؟= ۲-۳

سونیتا سراب‌پور

یکی از طرح‌ها‌ی جدید وزارت ICT که به گفته مسوولان آن قرار است پس از برگزاری مزایده تا مهره ماه سال ۸۷ به بهره‌برداری برسد، ارائه تکنولوژی نسل سوم تلفن‌همراه (۳ G) توسط اپراتور جدید یعنی اپراتور سوم است. هرچند که تجربه‌های تلخ به وجود آمده برای اپراتور دوم تلفن‌همراه و روند طولانی برای مناقصه آن نگرانی‌هایی را برای اپراتور جدید ایجاده کرده است، اما با پشت سرگذاشتن تمامی این مشکلات و با پیش‌بینی‌های لازم، اپراتور سوم تلفن‌همراه در کشور با ورود خود به این حوزه باید حدود یک پنجم بازار را در اختیار بگیرد. با این اوصاف این اپراتور می‌تواند رقیب سرسختی برای اپراتورها‌ی حال حاضر بازار به حساب آید که این روند به خودی خود باعث بالا رفتن کیفیت خدمات هریک از این اپراتورها خواهد شد.

اپراتور سوم تلفن‌همراه علاوه بر تاثیرات مثبتی که در آینده بر بازار خواهد داشت از جنبه دیگری نیز حائز اهمیت خواهد بود و آن ورود تکنولوژی نسل سوم تلفن‌همراه به کشور است؛ این تکنولوژی پیش از این در بسیاری از کشورهای پیشرفته دنیا مورد استفاده قرار گرفته بود. اپراتور سوم درحالی قصد دارد نسل سوم تلفن‌همراه را در کشور عرضه کند که هنوز تکنولوژی نسل دوم تلفن‌همراه در کشور به دلیل نبود قوانین اجرای قوی بدون استفاده مانده است و کاربران با گذشت بیش از دو سال از فعالیت اپراتور دوم نتوانسته‌اند از برخی خدمات این اپراتور مانند MMS استفاده کنند که دلیل آن پیش از آنکه به اپراتور بازگردد به فقدان فضای قانونی لازم در این زمینه باز می‌گردد که اجازه ارائه چنین سرویس‌هایی را به اپراتور نمی‌دهد.

ورود نسل سوم تلفن‌همراه

۳ G نسل جدید شبکه تلفن‌همراه با رویکرد مولتی مدیا است. بر خلاف GSM که نسلی برای انتقال صدا و اطلاعات بود نسل جدید تلفن‌همراه سرعت بالا برای انتقال مولتی مدیا را فراهم می‌سازد. در این نسل، آنچه منتقل می‌شود دیتا است؛ خواه این دیتا صدای دو کاربر باشد که با تلفن با یکدیگر صحبت می‌کنند یا اطلاعات موجود در یک سایت اینترنتی یا یک پیام کوتاه.

در نسل سوم همه چیز در قالب اطلاعات دیجیتال منتقل می‌شود. با سرعت نسبتا بالایی که در تلفن‌های نسل سوم پیش‌بینی شده است، امکاناتی از قبیل تلفن‌های تصویری بی‌سیم، با کیفیت مناسب امکان‌پذیر خواهد شد.

ازجمله کشورهایی که شبکه تلفن‌همراه نسل سوم در آنها به صورت تجاری راه‌اندازی شده است، می‌توان به انگلستان، اتریش، آلمان، یونان، دانمارک، ایتالیا، هلند، سوئد، استرالیا، امارات متحده عربی، هنگ‌کنگ و اسپانیا اشاره کرد و پیش‌بینی می‌شود شبکه‌های تجاری تلفن‌همراه نسل سوم در فاصله سال‌های ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۰ میلادی به اوج شکوفایی تجاری خود برسند. گفتنی است کره جنوبی سه سال پیش تنها کشوری بود که در سطح تجاری به عرضه خدمات نسل سوم تلفن‌همراه پرداخت و از طریق این کشوربود که نسل سوم به سراسر جهان صادر شد. در حال حاضر بیش از ۶۰ اپراتور در ۳۷ کشور جهان خدمات نسل سوم تلفن‌همراه را ارائه می‌دهند.

