از سوی مدیر دفتر فناوری‌های نوین مرکز پژوهش‌های مجلس تشریح شد
دلایل اینترنت بی‌کیفیت و گران در کشور
رضا باقری اصل، مدیر دفتر فناوری‌های نوین مرکز پژوهش‌های مجلس به تازگی گفت‌وگویی با خبرگزاری فارس انجام داده است که در آن، دلایل اینترنت بی‌کیفیت و گران در کشور را برشمرده است. او به وجود انحصار در شبکه دسترسی اینترنت اشاره کرد و کم بودن کشش تقاضای اینترنت را ناشی از قیمت بالا و کیفیت پایین دانست. بخش‌های مهم این گفت‌وگو را در ذیل می‌خوانید. ***
مهم‌ترین مشکل فعلی اینترنت در ایران را چگونه می‌بینید و چه راهکاری برای آن دارید؟
مشکلات فعلی اینترنت از دو منظر «زیرساخت و شبکه دسترسی» و «محتوا» قابل بررسی است. در حوزه زیرساخت و شبکه دسترسی، به واسطه اینکه سرمایه‌گذاری‌های انجام شده در این حوزه، در آغاز کار بوده است و به غیر از سرمایه‌گذاری‌های انجام شده از سوی شرکت دولتی ارتباطات زیرساخت و شرکت مخابرات ایران، دولت سرمایه‌گذاری آن‌چنانی در این حوزه انجام نداده، هم اکنون ضعف‌هایی داریم. از جمله اینکه براساس بند الف ماده ۴۶ قانون برنامه پنجم، دولت مکلف به ایجاد شبکه ملی اطلاعات شده است که این شبکه، یکی از شبکه‌های زیرساختی اصلی ما است که بر اساس آن، زیرساخت شبکه دسترسی فراهم می‌شود.اساسا در کنار راه‌اندازی شبکه زیرساخت باید مراکز داده‌ای داشته باشیم که اطلاعات تولید شده در داخل کشور، بدون نیاز به خارج شدن از کشور در دسترس باشد. بر این منوال، هنوز شبکه زیرساخت کشور در لایه خدمت‌دهی به شبکه دسترسی، کامل نشده و باید در فرصتی که تا پایان برنامه پنجم باقی مانده، این شبکه دسترسی را تکمیل کنیم که متاسفانه یک سال از برنامه پنجم سپری شده، اما هنوز اقدام اساسی در این زمینه انجام نشده است.بحث دوم، بحث شبکه دسترسی است. بر اساس سیاست‌های ابلاغی مقام معظم رهبری در اصل ۴۴ قانون اساسی و قانون اجرایی مربوطه، شبکه دسترسی باید توسط بخش غیردولتی مدیریت و اداره شود و در نهایت در صورت لزوم نیز دولت می‌تواند تا ۲۰ درصد، سهم داشته باشد. بر این منوال، در قانون برنامه پنجم، نیز این نکته قید شده که همراه با توسعه شبکه زیرساخت (شبکه ملی اطلاعات) توسط دولت، باید دسترسی پر سرعت به این شبکه برای ۶۰ درصد خانوار‌ها و تمامی کسب‌وکارها توسط بخش غیردولتی مهیا شود. یکی از مشکلات اساسی که در این حوزه با آن روبه‌رو هستیم، انحصار در شبکه دسترسی است که انحصار شرکت مخابرات ایران را در این حوزه پررنگ می‌بینیم. در کنار آن، بازیگران دیگر این عرصه نظیر شرکت‌های ندا (شرکت‌های ارائه دهنده اینترنت پر سرعت) و اپراتورهای وایمکس در فرصت برابر با شرکت مخابرات ایران، قرار ندارند.
