پرسش‌های بی‌پاسخ

م.ر.بهنام رئوف

عکس:نسیم گلی

کرد زنگنه، رییس سازمان خصوصی‌سازی، عصر روز سه شنبه در همایش مدیران شرکت مخابرات ایران، کارگزاران بورس، شرکت‌های سرمایه گذاری و سهامداران عنوان کرد: سرانجام بعد از یک سال کار سنگین در وزارت ارتباطات، دولت و سازمان خصوصی‌سازی، طلسم ورود مخابرات به بورس شکسته شد. البته زنگنه اولین سخنران این مراسم نبود و پیش از آن وفا غفاریان و صابر فیضی، رییس هیات‌مدیره و مدیرعامل شرکت مخابرات ایران به ایراد سخنانی پیرامون وضعیت شرکت مخابرات ایران برای کارگزاران بورس پرداختند.

سرانجام و بعد از کش و قوس‌های فراوانی، سهام شرکت مخابرات ایران که از ۳۲ شرکت استانی و نیز شرکت ارتباطات سیار تشکیل شده است، وارد بورس شد.

البته اگر اخبار این رویداد را طی یک سال و نیم گذشته دنبال کرده باشید، حتما تا به حال متوجه شده‌اید که پیرامون خصوصی‌سازی شرکت مخابرات ایران بحث‌ها و کشمکش‌های فراوانی وجود داشته است و به زعم بسیاری از کارشناسان و تحلیلگران این حوزه همچنان نکات مبهم و غیر شفاف دیگری در این پروسه وجود دارد.

یکی از مهم‌ترین نکاتی که در این بخش وجود دارد، آزاد‌سازی شرکت مخابرات پیش از خصوصی‌سازی است. مساله‌ای که پیش از این نیز گزارش‌هایی پیرامون آن منتشر شده است، اما مهم‌ترین مساله‌ای که در این بین وجود دارد عدم ارائه قیمت واقعی برای مخابرات ایران است.

به باور مدیران این شرکت ارزش ۳۲ شرکتی که قرار است یکجا وارد بورس شوند، تنها ۱۴‌میلیارد دلار است و این در حالی است که بسیاری از کارشناسان حوزه معتقدند که این ارزان ترین قیمتی است که می‌توان برای مخابرات ایران لحاظ کرد.

آن‌ها می‌گویند قیمت واقعی شرکت مخابرات ایران که از ۳۲ شرکت استانی و نیز شرکت ارتباطات سیار تشکیل شده است، رقمی بالغ بر ۱۲۰‌میلیارد دلار است.

با این تفاسیر و در حالی که گروه دیجیتال روزنامه دنیای اقتصاد نیز در هفته‌های گذشته و در گزارش‌های مشابه دیگری رقم ۱۲۰‌میلیارد دلاری کارشناسان برای شرکت مخابرات ایران را منتشر کرده بود، اما این مساله هیچ گاه طی این مدت از سوی مدیران وزارت ارتباطات و فن‌آوری اطلاعات نه تنها تکذیب نشد، بلکه موضع مشخصی نیز پیرامون آن اتخاذ نشد.

کارشناسان می‌گویند با توجه به گستردگی فعالیت‌های اجازه داده شده در پروانه این شرکت توسط کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات، شرکت مخابرات ایران مجاز است در همه عرصه‌های تلفن‌همراه، تلفن ثابت و فن‌آوری اطلاعات بدون هیچ‌گونه محدودیتی فعالیت نماید که واگذاری این همه اختیارات مطمئنا باعث افزایش ارزش این شرکت خواهد شد.

از سویی دیگر کارشناسان معتقدند این شرکت با دارا بودن ۴۹‌درصد از سهام شرکت مشارکتی تلفن‌همراه اصفهان (اسپادانا) و دریافت ۵۷‌درصدی درآمد شبکه تالیا که پس از مدت قرارداد BOT، کل شبکه را نیز در اختیار خواهد گرفت، عملا دارای سه شبکه مستقل اپراتوری تلفن‌همراه است که دارایی و ارزش شرکت را افزایش می‌دهد.