نسل سوم تلفن‌همراه در حالی در اکثر کشورهای پیشرفته دنیا ارائه می‌شود که هنوز نسل دوم تلفن‌همراه در کشور ما با کاستی‌های فراوانی روبه‌رو است.

هرچند که با شرایط موجود برای اپراتور دوم کشور، وزیر ارتباطات دو سال پیش خبر از شروع مطالعات مربوط به اپراتور سوم تلفن‌همراه در ایران را داده و اظهار داشته بود که برای عقب نماندن از تکنولوژی‌های جهانی تا سال ۸۷ نسل سوم تلفن‌همراه به کاربران ایرانی ارائه خواهد شد، اکنون با گذشت چندین ماه از سال ۸۷ مقدمات شروع به فعالیت اپراتور سوم هنوز در مراحل ابتدایی به سرمی‌برد و با شرایط موجود تا مشخص شدن تکلیف نهایی و عملیاتی شدن فعالیت آن زمان زیادی صرف خواهد شد.

مشکلات در مقدمات شروع به کار اپراتور سوم تلفن‌همراه تنها یک روی سکه است و روی دیگر سکه مربوط به ابهامات و نگرانی‌هایی است که از مدت‌ها پیش در مورد اپراتور دوم تلفن‌همراه به کشور مطرح شده بود و هنوز پاسخی به آن داده نشده است. درحالی مسوولان مربوطه وعده ارائه خدمات نسل‌سوم تلفن‌همراه را می‌دهند که هنوز کاربران کشور از خدمات نسل دوم یا همان خدمات ارزش افزوده نسل اول تلفن‌همراه مانند ارسال SMS نمی‌توانند به خوبی استفاده کنند.

دکترعلی اکبرجلالی، پژوهشگر در حوزه فن‌آوری اطلاعات و استاد دانشگاه علم و صنعت ایران درخصوص ورود نسل سوم تلفن‌همراه به کشور می‌گوید: «ورود نسل سوم تلفن‌همراه به کشور یک اصل به حساب می‌آید.

چرا که در برخی کشورها مانند کره‌جنوبی نزدیک به ۶۰‌درصد کاربران از تکنولوژی نسل سوم تلفن‌همراه استفاده می‌کنند. بنابراین نکنولوژی ۳ G نیز باید وارد چرخه زندگی مردم گردد که متاسفانه به دلیل پاره‌ای از مشکلات کاربران ایرانی هنوز نتوانسته‌اند از امکانات نسل دوم و سوم تلفن‌همراه استفاده کنند.

البته انتظار می‌رود که با ایجاد اپراتور سوم که جزو تعهداتش ارائه نسل سوم تلفن‌همراه است، این نقیصه برطرف شود.» جلالی در ادامه می‌افزاید: «درحالی بحث برای ایجاد نسل سوم تلفن‌همراه در کشور مطرح است که هنوز دو پارامتر اساسی آن که عبارتند از پهنای باند وسیع و سیستم‌های ارزش افزوده مانند MMS، GPRS‌ و سایر امکانات چند رسانه‌ای شامل فیلم، ویدئو و... در کشور ما به لحاظ قانونی و اجرایی با مشکلات حل نشده‌ای روبه‌رو هستند.

تکنولوژی نسل سوم تلفن‌همراه درحالی حائز اهمیت است که می‌تواند سرویس و خدمات خود را با پهنای باند زیاد عرضه کند در نتیجه استفاده از تلفن‌همراه نه فقط برای استفاده تلفنی بلکه برای کاربردهای مختلف مانند تجارت الکترونیک، بانکداری الکترونیک، آموزش الکترونیک و سایر خدمات با کیفیت برتر مطرح می‌شود.