یکی از معضلات دیگر در شبکه دسترسی، موضوع عرضه و تقاضا است؛ اگر بتوانیم مشکلات انحصار، کیفیت خطوط و تعامل بین شرکت‌های رقیب را بر طرف کنیم، موضوع دیگری که مطرح می‌شود، قیمت است. به عبارت دیگر، جدا از اینکه کیفیت و سرعت اینترنت در ایران پایین است، اساسا نرخ اینترنت در کشور ما بالا است؛ یعنی در مقایسه با سایر کشورهای جهان، پهنای باندی که هم اکنون با آن ارائه خدمات می‌کنیم، از نظر قیمت در رتبه بسیار پایینی قرار دارد. پهنای باند ما، با دیگر کشورها قابل قیاس نیست و این کشورها نیز تنها کشورهای پیشرفته و توسعه یافته نیستند، بلکه هم سنخ کشور ما هستند که پهنای باند را ابزار توسعه خود قرار داده‌اند. بنا براین از نظر پهنای باند و قیمت اینترنت، کشش تقاضا به واسطه قیمت‌های بالا و کیفیت پایین، کم است.
بنابراین از نظر شما چرا کیفیت پایین اینترنت در کشور اتفاق افتاده است؟
به اعتقاد من، یکی از دلایل کیفیت پایین اینترنت در ایران، نحوه تقسیم بازار است؛ ضمن اینکه دلایل دیگری از جمله عدم وجود ارتباطات بین‌الملل از مسیرهای قابل اتکا و دارای پشتیبان، مشکلات خرید و تولید تجهیزات زیرساختی، عدم نظارت موثر رگولاتوری بر بازار، اختلافات رگولاتوری و شورای رقابت و اهتمام دولت در کسب سود از حوزه اینترنت به جای سرمایه‌گذاری در آن، از دیگر دلایل مشکلات فعلی اینترنت در کشور هستند.
با توجه به این شرایط چه کاری باید انجام شود؟
باید با رقابتی‌تر کردن بازار و فرمول‌هایی که در نظام‌های اقتصادی موجود است، قیمت اینترنت را در کشور کاهش دهیم. بخشی از قیمت، به شبکه ملی اطلاعات مربوط است؛ زیرا زمانی که اطلاعات در کشور تولید شود و تقاضای اطلاعات درون کشور باشد، می توان کیفیت اینترنت را افزایش و قیمت را کاهش داد. بخش دیگر قیمت، به بازیگران این حوزه مربوط می‌شود؛ یکی از معضلات این حوزه این است که بازار، بسیار خرد شده است و در این حوزه، به جز شرکت مخابرات ایران، اپراتورهای بزرگ را در سطح ملی کمرنگ داریم. به غیر از شرکت مخابرات ایران که انحصار کامل در شبکه دسترسی دارد، در باقی موارد، بازار چندان اقتصادی تقسیم نشده است.برای مثال تعداد ISPهای موجود در کشور بسیار زیاد است؛ در حالی که می‌توان با مدل‌های همکاری تعداد را کمتر کرد تا هزینه سر باری که از کاربران اخذ می شود، کاهش پیدا کند.
خرد شدن بازار، بر اساس نوع پروانه‌های صادره طی سال‌های گذشته است، با پروانه‌ها و مجوزهایی که در گذشته بدون وجود نقشه راهبردی، صادر شده‌اند، چه می‌توان کرد؟
اگر قانون جامع ارتباطات باشد، بر اساس آن قانون می‌توان تکلیف و حداقل‌هایی را برای دارندگان پروانه تعریف کرد؛ به‌گونه‌ای که همکاری با رقبا برایشان صرفه اقتصادی بیشتری داشته باشد. سیاست‌های تشویقی باید به سمتی سوق پیدا کند که شرکت‌های بزرگ فرصت ایجاد یابند تا بتوانند روی اینترنت خدمات ارزش‌افزوده بدهند. از دیگر چالش‌های این بخش، تعرفه خدمات پهنای باند بین الملل، تعرفه شبکه انتقال زیر ساخت، تعرفه شبکه انتقال مخابرات و خدمات متقابل شبکه دسترسی و شبکه زیرساخت است؛ به گفته ارائه‌دهندگان خدمات اینترنت، قیمت اینترنتی که به دست آنها می‌رسد قیمت بسیار بالایی است و به این دلیل، در رقابت‌های جهانی هزینه تمام شده این کالا در کشور افزایش می‌یابد.آخرین بحث از مشکل اینترنت در کشور، بحث محتوا است که اهمیت آن اگر بیش از مسائل فنی نباشد، کمتر از آن نیست. باقری اصل گفت: در ایران، توسعه اینترنت با توسعه محتوا همگام نبوده است؛ پایه و اساس اینترنت بر مشارکت و فعالیت کاربران است و این کاربران هستند که محتوا (ارزش‌افزوده) تولید می‌کنند و این محتوا را در اینترنت با هم تبادل می‌کنند. ایران در حوزه تولید محتوا نگاه توسعه یافته‌ای نداشته و نتوانسته‌ایم از منابع غنی ایرانی و اسلامی خود به خوبی استفاده کنیم.
