نبود، بلکه زمانی که الان صرف تاخیر در تسویه می‌شود، پول مردم کجا می‌رود، بسیاری از فروشندگان این سوال را داشتند که با این پول چه می‌کنید؟
محمودیان کارشناس بانکی: به نظرم این را باید از بانک مرکزی سوال کرد و با توجه به سابقه من در بانک، بانک مرکزی با این پول‌ها کاسبی نمی‌کند شاپرک فقط کارمزد را می‌گیرد.
انوشه مدیر برنامه‌ریزی و توسعه شرکت تجارت الکترونیک پارسیان: الان چیزی در حدود ۵۰۰ هزار پوز در بازار وجود دارد و سرویس دادن به آنها بسیار هزینه‌بر است. الان ارزان‌ترین پوز کمتر از ۳۰۰ هزارتومان قیمت ندارد الان سقف کارمزد شاپرک ۲۰۰ تومان است. آن هم برای تراکنش‌هایی که به ۳۰۰ هزارتومان برسد؛ در حالی که الان میانگین تراکنش در بهترین فصل سال حدود ۶۵ است؛ بنابراین محاسبه کنید که چقدر طول می‌کشد که فقط قیمت دستگاه پوز در بیاید.
شاه گشتاسبی: عددی که محاسبه شده با دلار هزارتومان بود قطعا الان با توجه به هزینه‌های سرمایه‌گذاری با دلار نرخ امروز من فکر می‌کنم آقای قطبی و دوستانشان روی میزان کارمزد بازنگری کنند.
دنیای‌اقتصاد: بحث‌ها عمدتا حول این موضوع است که ایجاد شاپرک به ایجاد رقابت سالم کمک می‌کند. فرمول‌های رقابتی مورد استفاده کجاست؟
قطبی: بحثی که شاپرک از روز اول به دنبال آن بود این بود که این مدل کسب و کار را به دلایلی که دوستان گفتند به شکلی بیاورد که خودش بتواند خودش را به بازار رقابتی برساند و منابع را به گونه‌ای هدایت کنند که به صورت بهینه تخصیص پیدا کنند. هر خدمتی قیمت خود را می‌گیرد. استفاده کننده در مقابل هر خدمتی هزینه‌ای پرداخت می‌کند، اگر کیفیت خدمات بهتر شود ممکن است حاضر شود هزینه بالاتری را پرداخت کند. خود شرکت بسته به قسمتی از بازار که پوشش می‌دهد قیمت و نوع کیفت خدمات خود را مشخص می‌کند.
دنیای‌اقتصاد: پس رقابت روی کیفیت خدمات است؟
قطبی: فکر کنم رقابت را روی سرعت پردازش تراکنش‌ها، کیفیت تسویه با فروشگاه‌ها، کیفیت رفع مغایرت ببریم. سرعت تراکنش یا ۱۰یا ۵یا ۲ثانیه است؟ آیا آن پولی که قرار بود به حساب شما واریز شود واریز شد یا اینکه سیستم بانک مشکل دارد ؟ آیا رول پوز به موقع برای شما آمد؟ آیا همکاران ما ماهی یکبار به شما سر می‌زنند؟ و سوالاتی از این دست. فروشگاه‌ها از پوزی که خوب سرویس بدهد استفاده می‌کنند. وقتی که استفاده کند تراکنش و درآمد خواهد داشت.
دنیای اقتصاد: اما به نظر می‌رسد طی دو هفته ای که از شروع کار شاپرک می‌گذرد مردم به آن خیلی بی‌اعتماد هستند. خیلی از کسانی که کسب و کار کوچکی دارند این دستگاه‌های کارتخوان را جمع کرده‌اند و به شرکت‌های PSP فشار می‌آورند که میزان مغایرت‌های زیادی در حساب‌ها دیده می‌شود، شکایات زیادی از پشتیبان‌های شرکت‌های PSP هم شده، آقای گشتاسبی آیا شما چنین وضعیتی را در مورد مشتریان کارتخوان ملت تایید می‌کنید؟
شاه گشتاسبی: شاپرک باعث ایجاد یک تغییر در تجارت pspها و به تبع آن باعث تغییر در تجارت بعضی از کسبه شد. وقتی چیزی برای کسی چه خوب و چه بد عادت شده باشد تغییر ناگهانی ممکن است مقداری دردآور باشد. بعضی از کسبه به واریز آنی وابسته بودند و مثلا اگر واریز آنی یک روز قطع شود می‌گوید من بابت خرید‌های دیروز چک داشتم. مدت زمانی باید بگذرد تا مردم خود را مطابقت دهند. در مرکز تماس ما حجم بسیار زیادی از تماس داریم. زیرا بانک ملت جزو بانک‌هایی بود که تسویه آنی داشت و بیشترین تماس ما مربوط به این است که پول ما کجاست؟ چرا واریز آنی نمی‌دهید؟ و بسیار انتقاد داشتند که شما چرا وارد طرح شاپرک شده‌اید و دوستان ما باید توضیح دهند. ما دویست خط ارتباطی و بیش از ۲۰نفر کارشناسی که بابت پاسخگویی مشتریان است در روزهای اول شاهد صف‌های ۱۵۰-۱۴۰نفره بودیم و سوال اکثرشان اینها بود.