بنابراین بهتر بود وزارت ICT مشکل پهنای باند و مجوز لازم برای توسعه سیستم ارزش افزوده را از مراجع ذی‌صلاح دریافت می‌کرد و بعد اقدام به معرفی اپراتور سوم برای خدمات نسل سوم تلفن‌همراه می‌کرد.» به گفته جلالی ابزاری که امروزه به عنوان تلفن‌همراه در دست کاربران قرار دارد در حقیقت کامپیوتر همراه است که می‌تواند بسیاری از امور روزمره کاربران را انجام دهد که تنها یک عمل آن ارتباط صوتی یا تلفنی است.

اما متاسفانه این موضوع در کشور ما جا نیفتاده است و بسیاری از مسوولان و قانون‌گذاران فکر می‌کنند تلفن‌همراه همان تلفن ثابت است که اینک همراه شده است.

در واقع این وضعیت به مشکل فرهنگی جامعه برمی‌گردد چراکه اگر مسوولان کشور به مزیت تلفن‌همراه واقف باشند در اولین زمان ممکن نسبت به حل مشکل قانونی سیستم ارزش افزوده و سیستم‌های چندرسانه‌ای و تاثیر آن در اقتصاد ملی اقدام می‌کردند.

این پژوهشگر فن‌آوری اطلاعات در ادامه تصریح می‌کند که اپراتور سوم که به خاطر ارائه نسل سوم تلفن‌همراه قصد وارد شدن به بازار را دارد، تنها می‌تواند خدمات نسل‌های قبلی را به کاربران ارائه کند؛ چراکه دو اپراتور قبلی به دلیل نبود قانون و کاستی‌های موجود نتوانسته بودند آن خدمات ویژه را به کاربران خود ارائه کنند.

انگیزه‌های اصلی برای ارائه ۳ G

به اعتقاد جلالی چرا تا زمانی که پهنای باند مناسب و قانون‌های لازم برای استفاده از سیستم‌های ارزش افزوده تلفن‌همراه در کشور وجود ندارد، وزارت ارتباطات و فن‌آوری اطلاعات باید اقدام به ارائه تکنولوژی نسل سوم تلفن‌همراه کند. درواقع انگیزه اصلی مسوولان ذی‌ربط برای ارائه چنین تکنولوژی چیست؟ کمال محامدپور، معاون آموزش، پژوهش و امور بین‌الملل وزارتICT درپاسخ به این پرسش‌ها می‌گوید: «انگیزه اول برای ارائه نسل سوم تلفن‌همراه این است که بالاخره تکنولوژی‌های جدید یک زمانی باید وارد کشور شوند تا کاربران بتوانند از آن استفاده کنند. چون اپراتور دوم نتوانسته‌ است نسل دوم را ارائه کند دلیل نمی‌شود نسل سوم تلفن‌همراه را به کشور وارد نکنیم. چرا که براساس پروانه‌ای که برای اپراتور سوم تلفن‌همراه صادر می‌شود، این اپراتور موظف است تکنولوژی نسل سوم را ارائه کند. بنابراین ما نمی‌توانیم این ادعا را داشته باشیم که این اپراتور هم نمی‌تواند مانند دو اپراتور دیگر به تعهداتش عمل کند.»

وی در ادامه می‌افزاید: «انگیزه دوم برای شروع کار اپراتور سوم بحث مربوط به بازار و اقتصاد است. در حال حاضر به‌رغم اینکه دو اپراتور دیگر در حال فعالیت هستند هنوز تقاضا برای گرفتن خدمات و سرویس‌های تلفن‌همراه بسیار بالا است که این افزایش تقاضا نشان می‌دهد که باید اپراتور دیگری به غیر از اپراتورهای حال حاضر وجود داشته باشد که علاوه بر برطرف کردن نیاز برقراری ارتباط نیازهای دیگر آنها مانند بانکداری الکترونیکی، تجارت الکترونیکی، سلامت الکترونیکی و... را برطرف کند.»

