بازار دیجیتال - از چهارشنبه شب گذشته استفاده از پروتکل‌های VPN (شبکه‌های مجازی خصوصی) در سراسر کشور مختل و سپس مسدود شد. این اتفاق پیش از این هم در برخی از مقاطع رخ داده بود که بعضا منجر به اختلال در برخی از سرویس‌های بانکداری الکترونیکی شده بود. هرچند که این بار نیز همزمان با این اتفاق و در روز شنبه شبکه داخلی برخی از بانک‌های کشور با اختلال‌هایی روبه‌رو شده بودند؛ اما این اختلال از روز یکشنبه در شبکه‌های بانکی برطرف شد.

در عین حال و همزمان با قطع دسترسی به پروتکل‌های وی پی ان، داوود زارعیان به عنوان اولین مقام رسمی در این بخش اظهارنظر کرد. به گزارش تابناک و به نقل از خبرگزاری مهر، زارعیان با بیان اینکه کاربران چه در داخل و چه در خارج کشور هنوز تمامی زیرمجموعه‌های ارتباطی کشور را با نام مخابرات می‌شناسند، گفت: این موضوع باعث شده تا هر اتفاقی که در حوزه ارتباطات کشور می‌افتد به نام مخابرات تمام شود. این در حالی است که ما نیز همچون سایر سرویس‌دهندگان از قوانین جاری کشور تبعیت می‌کنیم و در بسیاری از تصمیم‌سازی‌ها دخالتی نداریم. وی بیان کرد: موضوع بستن VPNها هیچ ارتباطی با مخابرات ندارد؛ چرا که این موضوع در بستر شبکه مخابراتی انجام نمی‌شده که ما آن را بسته باشیم. وی با این توضیح که اگر این موضوع توسط مخابرات اجرایی شده بود تنها باید افرادی که از مخابرات اینترنت می‌گیرند با مشکل روبه‌رو می‌شدند، گفت: آن‌طور که در خبرها آمده افرادی که از VPN برای ورود غیرقانونی به اینترنت استفاده می‌کردند، اکنون در سراسر کشور مشکل دارند و این دستاورد بزرگ متعلق به شرکت ارتباطات زیرساخت است نه شرکت مخابرات ایران. وی با اشاره به اینکه مخابرات حتی در موضوع فیلترینگ تصمیم گیر نیست، گفت: نهادهای قانونی و امنیتی در این موارد اظهار نظر می‌کنند و سرویس‌‌دهندگان اینترنت به هیچ عنوان در کارهای اجرایی نقشی ندارند.

یک مقام مسول نیز به خبرگزاری فارس گفت: قطع پورت‌های VPN با دستور کارگروه فیلترینگ برای انسداد دسترسی‌های غیرمجاز بوده است.

فارس که نام این مقام مسوول را عنوان نکرده است؛ در ادامه خبر خود آورده: این اقدام به دلیل استفاده از این پورت‌ها برای دسترسی به سایت‌های دارای محتوای مجرمانه، صورت گرفته است. این مقام مسوول اظهار کرد: به دستور کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه، دسترسی به VPN در کشور قطع شده است.

وی گفت: این دستور به شرکت ارتباطات زیرساخت، به عنوان بخش حاکمیت ابلاغ شده و به این ترتیب پورت‌های VPN توسط حاکمیت بسته شده‌ است. این مقام مطلع ادامه داد: وجود VPN غیرقانونی است و نباید بدون مجوز وجود داشته باشد. وی در پاسخ به این سوال که آیا بسته شدن پورت‌های VPN ارتباطی با نزدیک شدن به راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات و ارائه اینترنت ملی دارد، گفت: این دو قضیه ارتباطی با هم ندارند.

همزمان با قطع استفاده از پروتکل وی پی ان، این ذهنیت در بین کاربران اینترنتی گسترش پیدا کرد که شبکه ملی اینترنت که پیش‌تر از این و چندین بار از سوی وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات زمان اجرایی شدن فاز اول آن پایان شهریورماه سال‌جاری عنوان شده بود؛ راه‌اندازی شده است؛ چرا که پیش‌تر و به‌رغم اینکه وزیر عنوان کرده بود شبکه ملی اینترنت ارتباط با شبکه جهانی را قطع نمی‌کند اما برخی از کارشناسان به دلیل عدم ارائه اطلاعات شفاف از این شبکه ملی گفته بودند اینترنت ملی ارتباط با پهنای باند خارجی را قطع می‌کند.

قطعی VPN قانونی است

اما روز گذشته وزیر ارتباطات در پاسخ به این سوال که گفته می‌شود قطعی VPN به خاطر شبکه ملی اینترنت است، گفت: این دو موضوع با هم ارتباطی ندارند و اساسا VPN و استفاده از آن یک اقدام خلاف قانون است که این موضوع نیز ابلاغ شده است.