دنیای‌اقتصاد: به نظر شما این سیستم اطلاع‌رسانی شاپرک درست بوده که PSPها را برای پاسخگویی به مردم معرفی کرده، آیا نباید این موضوع به طور گسترده و بهتری به اطلاع مردم می‌رسید نه اینکه ناگهان آنها خود را با موضوع روبه‌رو ببینند؟
شاه گشتاسبی: شاید این وظیفه PSPبود که اطلاع‌رسانی انجام دهد. ممکن بود اگر شاپرک از قبل اطلاع‌رسانی رسانه‌ای می‌کرد اثر بهتری داشت و مقداری از این استرس کمتر می‌شد. اما ما هم به عنوان PSPوظیفه اطلاع‌رسانی داشتیم کما اینکه چند روز قبل از این که وارد این طرح شویم با پیامک به مشتریانمان اطلاع دادیم که وارد این طرح می‌شویم و نحوه تسویه چگونه خواهد بود. بعضی‌ها پیامک‌ها را گرفتند بعضی‌ها هم چون پیامک‌های تبلیغاتی‌شان را بسته بودند ناگهان با این مساله متوجه شدند که پول بعد از گردش وارد حسابشان نمی‌شود، تماس می‌گرفتند و به آنها توضیح می‌دادیم.
دنیای‌اقتصاد: با کاهش تراکنش مواجه نشدید؟
شاه گشتاسبی: چرا روز اول قطعا مشتریان چون پول وارد حسابشان نمی‌شود ترسیده بودند که اتفاقی افتاده باشد به همین دلیل با حدود۲۵ درصد کاهش تعداد تراکنش‌ها مواجه شدیم و ۵۰-۴۰ درصد کاهش در مبلغ تراکنش، ولی به مرور زمان این اعتماد بیشتر شد. روزهای اول به دلیل مشکلاتی که در شاپرک و پایانه تسویه شاپرک و پایانه تسویه بانک‌ها به وجود آمده بود چون ما ۷بار تسویه در طول روز داریم این سیکل‌ها به هم می‌خورد. مثلا سیکل ۶:۳۰ صبح به ۱۰ صبح می‌افتاد. به خصوص کسی که ۸شب تراکنش زده بود منتظر بود ۶صبح پول در حسابش باشد این به ۱۰ صبح می‌رسید. این مساله مشتریان را اذیت می‌کرد.
قطبی: خواهش من این است که شما به عنوان خبرنگار مستندتر آمار دهید. آماری که ما داریم حجم تراکنش در ماه جاری و ماه قبل نسبت به ماه قبل در کل شبکه که با شتاب مقایسه می‌کردیم رشد داشته است.
دنیای‌اقتصاد: ما آماری ندادیم آقای گشتاسبی می‌گویند کاهش داشته...
قطبی: ایشان گفتند روز اول، چرا که یک تغییر بوده و اطلاع‌رسانی شاید به صورت درستی انجام نشده بوده.
دنیای‌اقتصاد: مقایسه شما آقای قطبی مربوط به چه دوره‌ای است؟
قطبی: نسبت به تراکنش‌هایی که در شبکه شتاب عبور می‌کرده در بازده زمانی ماه قبل و قبل‌تر و میانگین سال. تمام آمارهای ما رشد را نشان می‌دهد. اما در یک انتقالی که عوامل بازی متفاوت هستند، تغییرات خیلی کم نیست مدل با مدل قبل متفاوت است و به نوعی پارادایم صورت گرفته، شما شبکه‌ای را با کمترین تنش و مشکلات یکپارچه کرده‌اید که شاید باید محل مباهات برای کشورباشد.