گفته می‌شود یکی از اساسی‌ترین زیربنا‌های لازم برای ارائه نسل سوم تلفن‌همراه ایجاد پهنای باند وسیع است و این درحالی است که براساس شواهد موجود هنوز چنین امکانی در کشور فراهم نشده است.

محمدبرزگر، کارشناس در حوزه

آی‌تی با تاکید این گفته‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها می‌گوید: «یکی از موانع اصلی بر سر راه ورود تکنولوژی نسل سوم تلفن‌همراه توسعه پهنای باند است که هنوز حل نشده است. علاوه بر محدودیت اینترنتی محدودیت‌های دیگری مانند استفاده از MMS و... نیز وجود دارد که هنوز عامل اصلی محدودیت چنین سرویس‌هایی مشخص نشده است. درواقع تا زمانی که مشکلات زیرساختی و قانونی در این حوزه حل نشود نمی‌توان با اطمینان گفت که امکان استفاده از نسل سوم تلفن‌همراه در کشور فراهم خواهد شد.»

برزگر در ادامه می‌افزاید: «نکته بعدی این است که مشاوران این پروژه تا چه حد توانایی دارند این بازار را برای کسانی که می‌خواهند در این حوزه سرمایه‌گذاری کنند، معرفی و قواعد آن را برای آنها روشن کنند. چراکه در مورد پروانه اپراتور دوم این شفاف‌سازی با کمترین نحو انجام شد و مشکلات فراوانی را هم در ادامه به وجود آورد.

همچنین نکته دیگری که در اینجا مهم تلقی می‌شود کسب منابع مالی و توسعه عرضه خدمات است. به عنوان مثال قانون پروانه ایرانسل این شرکت را ملزم کرده بود که تولید داخلی را محور کار خود قرار دهد و یک مدیریت ایرانی را به بازار معرفی و با آن مدیریت بازار را سروسامان دهد. همچنین ۵۱‌درصد سهم نیز متعلق به سهامداران ایرانی باشد. حال باید این مساله روشن شود که آیا این نکات در مورد پروانه اپراتور سوم نیز با شفافیت بیان شده است و این که این اپراتور چه شیوه‌ای را برای بازاریابی، قیمت سیم کارت‌های خود و سایر خدمات انتخاب می‌کند.»

بنا بر اظهارت برزگر بزرگترین مشکل بر سر راه ارائه تکنولوژی نسل سوم نبود زیرساخت و قوانین اجرایی خاص در کشور است.

در مقابل این اظهارنظرها در مورد پهنای باند و مشکلات قانونی محامدپور می‌گوید: «در حال حاضر هیچ مشکلی از نظر زیرساخت فنی وجود ندارد و وزارت ICT براساس وظایف خود تا حد توان تمام زیرساخت‌های لازم را فراهم کرده است. همچنین برای ارائه نسل سوم تلفن‌همراه ما پهنای باند لازم را در اختیار داریم و توانایی واگذاری پهنای باند به حد کافی و وسیع وجود دارد.»

بنا بر اظهارات محامدپور، مسوول تصویب و اجرای قوانین و در کل مسائل حقوقی مراجع تصمیم‌گیری مثل دولت و مجلس هستند و فقط وزارت ICT مسوول اجرای قوانین خاص در این حوزه نیست؛ هرچند که این وزارتخانه تا حد امکان پیشنهادهایی را به این مراجع مطرح کرده است اما در پایان آنها هستند که باید به اهمیت ارائه تکنولوژی‌های روز در کشور پی ببرند و به سرمایه‌گذاری‌های صورت گرفته در این حوزه توجه کنند.

