تعویق‌های مکرر در خصوصی‌سازی مخابرات
ابهام در ابهام
بر اساس آخرین خبرهای شنیده شده و به‌رغم اعلام تاریخ‌های مختلف از سوی مقامات وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، هنوز گمانه زنی ها برای تاریخ واگذاری شرکت مخابرات ایران به بورس ادامه دارد.
م.ر.بهنام رئوف
بر اساس آخرین خبرهای شنیده شده و به‌رغم اعلام تاریخ‌های مختلف از سوی مقامات وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، هنوز گمانه زنی ها برای تاریخ واگذاری شرکت مخابرات ایران به بورس ادامه دارد. این درحالی است که بر اساس برخی از شنیده‌ها و در حالی که قرار بود این شرکت در یکی از روزهای همین ماه روی تابلوی بورس قرار گیرد، اما گفته می‌شود که احتمالا زمان واگذاری تا مرداد ماه آینده به تعویق افتاده است.
درحالی که شفاف نبودن برخی از صورت‌های مالی و ابهامات موجود در روند خصوصی‌سازی این شرکت از سوی مدیران بورسی به عنوان تاخیر در واگذاری این شرکت عنوان می‌شود؛ اما همچنان دلایل برخی از تصمیمات اتخاذ شده در سالن مدیریت این شرکت در‌هاله‌ای از ابهام قرار دارد.
شروعی کم قدرت
در سال ١٣٨٢، خصوصی‌سازی مخابرات در دستور کار مقامات وزارت ارتباطات و فن‌آوری اطلاعات قرار گرفت و کمیسیون خصوصی‌سازی مخابرات در شرکت مخابرات مادر، تشکیل شد؛ اما تاکنون یعنی با گذشت بیش از پنج سال از آن تاریخ، هنوز ذی‌نفعان در امور مخابرات کشور، به طور مستقیم مخاطب خصوصی سازان قرار نگرفته‌اند و سر گردانند.
عباس پورخصالیان از کارشناسان مخابراتی کشور در این باره در ماهنامه تخصصی دنیای مخابرات و ارتباطات ذی‌نفعان در امور مخابرات کشور را به ١١ گروه تقسیم کرده و می‌گوید: کارکنان و مستمری‌بگیران شامل مدیران فوقانی، میانی و تحتانی به علاوه کارمندان زیر دست ایشان که به رسمی، قراردادی و بیمه‌ای تقسیم می‌شوند.
سهامداران شرکت مادر مخابراتی نیز که شامل چند بانک و چند وزارتخانه به علاوه سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی سابق که صد‌درصد سهام شرکت‌های مخابراتی دولتی را در اختیار دارند، مشتریان بزرگ مانند صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، وزارت نفت و شرکت‌های وابسته به آن، وزارت نیرو، راه‌آهن سراسری، شهرداری‌ها و از قبیل کسب و کار‌های بزرگ به علاوه نهادهای قوای سه‌گانه نظام و نهادهای حاکمیتی عمومی غیردولتی مثل بنیاد، مشترکان یا Subscribers و کاربران یا Users که شامل کسانی که دارای اشتراک یک یا چند خط تلفنی ثابت یا همراه هستند که جمعی عظیم از جمعیت کشور را در بر می‌گیرند که بلا استثناء، ودیعه‌هایی را بابت اخذ اشتراک خود پرداخت کرده‌اند، قطعا از ذی‌نفعان خصوصی‌سازی هستند که هنوز مورد اشاره از سوی مدیران شرکت مخابرات ایران قرار نگرفته‌اند. حجم ودایع موجود در نزد مخابرات، رقمی در حدود هشت‌هزار‌میلیارد تومان است. علاوه بر مشترکان ودیعه پرداخته، شمار نامعلومی از کاربران سرویس‌های عمومی مخابراتی هستند که از خدمات استفاده می‌کنند؛ بدون آن که ودیعه حق اشتراک پرداخت کرده باشند.