دنیای اقتصاد: خود من دیشب در یک مرکز خرید تقریبا به ۱۰ مغازه سر زدم در تعدادی از مغازه‌ها دستگاه‌های کارتخوان را جمع کرده و با چک کار می‌کردند و می‌گفتند دقیقا به خاطر شاپرک این کار را کرده‌اند. فکر نمی‌کنید مدیریت دقیق‌تری برای چنین تغییر عظیمی مورد نیاز بود؟ خصوصا نتایج بد ولو از یک طرح خوب می‌تواند بدگمانی نسبت به موضوع بانکداری الکترونیکی در کشور را موجب شود که هزینه کمی ندارد؟
شاه گشتاسبی: همان طور که گفتم در روزهای اول تراکنش کم شد چون تغییری بود. من هم به عنوان PSPیک سری از رویه‌هایم را تغییر دادم. بانک هم به عنوان بانک باید یکسری از رویه‌هایش را تغییر می‌داد. مجبور بودیم دنبال راهی بگردیم تا مردم را با این تغییر ملموس‌تر کنیم. تراکنش‌ها بعد از مدتی اضافه شد. تلاش کردیم با مراقبت از مشتریان این مشکلات را به حداقل برسانیم الان میزان تراکنش‌های من PSP از ۷۵ تراکنش در ثانیه به ۱۱۰ تراکنش در ثانیه رسیده و مردم این را پذیرفته‌اند.
محمودیان: از پارسال با بخشنامه‌ها و نامه‌هایی که بانک مرکزی به بانک‌ها داد وچون اغلب PSPها با بانک‌ها قرارداد داشتند و می‌توانستند این مکاتبات را داشته باشند همه می‌دانستند که چه اتفاقی در حال رخ دادن است. منتها اخلاق ما ایرانیان است که می‌خواهیم دقیقه نود کارهایمان را انجام دهیم. من فکر می‌کنم اینجا شاپرک مقصر نیست. دست‌اندرکاران دیگری از جمله بانک‌ها و شرکت‌ها جدیت لازم را نداشتند.
قطبی: بله. انتقال ده‌ها پایانه از شهریور ماه شروع شده بود. تراکنش هم انجام می‌شد و کسی اعتراضی نداشت. در کسب‌وکارهایی که مدل کاری خود را روی واریز آنی گذاشته بودند مشکل وجود داشت که خود را عادت دادند. به هر حال همه ما این مسوولیت را داشتیم که پذیرندگان را مطلع کنیم. PSPهایی در پارسیان و چندین شرکت دیگر که به دادو ستد کاری‌شان ایمان داشتند تلاش کردند همکاری کنند و سایتی بزنند و به فروشندگان کمک کنند که اطلاع داشته باشند که چکار کنند. اما تا این روند کامل شود در مقاطعی ممکن است مغایرت به وجود بیاید یا طول بکشد.
ادنیای‌اقتصاد: از این مغایرت‌ها آماری دارید؟ چون این هم موضوع دیگر مورد اعتراض فروشندگان است؟
قطبی: زیر یک درصد است و زیر یک دهم درصد مغایرت بیش از 48 ساعت طول می‌کشد. قبلا هم این مغایرت وجود داشته و این خصیصه این سیستم است. کار بزرگی در طول یک روز صرفا به دلیل ایجاد یک عادت دارد انجام می‌شود. در این سیستم به صورت لحظه‌ای با فروشندگان تسویه می‌شود. زیرساخت‌های فراوانی درگیر می‌شوند اگر یکی از آنها عمل نکند می‌تواند یک سیکل عقب بیندازد. چیزی که وجود دارد این است که 99درصد تراکنش‌ها در طول روز تسویه می‌شود از آن مهم‌تر اینکه رسیدی که فروشگاه دارد گارانتی است که پولش را دریافت کند. اینها قطعی است و در این چرخه وجود دارد.
دنیای‌اقتصاد: نکته دیگر در این است که چندین تراکنش را یکجا با هم تسویه می‌کنید و حساب کردن آن برای فروشگاه سخت است؟
قطبی: PSPهای محترم با سایت‌هایشان در حال کمک کردن هستند. این همان صحبت آقای انوشه است وقتی شما به جنس سرویس نگاه کنید دیگر پایانه را کنار می‌گذارید. نکته اینکه الان کارمزدی بابت تراکنش‌های پایانه از فروشندگان کسر نمی‌شود
دنیای‌اقتصاد: ولی قرار است که کسر شود.
قطبی: به هر حال خدمت هزینه دارد اما فعلا که کسر نمی‌شود.