آن‌ها همچنین می‌گویند ۵۰‌درصد سهام شرکت پست بانک و شرکت خدمات هوایی پیام متعلق به شرکت مخابرات ایران است و این بدان معنا است که خریدار آن عملا می‌تواند به بانکداری و ‌ارائه خدمات حمل‌ونقل هوایی نیز بپردازد.

بازارگرمی مدیران مخابرات

در حال حاضر ارتباطات و فن‌آوری اطلاعات ۶‌درصد سبد خانوار را به خود اختصاص داده است که با خصوصی‌سازی شاهد رشد فزاینده‌ای در این بخش خواهیم بود.

وفا غفاریان، رییس هیات‌مدیره شرکت مخابرات ایران، در مراسم معارفه شرکت مخابرات با بیان این مطلب ادامه داد: پس از ورود شرکت مخابرات ایران به بورس سرمایه‌گذاری‌های ضروری که توجیه اقتصادی نداشته باشد با یارانه دولت انجام می‌گیرند.

وی با بیان این که ورود مخابرات به بورس کمک شایانی به افزایش شاخص‌های مخابراتی خواهد کرد، گفت: در حال حاضر بخش عظیمی از توان مالی و فنی شرکت صرف افزایش شاخص‌های مخابراتی می‌شود که این مصوبه دولت شرایط مطلوبی را پیش روی روند توسعه‌ای مخابرات در کشور قرار خواهد داد.

وی ادامه داد: فعالیت جدی در شرکت مخابرات ایران و وزارت ارتباطات پس از تصویب و ابلاغ سیاست‌های اصل ‌٤٤ که به ابتدای سال ‌٨٤ و عمدتا به نیمه‌ دوم سال ‌٨٤ برمی‌گردد، انجام شده که اولین گام تدوین چارچوب کلی واگذاری شرکت مخابرات در وزارت ارتباطات بود که پس از آن به هیات وزیران ارائه و تصویب شد.

وی در ادامه با اشاره به ضریب نفوذ تلفن ثابت که ‌٣٤‌درصد و تلفن همراه که ‌٥٥‌درصد است، تصریح کرد: در بسیاری از کشورها ضریب نفوذ تلفن همراه بالای ‌١٠٠‌درصد است.

او همچنین عاملی که در بازده سرمایه‌ اپراتورها موثر است را حیطه عملکرد آن‌ها دانست که در پروانه مشخص شده که این پروانه حدود یک ماه پیش برای شرکت مخابرات تصویب شده و دارای وسعت زیادی است و تقریبا تمام حیطه‌ای که اپراتورهای مخابراتی می‌توانند داشته باشند در آن پروانه مشخص شده است.

غفاریان از دیگر نکاتی که در بازدهی در این زمینه موثر است را ساختار و مکانیزم تعیین تعرفه‌های مخابراتی برشمرد.

معاون وزیر ارتباطات با بیان این که شرکت‌ها دو هدف از خصوصی‌سازی دارند، این اهداف را بهره‌وری عملیاتی و بازدهی سرمایه ذکر کرد و گفت: مطالعاتی بر روی ‌٣١ اپراتور مخابراتی قبل و بعد از خصوصی‌سازی انجام شده و تاثیر این روند را بر روی آن‌ها بررسی کرده و این بررسی نشان می‌دهد بازده فروش ‌٣١ اپراتور در ‌٢٥ کشور ‌٦/١١‌درصد و بعد خصوصی‌سازی یعنی حدود دو سال بعد به ‌٧/١٥ رسیده است و یا نسبت قیمت تمام شده به فروش از ‌٥/٥٠ به ‌٦/٤٧ کاهش یافته یعنی هزینه‌ها سه‌درصد نسبت به فروش کاهش یافته است.

وی افزود: فروش سرانه‌ آنها از ‌٧٣/٠ به ‌١٦٨‌درصد رسیده و تعداد کارکنان نیز از ‌٦٧ هزار به ‌٦٣ هزار رسیده است، یعنی کمتر از پنج‌درصد کاهش نیروی انسانی داشته و‌درصد دستمزد آنها از ‌٨٣/٠ به ‌٧٥/١ رسیده است و این نشان می‌دهد میزان سرمایه‌گذاری در این شرکت‌ها از ‌٩٨/٠ به ‌٢/٢ رسیده و این همان سرعت توسعه و جذب سرمایه‌ است.