به گزارش ایسنا، رضا تقی‌پور در حاشیه جلسه هیات دولت با بیان اینکه همه‌ کشورها برای استفاده از اینترنت مقررات خاصی دارند و در کشور ما بحث پالایش و فیلترینگ نیز از طرف نهادهای خاصی اعمال می‌شود و در این ارتباط کارگروهی وجود دارد، گفت: همانطور که گفتم اساسا VPN خلاف قانون بوده و اکنون برابر قانون اقدام شده است.

آیا VPN مزیتی هم داشت؟

ظاهرا آنچه موجب مسدود شدن VPNها شد استفاده از این ابزار شبکه‌ای برای دور زدن فیلترینگ بوده است. با این حال برخی کارشناسان معتقدند که وی پی ان مزیت‌هایی را هم به همراه داشته است. مهم‌ترین مزیت آن شاید دور زدن تحریم‌های اینترنتی بود که بسیاری از شرکت‌های آمریکایی علیه کاربران ایرانی کشورمان اعمال کرده‌اند. به عنوان مثال شرکت‌هایی چون اپل که حجم بسیار زیادی از محصولاتشان از طرق نمایندگی‌ها و واسطه‌هایی به ایران ارسال می‌شود با بستن آی پی‌های ایران عملا اجازه دسترسی به خدمات و نرم‌افزارهایشان را به ایرانیان نمی‌دهند. شرکت‌هایی چون گوگل، مایکروسافت، یاهو و اپل در حالی اجازه دانلود هیچ نرم‌افزاری را به کاربران ایرانی نمی‌دهند که محصولات این شرکت‌ها به وفور در بازار ایران به فروش می‌رسد و عملا به سود سرشاری از این بابت دست می‌یابند این در حالی است که با عدم راه‌اندازی سرویس‌های پشتیبانی این سود برای این شرکت‌ها چند برابر می‌شود. استفاده از وی پی‌ان این اواخر برای دانلود نرم‌افزارهای ساده موبایل گرفته تا نرم‌افزارهای کاربردی مانند تدوین فیلم یا نقشه‌کشی ساختمان عملا تحریم‌های اعمال شده علیه کشورمان را کنار می‌زد.

شاید برآیند همین عوامل باعث شده بود تا طی چند سال گذشته سایت‌های زیادی بر بستر اینترنت برای فروش آنلاین وی پی ان به وجود بیایند. سایت‌هایی که حتی برخی از آنها دارای چندین شماره حساب بوده و به‌رغم اینکه از سوی مسوولان امر فروش وی پی ان غیرقانونی عنوان شده و حتی قوانین سخت و بازدارنده‌ای نیز برای ارائه‌دهندگان این سرویس‌ها وضع شده بود برخی از آنها با ارائه شماره‌های تماس و به شکل ۲۴ ساعته به راحتی خدمات پس از فروش مطمئنی را برای کاربران خود فراهم کرده بودند. خدماتی که حتی در برخی از مواقع از خدمات پس از فروش شرکت‌های PAP یا همان شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات اینترنت پرسرعت نیز آنلاین‌تر و در دسترس‌تر بودند.

وی پی ان چیست؟

وی پی ان هرچند هم‌اکنون به عنوان یک فیلترشکن مطرح شده اما در واقع کاربردهایش ورای آن است. وی پی ان یا به اصطلاح شبکه خصوصی مجازی (Virtual private network) یک اصطلاح تخصصی شبکه‌ای است که بسیاری از کاربران حرفه‌ای در جهان هم با آن آشنایی ندارند. به نوشته دانشنامه ویکی پدیا در این شبکه از الگوریتم‌های رمزنگاری استفاده می‌شود که اطلاعات در آن رد و بدل می‌شود اما هویت ارتباط‌ها اختصاصی باقی می‌ماند. هم‌اکنون بخش عمده‌ای از شرکت‌های بزرگ و موسسات مالی و بانک‌ها از VPN برای ایجاد ارتباط امن داخل شبکه‌ای بهره می‌برند. با استفاده از وی پی ان آنها ارتباطات درون شبکه‌ای اختصاصی را برای سازمان خود ایجاد می‌کنند.

در ایران کمیته تعیین مصادیق محتوای مجرمانه کار نظارت بر محتواهای ارائه شده بر بستر اینترنت را بر عهده دارند که بر اساس آن چنانچه سایت‌ها، محتوایی بر خلاف قوانین منتشر شده از سوی این کمیته را روی پایگاه خود گذاشته باشند از دسترس کاربران ایرانی خارج می‌شوند. این کمیته در عین حال این امکان را برای تامین‌کنندگان محتوایی که پایگاه‌های خود را در سایت ساماندهی ارشاد به ثبت رسانده‌اند فراهم آورده است تا در صورت بروز تخلفات احتمالی یک بار به آنها تذکر دهد. همچنین افرادی که سایت‌های آنها به اشتباه فیلتر شده است می‌توانند با نامه‌نگاری با این پایگاه امکان رفع فیلتر از سایت خود را فراهم آورند.