به باور این کارشناس مخابراتی، صنایع تولیدی مخابرات کشور، شرکت‌های هم سپاری و برون سپاری، بهره‌برداران یا Operators و مشترکان و کاربران آنها که در تبع آزادسازی ناقص بخش مخابرات دست کم ۶ بهره‌بردار تلفن ثابت و چهار بهره‌بردار تلفن همراه در حال حاضر وجود دارند که سرویس‌هایی محلی، منطقه‌ای و سراسری عرضه می‌کنند. (چهار بهره‌بردار تلفن همراه عبارتند از: تالیا، ایرانسل، شرکت سیار مشارکتی اصفهان و شرکت سیار جزیره کیش)، شمار کاربران این بهره‌برداران (اعم از ثابت و همراه) به حدود چهار میلیون اشتراک می‌رسد. در کنار سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی به علاوه مرکز تحقیقات مخابرات ایران و شرکت‌های تولیدی و خدماتی غیر ایرانی در عرصه مخابرات نیز از دیگر ذی‌نفعان این بازار محسوب می‌شوند.
این در حالی است که در خصوصی‌سازی شرکت‌های مخابراتی، گروه‌های عنوان شده فوق، هیچ‌گاه به طور مستقیم مورد خطاب مقامات مخابراتی قرار نگرفته‌اند. در حالی که اکثر آنها گیرندگان صورت حساب‌های دو ماهانه شرکت‌های مخابراتی هستند و در نتیجه ودایعی به این شرکت‌ها پرداخته‌اند؛ یعنی ارتباط متقابل دارند. از همه بدتر، کارکنان رسمی، بیمه‌ای و قراردادی داخل شرکت‌های مخابراتی، هیچ‌گاه اجازه نداشته‌اند (و نیافته‌اند) در تعامل با مقامات ارشد شرکت قرار گیرند و از وضعیت آتی خود، در شرایط خصوصی‌سازی شده مطلع شوند.
اما نکته‌ای که در این بخش از اهمیت بسیاری برخوردار است حجم عظیم ودایع مشترکان تلفن ثابت و همراه در نزد شرکت مخابرات است. ودایع چند هزار‌میلیارد تومانی که بدون شک سهم بسزایی در توسعه، تجهیز و سود آوری شبکه‌ای داشته است ، قرار است دیر یا زود با بهره‌ای بسیار بالا به دست بخش خصوصی واگذار شود.
در این بین مشترکان این شبکه که علاوه بر کاربران و مشتریان می‌توان نام سرمایه‌گذاران را نیز به آنها نسبت داد در روند واگذاری و خصوصی‌سازی نه تنها هیچ سهمی از آن نمی‌برند، بلکه طی دوران قبل از خصوصی‌سازی و حتی بعد از آن نیز کوچکترین توجه‌ای به نیازهای آنها نشده و در حقیقت وضع تعرفه‌هایی گزاف (همچون تعرفه پیامک) و نیز اجبار آنها به اعمال برخی از رفتارهای مخالف بر شعور کاربران (همچون اجبار به نصب نرم‌افزار و ارسال پیامک فارسی) نشان از کوچکترین توجهی به اصل مشتری‌مداری در این شبکه بزرگ ندارد.
ودایع دردسر ساز
اما آنچه که در این بین تعجب بسیاری از کارشناسان را برانگیخته است، اصرار مقامات مخابراتی بر هر چه سریع تر واگذار کردن این شرکت بدون پاسخ به سوالات و ابهامات موجود است.
همان‌طور که در ابتدای بحث نیز گفته شد در سال ١٣٨٢، خصوصی‌سازی مخابرات در دستور کار قرار گرفت و کمیسیون مربوط به آن نیز در شرکت مخابرات مادر تشکیل شد.
اما چیزی که در این بین اهمیت دارد، چرخش ۱۸۰ درجه‌ای مخابراتی‌ها نسبت به ودایع مشترکان خود است. اگر اخبار و وقایع را از سوی رسانه‌ها دنبال کرده باشید، حتما به یاد دارید زمانی را که مدیران شرکت مخابرات در ارائه خبرهایی دال بر تبدیل ودایع مشترکان به سهام از یکدیگر پیش دستی می‌کردند. (نزدیک به همین یک سال و نیم پیش).
به این خلاصه خبرها توجه کنید
وفا غفاریان در نخستین روزهای سال ۸۶ و در گفتوگویی ودایع مشترکان مخابرات ایران را به عنوان امانت نزد مخابرات تلقی کرده و اظهار کرده بود که تغییری در قیمت آنها ایجاد نشده است. نکته‌ای که در آن گفت‌و‌گو از سوی غفاریان مطرح شد آن بود که هر زمان این ودایع تبدیل به سهام شود، قیمت آن نیز به روز محاسبه و سود به آنها تعلق می‌گیرد.