دنیای‌اقتصاد: در بازار طلافروشان یا برخی بازارهای دیگر مردم با کارتخوان نمی‌توانستند پرداخت کنند و مجبور به پرداخت نقدی بودند دلیل آن هم ظاهرا این است که می‌گویند شاپرک اطلاعات را مستقیما در اختیار اداره مالیات قرار می‌دهد این موضوع صحت دارد؟
قطبی: به هیچ عنوان. چنین چیزی درست نیست. این شبکه یکپارچه پرداخت برای توسعه و کیفیت خدمات است و با مالیات کاری ندارد. شاپرک یک سامانه و تنها یک انتقال دهنده است و در آن اطلاعاتی وجود ندارد. اینها شایعات است
دنیای‌اقتصاد: برخی تجارت‌ها به پول نقدشان در همان لحظه احتیاج دارند. در آن لحظه حساب پاس شدن چک‌هایش را انجام می‌دهند مثل صراف‌ها و طلافروشان. برای اینان چه تمهیداتی اندیشیده شده است؟
قطبی: واریز آنی روی این سوئیچ پشتیبانی می‌شود پس واریز آنی می‌تواند وجود داشته باشد. اما نکته این است که واریز آنی باید دارای یک مقررات و قوانین و چارچوبی باشد که بانک مرکزی برای بانک‌ها تعیین می‌کند. تا این چارچوب نباشد واریز آنی در این شبکه قابل اجرا نیست مگر موارد خاصی که در آن منفعت مالی نیست.
دنیای اقتصاد - واقعا مشکل واریز آنی چیست، سیستم شما هم از این سیستم پشتیبانی فنی می‌کند و الان می‌گویید می‌توانید برای یک گروه خاص (احتمالا با دریافت کارمزد بیشتر) این را دوباره فعال کنید؟
قطبی: واریز آنی ریسک‌‌هایی را متوجه بانک کرد. یعنی ما در لحظه پول را به حساب فروشنده می‌ریختیم اما به دلایلی اتفاقی می‌افتاد و این تراکنش نادرست بود و باید پول به حساب دارنده کارت بر می‌گشت و همزمان هم پول به حساب مغازه دار واریز شده بود. در این حالت دارنده کارت محق بود که بگوید من خدماتی نگرفته‌ام پول من را پس دهید سند اصلاح صادر می‌شد اما از آن طرف هم پول در حساب مغازه‌دار بود و چون چارچوبی برایش اندیشیده نشده بود بعضی از مغازه‌دارها از آن سوءاستفاده می‌کردند. مبالغ این سوءاستفاده‌ها میلیاردها تومان شد. نکته‌ای که هست اینکه واقعا سوال اینجا است که آیا یک مغازه زیرپله باید اجازه یک تراکنش ۵۰۰ میلیونی با کارتخوان داشته باشد. خود من یک تراکنش ۸۶ میلیاردو ۴۰۰ میلیونی هم دیده‌ام، چیزی که در دنیا وجود ندارد.
دنیای اقتصاد - آنچه شما می‌گویید مرتبط به مشکلات شبکه‌ای است نه مشکل پرداخت آنی، در دنیا روی کارت اعتباری زمان تسویه می‌گذارند چون قصد دارند ریسک پرداخت شونده را پایین بیاورند و اعتبار خریدار را چک کنند، در مدل پرداخت آنی روی سیستم Debit این موضوع بی‌معنی است چون پول مستقیما از حساب من خریدار کسر می‌شود و می‌تواند به حساب فروشنده واریز شود.
قطبی: واریز آنی موضوع شاپرک نیست مقررات حاکم در نظام پرداخت است.
دنیای‌اقتصاد: خب خیلی قوانین دیگر هم الان اجرا نمی‌شود اما با اجرای این یک قانون آن را به پای شاپرک می‌نویسند.
قطبی: کارهایی که مادر کشور می‌کنیم بخشی را خود ما ایرانی‌ها مبدع بودیم بخشی هم به دلیل ارتباطی که با دنیای بین‌المللی پیدا کردیم از آنجا آورده‌ایم. الان بانکداری به این شیوه که انجام می‌شود غربی است. چون در جامعه بین‌المللی هستیم ملزم به رعایت مقررات آن هستیم ما بحث کفایت سرمایه را نمی‌توانیم نادیده بگیریم.