صوت، ۸۰‌درصد درآمد

به گفته‌ مدیر عامل شرکت مخابرات ایران نیز با پیش‌بینی‌های انجام گرفته تا پایان برنامه‌ چهارم توسعه، مشترکان تلفن ثابت به ۳۶‌میلیون و ۳۰۰‌هزار مشترک رسیده و ضریب نفوذ آن نیز از ۵۰‌درصد فراتر می‌رود و در حال حاضر نیز در تمام شهرهای کشور تلفن ثابت به روز واگذار می‌شود.

صابر فیضی بعد از غفاریان در این مراسم اظهار کرد: شرکت مخابرات در دو سال اخیر با توجه به سیاست‌هایی که نتیجه‌ نهایی برنامه‌ سوم توسعه و برنامه‌ تدوین شده در برنامه‌ چهارم بود، جهش محسوسی در افزایش تعداد مشترکان و به‌روز شدن تلفن ثابت در شهرهای کشور و رساندن تلفن به روستاها داشت.

فیضی با بیان این که بیش‌تر از ۸۰‌درصد درآمد ما وابسته به مکالمه و صوت است، گفت: برنامه‌های توسعه شرکت ارتباطات سیار علاوه بر رفع تقاضای به‌روز مشترکان به دنبال خدمات ارزش افزوده MMS و GPRS نیز بودند.

او با بیان این که یکی از بحث‌هایی که می‌تواند برای اپراتورها اولویت و امتیاز باشد میزان نقاط پوشش است، ابراز کرد: در اردیبهشت‌ماه سال ۸۷ تعداد آنتن‌های BTS به ۱۵‌هزار و ۳۱۰ ایستگاه رسیده که این آمار در شهریورماه سال ۸۴ تعداد ۵‌هزار و ۳۹۸ آنتن بود.

وی گفت: تا اردیبهشت‌ماه سال ۸۷ با ۱۰۰ کشور در سطح جهان از طریق ۲۲۰ اپراتور ارتباط رومینگ بین‌الملل داریم که رو به گسترش است.

فیضی خاطر نشان کرد: بیش از ۵۲‌هزار و ۳۷۰ روستا دارای ارتباط هستند و پروانه‌ا‌ی نیز برای فعالیت ۶ اپراتور تلفن ثابت به منظور واگذاری ۲‌میلیون تلفن صادر شده است.

مدیر عامل شرکت مخابرات ایران تصریح کرد: شبکه‌ شرکت مخابرات ایران با تلفن ثابت و همراه و دیتا شروع شد و در بررسی سال ۷۵ کلیه مجموعه مخابراتی در کشور ۷‌میلیون تلفن ثابت، کمتر از یک‌میلیون تلفن همراه و دیتا تقریبا صفر بود و پرسنل شرکت مخابرات ۶۴‌هزار نفر بود که بعد از ۱۰ سال این آمار در موبایل حداقل ۲۰ برابر در تلفن ثابت همراه حداقل ۳ برابر در تلفن ثابت و در دیتا ۱۸ برابر شده همچنین پرسنل به ۳۸‌هزار نفر رسیدند که البته تخصصی‌تر و آموزش دیده هستند.

سوالات بدون پاسخ

با این حال و به باور کارشناسان سوالات بدون جواب بسیاری در این بخش وجود دارد. سوالاتی که طرح برخی از آنها در مراسم معارفه باز هم جواب‌های شفاف و درستی را به دنبال نداشت و باعث اعتراض از سوی برخی از کارگزاران و مدعوین شد.