بعد از نخستین اظهار نظر در این مورد اوایل اردیبهشت ماه ۸۶، صابر فیضی مدیرعامل شرکت مخابرات ایران جزئیات سهامدار شدن بیش از ۳۸میلیون مشترک تلفن ثابت و همراه دولتی را اعلام کرد.
فیضی در گفتوگویی در خصوص نحوه انصراف و بازپس‌گیری ودایع توسط مشترکان نیز گفت: افرادی که تمایلی به سهامدارشدن در شرکت مخابرات ایران ندارند، می‌توانند به دفاتر مشترکان تلفن همراه مراجعه و نسبت به تکمیل فرم اقدام کنند و به این وسیله عدم تمایل خود را برای سهامدار شدن شرکت ارتباطات سیار اعلام کنند. مشترکان تلفن ثابت نیز می‌توانند با شماره ۱۹۰ تماس گرفته و از جزئیات این امر آگاه شوند.
اما مهم‌ترین بخش صحبت‌های فیضی به بعد از انصراف مشترکان از دریافت سهام باز می‌گشت. به گفته او کسانی که از دریافت سهام منصرف شده‌اند، مبلغ ودیعه خود را دریافت خواهند کرد و سیم‌کارت دولتی از این افراد پس گرفته خواهد شد. همین امر باعث شد تا این موضوع از سوی مشترکان پی‌گیری نشود.
بعد از چندی وفا غفاریان، معاون وزیر ارتباطات و فن‌آوری اطلاعات برای باری دیگر و در گفتوگویی با تاکید بر این که ارزش واقعی سهام مشترکان تلفن همراه در بورس به مراتب بیشتر از ارزش مادی آن است، گفته بود که با ورود شرکت ارتباطات سیار به بورس، به سهام مشترکان سالانه سود تعلق می‌گیرد.
بعد از اظهار نظر مدیران مخابرات ایران نوبت به مسوولان سازمان خصوصی‌سازی رسید. اولین اظهار نظر به رییس این سازمان یعنی غلامرضا حیدری کرد زنگنه تعلق داشت. وی با بیان این که کمیته‌ای تشکیل شده که در مورد تبدیل ودایع مردم به سهام تصمیم‌گیری کند، اظهار کرده تبدیل ودایع مردم به سهام تنها به عنوان یک گزینه در کمیته مطرح است.
علی رحمانی، مدیر عامل شرکت بورس اوراق بهادار نیز در آن زمان به مشترکان مخابرات توصیه کرده بود که از فرصت پیش آمده استفاده کرده و ودایع تلفن همراه و ثابت خود را به سهام تبدیل کنند. اما بعد از اعلام نظرهایی از این دست صابر فیضی که پیش از این گفته بود در صورت ورود ودایع مشترکان به بورس به آن سود تعلق می‌گیرد، در گفتوگویی بیان کرد: براساس قوانین بابت ودیعه‌مشترکان به آنها سود پرداخت نمی‌شود. وی در آن زمان تاکید کرد که شرکت مخابرات ایران تا پایان تیرماه نظرات تمامی مشترکان را جمع‌آوری می‌کند، اما بدون تردید براساس قوانین موجود نمی‌توان بابت این ودیعه‌ها به مشترکان سود پرداخت کرد.
تقریبا اوایل شهریور ماه ۸۶ بود که تبدیل ودایع مشترکان به سهام از سوی اسماعیل غلامی، معاون سازمان خصوصی‌سازی منتفی شد. وی با استناد به ماده واحده‌ای که سنوات گذشته مجلس شورای اسلامی تصویب کرده، تبدیل این ودایع را جزو حقوق عمومی دانست و هرگونه نقل و انتقال یا تبدیل آنها به سرمایه را تنها با اجازه قانون مجاز شمرد. به دنبال این اظهار نظر، صابر فیضی، مدیر عامل مخابرات ایران نیز گفت که مخابرات هیچ‌گاه وعده‌ای به مشترکان برای تبدیل ودایع آنها به سهام نداده است!