در دنیا جابه جا کردن پول نقد بیش از یک عددی جرم است اینجا هم در حال شکل‌گیری است. بحث پولشویی هست. سازمان‌های بین‌المللی ایران را به نداشتن قوانین ضد‌پولشویی متهم کرده‌اند و کشور و ملت در این رابطه هزینه‌های سنگینی را می‌دهند. پس قوانین در حال عوض و سخت‌گیرانه شدن است نقل و انتقال پول سازمان‌دهی و نظام‌مند می‌شود. بخش بزرگی از اقتصاد ما زیرزمینی است که هیچ جا ثبت نمی‌شود. در آلمان هیچ کسب و کاری نیست که دفاترپلمب شده دارایی‌اش را ننویسد. اینها الزاماتی است که در حال حاکم شدن است. نظام مالی کشور سامانه‌های بهتری می‌گیرد و اینها در کلان کشور اتفاق می‌افتد. در این چرخه ممکن است در بخش کارت و مغازه‌دارها هم تغییراتی ایجاد شود. به نظر من در حوزه ملی برای کشور سودآور است. ممکن است همان‌گونه که شما اشاره کردید ما در اطلاع‌رسانی خوب عمل نکرده باشیم و بعضی از صنوف الان دچار مشکلاتی شوند اما باید همه بپذیریم که نظام‌مند شویم.
دنیای اقتصاد: اینکه گفته می‌شود شاپرک پایلوتی است که بعدا ATM بانک‌ها و اینترنت بانک و بعدا کل شتاب به آن منتقل می‌شود صحت دارد؟
قطبی: هر تجربه‌ای می‌تواند محل استفاده باشد
دنیای اقتصاد: چه کسی قرار است از لحاظ سخت افزاری و عملیاتی شاپرک را اجرا کند؟
قطبی: ما سامانه‌ای داریم که یک سری کارهای عملیاتی جاری دارد که سوئیچ داخل آن است و عمل تسویه انجام می‌شود. براساس تجارب و بررسی‌ها انجام شده گزینه ما و شاید تنها گزینه شرکت خدمات انفورماتیک است؛ چراکه این شرکت تجارب طلایی در زمینه خدمات بانکی دارد. خدمات شبکه MPSبانک مرکزی، سوئیچ ملی شتاب را در دست دارد. یک حسن دیگری هم که دارد مدل اجرایی زیرساخت پرداخت کشور با شبکه ملی پرداخت تطابق دارد.
این شرکت در این چند ماه گذشته وقت و همکاری بسیاری داشتند. فارغ از این ما مشق‌های دیگری هم داریم. شاید ساده‌ترین کار ما حرکت اطلاعات است اما مشق‌های دیگر ما روی امنیت، استانداردسازی شبکه پرداخت، بالابردن استفاده از اطلاعات و پالایش آن مشق‌های دیگری است.
دنیای‌اقتصاد: می‌توانید این اطمینان را دهید که با این سرمایه‌گذاری و چنین سطح تغییری مشکلی در آینده از نوع مشکلی که برای PSP انیاک پیش آمد بروز نکند؟
قطبی: مشکل امنیتی در تمام دنیا هست. کاری که ما انجام می‌دهیم مدیریت است تا حدالامکان پیش نیاید تا اگر پیش هم آمد بتوان جلوگیری کرد. از ثمرات این شبکه این است که در ۶ماه گذشته دو موسسه مشابه این کار را انجام می‌دادند اما به خطا اطلاعات نشت پیدا نکرده بود وجود همین شاپرک باعث شد اصلاحات انجام شود. اینها مشق‌های اصلی ما است نه بحث تسویه آنی. من بعید می‌دانم که تمام خرید‌های یک فروشگاه نقدی باشد به غیراز نوعی کسب و کار که کارش خرید و فروش پول است دراین صورت ممکن است از این بازده عمومی که بر عهده ما است بیرون بماند. این خرید و فروش پول تابع یک مقررات است اگر زمان روی آن اثر داشته باشد در این سیستم مشکل خواهد داشت اما در یک بازده عمومی این درصد بسیار کوچکی است که البته برای این هم با کمکPSPها و مقررات بانک مرکزی بتوانیم آن را هم حل کنیم. ولی مشق اصلی ما نظارت است که برای این کار استانداردسازی می‌کنیم که انشاءلله تا دو ماه دیگر نسخه اول استاندارد شاپرک بیرون خواهد آمد. تمام موسسات تا اردیبهشت ماه فرصت دارند تا خود را به آن نقطه برسانند و مجددا ممیزی می‌شوند تا مجوز ۵ساله از بانک مرکزی بگیرند.
دنیای‌اقتصاد - ممنون از همه دوستان که در این میزگرد شرکت کردند.
ارسال نظر