نخست آنکه آیا وضعیت شرکت تالیا در امید نامه به طور مشخص آورده شده است؟ اثرات قرارداد با تالیا بر امید نامه چیست؟

چرا ارائه خدمات فن‌آوری اطلاعات توسط شرکت مخابرات ایران در امیدنامه شفاف نشده است؟

شرکت مخابرات ایران ۵۱‌درصد سرمایه اولیه شرکت هواپیمایی پیام و پست بانک را تامین کرده است، آیا این شرکت سهامدار شرکت‌های فوق است؟ آیا این موضوع در امید نامه لحاظ شده است؟

شرکت مخابرات ایران موظف است خدمات انتقال بین شهری و بین‌المللی را منحصرا از شرکت زیرساخت تامین کند، آیا تضمینی بر فروش این خدمات با قیمت منصفانه به مخابرات ایران وجود دارد؟ این تضمین در کدام مصوبه یا پروانه یا امیدنامه مصوب شده است ؟ اگر زیرساخت ارائه این خدمات را با کیفیت و قیمت مناسب انجام ندهد چه اتفاقی می‌افتد؟ آیا قرارداد درازمدت با شرکت زیرساخت منعقد شده است؟ آیا ضرورتی به عقد این قرارداد با زیرساخت وجود ندارد؟

چند‌درصد سهام مخابرات قابل فروش به سرمایه‌گذار خارجی است؟ با توجه به محدودیت ۱۰‌درصدی ماده ۹ آیین نامه سرمایه‌گذاری خارجی در بورس و ماده ۲ قانون تشویق سرمایه‌گذاری خارجی چگونه فروش تا ۵۰‌درصد سهام به خارجی تبلیغ می‌شود؟

با توجه به اینکه در شبکه سیم مسی انحصار طبیعی وجود دارد، در صورت ابلاغ قانون اجرای اصل ۴۴ قانون اساسی که به نوعی قانون ضد انحصار است و شورای رقابت بر این انحصارات نظارت کرده و بعضا قیمت‌گذاری خدمات انحصاری را نیز انجام می‌دهد. آیا این مورد مهم در امید نامه مورد دقت قرار گرفته است؟ این امر بر بازار بورس و سهامداران چه تاثیری خواهد داشت؟

وضعیت تعهدات بودجه‌ای شرکت مخابرات ایران در قانون بودجه سال ۱۳۸۷ برای واریز حدود ۱۵۰۰‌میلیارد تومان به‌عنوان مالیات و پرداخت تکلیفی به خزانه و ... چه می‌شود؟ آیا باید این مبلغ را علاوه بر حق امتیاز به دولت پرداخت کند؟

وضعیت ودایع نهایتا حل نشده است آیا فکر نمی‌کنید یک فرصت طلایی برای توسعه سهامداری طیف گسترده‌ای از مردم از دست می‌رود؟ اصلا چرا ودایع به سهام تبدیل نشده است؟ و چرا بحث در این مورد به بعد از خصوصی‌سازی موکول شده است؟

به نظر می‌رسد اطلاعات مدیران سازمان خصوصی‌سازی و شرکت سهامی بورس از موضوع فعالیت شرکت مخابرات و تاثیرات اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و حتی امنیتی ۶۰میلیون مشترک تلفن ثابت و سیار کم است و مباحثی را مانند آوردن تکنولوژی جدید و ... مطرح می‌کنند که اولویت اولیه خصوصی‌سازی نیست، آیا عمدا ارائه اطلاعات به این نهادها ناقص صورت نمی گیرد یا به تعبیر بهتر تمامی اطلاعات و حساسیت‌ها به این نهادها منتقل می‌شود؟ به نظر می‌رسد یک رفع تکلیف میان مدیران مخابرات از طرفی و مدیران خصوصی‌سازی و بورس از طرف دیگر وجود دارد و مشاهده می‌شود.

در امید نامه بازار موبایل شرکت ایرانسل در سال ۹۲، ۱۲میلیون مشتری پیش‌بینی شده است و بر آن اساس سهم بازار مخابرات ایران نیز پیش‌بینی شده است، همه می‌دانیم که همین حالا ایرانسل ۱۱‌میلیون مشتری دارد. با این احوال به نظر می‌رسد مشاوران، بازار مخابرات را نادرست تخمین زده‌اند چرا این اطلاعات اصلاح نمی‌‌شود؟ آیا شما واقعا فکر می‌کنید شرکتی که در عرض ۲ سال ۱۱‌میلیون مشتری جذب کرده است، طی ۳ یا ۴ سال دیگر فقط حدود یک‌‌میلیون مشتری می‌گیرد؟