به همین سادگی پرونده ودایع مشترکان و تبدیل آن به سهام بسته شد و این سوال برای همیشه بدون پاسخ ماند که چطور یک شبه نظر مدیران شرکت مخابرات ایران نسبت به این موضوع چرخشی ۱۸۰ درجه‌ای داشت؟ آیا به‌رغم اینکه برخی مراجع عظام نیز نسبت به تبدیل ودایع به سهام عقاید خود را عنوان کرده بودند تنها استناد به ماده واحده سنوات گذشته مجلس این امر را منتفی کرد؟
اما مهرماه سال ۸۶ اظهار نظر دیگری در خصوص ودایع مشترکان صورت می‌گیرد. این بار مومن با...، معاون حقوقی و پارلمانی وزارت ای سی‌تی مدعی می‌شود که چنانچه ودایع مشترکان مخابرات به سهام تبدیل نشود، به طور قطع به آنها بازگردانده نخواهد شد.
وی با بیان این که ودایع مردم به صورت سپرده در اختیار مخابرات قرار دارد،می‌گوید: سازمان خصوصی‌سازی تاکنون نتیجه قطعی در خصوص تبدیل ودایع مشترکان مخابرات به سهام ارائه نکرده و تنها یک مقام در این سازمان تبدیل ودایع به سهام را منتفی اعلام کرده است. وی با تاکید بر اینکه از ودایع مشترکان تاکنون، جهت توسعه شبکه مخابراتی کشور سرمایه‌گذاری شده است و این امر درآمدزایی کشور را در بر داشته تصریح کرد: باید از خصوصی‌سازی مخابرات مشترکان نیز منتفع شوند. در آخر قرار شد سران سه قوه در این مورد تصمیم‌گیری کنند که باز هم خبری از این تصمیم‌گیری و نشست پیرامون این موضوع منتشر نشد.
سهامداران بیدار
جدا از بحث ودایع، نحوه و تقسیم سهام نیز امروز به یکی از ابهامات این واگذاری تبدیل شده است. کارشناسان در این باره می‌گویند: نخست، برابر با ابلاغیه اصل ۴۴ قانون اساسی ۲۰درصد از سهام شرکت‌های دولتی در دست دولت باقی می‌ماند و سپس با اجابت درخواست رییس‌جمهور، توسط مقام معظم رهبری، ۴۰درصد از سهام نیز به عنوان سهام دولت واگذار می‌شود و ۵درصد از سهام به عنوان سهام ترجیحی میان کارکنان تقسیم می‌شود، ۵درصد نیز برای کشف قیمت به عنوان IPO در بورس به فروش می‌رسد؛ پس می‌ماند ۳۰درصد. حال اگر این ۳۰درصد به صورت بلوکی (دربست) عرضه شود، در مورد شرکت مخابرات ایران دارای ارزشی حدود پنج‌میلیارد دلار است، پرسش اصلی این است که چه کسی حاضر است پنج‌میلیارد دلار خود را در شرکتی سرمایه‌گذاری کند که هفتاد درصد از سهام آن و به همین نسبت قدرت تصمیم‌گیری در آن، از اختیار او ساقط است؟ آیا واقعا به این شکل واگذاری می‌توان گفت خصوصی‌سازی؟
به هر حال آنچه مسلم است آن است که بورسی‌ها به آن آسانی‌ها که مخابراتی‌ها فکر می‌کردند، حاضر به تسلیم در برابر این نوع نگرش‌ها نیستند. قرار بود شرکت مخابرات ایران دی ماه و بعد از آن تا پایان سال ۸۶ وارد بورس شود. اما هنوز هم تاریخ این واگذاری به‌رغم برگزاری جلسه معارفه کارگزاران به تعویق می‌افتد.
شاید نحوه اداره و پاسخ‌هایی که در همان جلسه معارفه به کارگزاران داشته نیز بی تاثیر در این داستان نباشد. به هر حال شواهد امر گواه بر این ادعا است که سرمایه‌گذاران بورسی با کارشناسان و خبرنگاران حوزه مخابرات خیلی تفاوت دارند.
آنها به راحتی با دلایلی مبهم توجیه نمی شوند. بالاخره صحبت از پول است. شاید به دست آوردن پول و ثروت با سرمایه‌گذاری از راه ودایع مشترکان برای مخابراتی‌ها کار آسان و به راحتی آب خوردن باشد اما قطعا سهامداران بورس اوراق بهادار ثروت خود را به راحتی به دست نیاورده‌اند که بخواهند به راحتی ...
ارسال نظر