تکنولوژی بدون استفاده

در طول تاریخ توسعه تکنولوژی‌های نوین در کشور ما همواره با تاخیر نسبتا طولانی همراه بوده است که این تاخیر همراه با محدودیت باعث شده است که درزمان خاص کاربران نتوانند از ارزش‌های افزوده آن تکنولوژی استفاده مناسبی داشته باشند که این نوع مشکلات در هنگام توسعه دستگاه‌هایی همچون ویدئو، تلویزیون، ماهواره و... به وضوح دیده شده است.

به گفته جلالی چنین مشکلاتی باید به گونه‌ای ریشه‌ای حل شود؛ چراکه تکنولوژی‌های جدیدتری در راه هستند که هر روز می‌توانند در حوزه‌های مختلف و مخصوصا اقتصادی برای کشور مفید باشند، اما تاخیر استفاده از آنها باعث از بین رفتن منابع ملی شده است.

جلالی در ادامه می‌افزاید:‌ «چگونه این مساله را توجیه می‌کنیم که از یک طرف اجازه می‌دهیم تلفن‌های همراه با بالاترین تکنولوژی و هزینه‌های فوق‌العاده بالا وارد کشورشوند و از طرفی امکانات استفاده برای به‌کارگیری این گوشی‌ها را در اختیار کاربران قرارنمی‌دهیم. در حال حاضر تلفن‌های همراهی که دردست کاربران قراردارد از جدیدترین امکانات مانند اینترنت Wifi، GPRS، MMS، برقراری ارتباط تصویری با یکدیگر و... بهره می‌برند اما به دلیل فراهم نبودن زیرساخت‌های قانونی نمی‌توانند از این امکانات استفاده کنند.» به اعتقاد جلالی گوشی‌هایی که در حال حاضر برای استفاده از امکانات داخل کشور مناسب است شاید قیمتی زیر ۵۰هزار تومان داشته باشد درحالی که تلفن‌های همراهی با قیمت بالای یک‌میلیون تومان در بازار فراوان یافت می‌شود. جلالی براین باور است که چرا وقتی اجازه ورود چنین گوشی‌هایی به کشور را می‌دهیم از آن سو نیز امکان استفاده از امکانات آن را برای کاربران فراهم نمی‌کنیم. وزارت ICT در حال حاضر به تعداد کاربران و ضریب نفوذ ۳۵‌درصدی خود افتخار می‌کند درحالی که در دیگر کشورها ضریب نفوذ استفاده از تلفن‌همراه بالای ۱۰۰درصد است همچنین در این کشورها ضریب نفوذ بالا افتخار محسوب نمی‌شود. درواقع این کشورها عامل توسعه خود را کیفیت در خدمات دهی می‌دانند نه افزایش ضریب نفوذ خود؛ درواقع اگر کشورما ضریب نفوذ خود را به ۱۰۰‌درصد هم برساند، اما تاوقتی که کاربرانش نتوانند از امکانات دستگاه‌های خود استفاده کنند این ضریب نفوذ به هیچ وجه عاملی برای توسعه کشور محسوب نمی‌شود.

براساس گفته‌ها و شواهد موانع قانونی، نبود پهنای باند کافی، روشن نبودن زمان دقیق مزایده و شروع به کار اپراتور سوم از اصلی‌ترین چالش‌های پیش‌روی این اپراتور جدید است. هرچند مجریان اصلی این طرح یعنی شرکت فن‌آوری ارتباطات این مشکلات را رد کرده و بر این باورند که تمام امکانات لازم را برای شروع به کار اپراتور سوم فراهم کرده‌اند. با این حال تا زمانی که این موانع برای اپراتوری همچون اپراتور دوم برداشته نشود، نمی‌توان این امید را داشت که با ورود نسل سوم تلفن‌همراه کاربران در آینده‌ای نه چندان دور طعم یک تکنولوژی جدید را همراه با سایر کاربران کشورهای پیشرفته بچشند.