از نظر محتوا، خوب محتوا تولید نکرده‌ایم؛ در کنار آن، محتوای موجود در اینترنت دارای فرصت‌ها و تهدیدهایی است که متاسفانه در سال‌های اخیر به خاطر کم کاری خودمان نتوانسته‌ایم از این فرصت‌ها استفاده کنیم و این تهدیدها، پر رنگ‌تر شده‌اند.حتی گاهی برای مدیریت این تهدیدات واقعی، مجبور شده‌ایم چشم روی فرصت‌ها و محتوای سالم اینترنت ببندیم؛ از سوی دیگر بخش عمده محتوای الکترونیکی، کاربرد‌های کسب و کار الکترونیک است، (مانند تجارت و بانکداری الکترونیک) که در حال حاضر در این زمینه‌ها، اقدامات قابل توجهی انجام شده، اما جای کاربسیاری دارد تا بتوانیم سهم قابل توجهی را به این موضوعات اختصاص دهیم.
چه راهکاری را برای بهبود وضعیت فعلی پیشنهاد می‌کنید؟
در گام نخست، باید بازار ارائه خدمات دسترسی را رقابتی و نظام‌مند کنیم. این موضوع یکی از ضعف‌های وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات دولت بوده است؛ زیرا قرار بود لایحه جامع ارتباطات از سال نخست برنامه پنج ساله چهارم توسعه، به مجلس آورده شود که امروز با گذشت نزدیک به ۷ سال، کماکان خبری از این لایحه نیست. لایحه جامع ارتباطات، می‌توانست ضوابط و مقررات مربوط به این حوزه را ارائه کند. در گام دوم، باید بتوانیم همپای نظام‌مندکردن شبکه دسترسی، شبکه ملی اطلاعات (زیرساخت) را ارتقا دهیم که برای این منظور دولت می‌تواند علاوه بر استفاده از توانمندی بخش غیر دولتی، سرمایه‌گذاری لازم را انجام دهد. به واقع نیز معلوم نیست اگر از محل ودایع مردم در مخابرات سرمایه لازم برای توسعه این بخش صورت نمی‌گرفت با میزان سرمایه‌گذاری دولت از ابتدا تاکنون وضعیت ارتباطات کشور چگونه بود.
به گفته شما، تولید محتوای بومی، از نیاز به دسترسی غیرضروری به اطلاعات خارجی و دسترسی غیر ضروری به پهنای باند بین‌الملل می‌کاهد و به این ترتیب در کاهش قیمت و افزایش کیفیت اینترنت، تاثیرگذار خواهد بود؛ برای بهبود محتوا چه راهکاری دارید؟
برای مدیریت تهدیدها، باید فرصت‌ها را پررنگ‌تر کنیم. توسعه محتوا با مشارکت فعال تمام کاربران شکل می‌گیرد و اگر محتوای موجود در کشور را به صورت دیجیتالی در شبکه قرار دهیم و راهکارهای نوآورانه برای مشارکت و تعامل سالم کاربران ایجاد کنیم، پاسخگوی بسیاری از نیازهای اطلاعاتی خواهد شد. البته این به مفهوم عدم نیاز به دسترسی به منابع اطلاعاتی و محتوای سالم تولیدی توسط کاربران غیرداخلی نیست؛ یعنی شبکه ملی اطلاعات به‌هیچ‌وجه جایگزین اینترنت نمی‌تواند باشد، بلکه در کنار آن می‌تواند ارزش‌افزوده بیشتری را برای کاربران فراهم کند.
ارسال نظر